Azərbaycan respublikasi təHSİl naziRLİYİ azərbaycan döVLƏT İQTİsad universiteti
Yüklə 416,07 Kb. Pdf görüntüsü
|
11
üzrə işlərin təşkili üçün nəzərdə tutulan texniki-iqtisadi tələblərin təbiətdən irəli gəlir. O, məhsul istehsalçılarının və mütəxəssislərin hazırladıqları hər bir məhsulun xassələrinin elə bir səviyyəsini məqsəd hədəfinə çevirməyə kömək edir ki, həmin məhsullar onlar üçün nəzərdə tutulan istismar şəraitində istehlakçıların tələbini yüksək səviyyədə ödəyə bilsin, səmərəli olsun. Məhsulun keyfiyyəti – bütün texniki xarakteristikaları və parametrləri, texnologiyaları, istifadə rahatlığını, gigiyenikliyi, təhlükəsizliyi, estetikliyi, iqtisadi cəhətdən əlverişliliyi və bu kimi xassə qruplarını özündə birləşdirir. QOST 15467-79 bu sahəyə aid olan bir çox anlayışların konkret şəkildə izahına yer verilir. Bunlardan bir neçəsini aşağıdakı kimi təqdim edirik: Keyfiyyətin idarə edilməsi – məhsulun istehsalı və istehlakının mərhələ- lərində və idarəetmənin bütün pillələrində keyfiyyətinin xalq təsərrüfatı nöqteyi- nəzərdən optimal və istehlak üçün tam yararlı səviyyədə hazırlanmasını təmin edən amillərə və şəraitə daima planauyğun və məqsədyönlü surətdə qarşılıqlı təsir edilməsi prosesidir. Keyfiyyətə nəzarət – məhsulun keyfiyyət göstəricilərinin təyin olunmuş tələblərinə uyğunluğunun yoxlanılmasıdır; Keyfiyyət göstəricisi – məhsulun keyfiyyətinin tərkibinə daxil olan xassə- lərin miqdarca xarakteristikasıdır; Məhsulun keyfiyyətinin səviyysi – məhsulun keyfiyyətinin onun baza göstəricilərinin məcmusu ilə müqayisəsinə əsaslanan nisbi xarakteristikadır. Məhsulun xassəsi – QOST 15467-79 –da – məhsulun hazırlanması, istismarı və ya istehlakı prosesində aşkara çıxan obyektiv xüsusiyyəti kimi izah edilir. Təcrübədə məhsulun istismarı və istehlakı anlayışlarına daha çox rast gəli- rik. Burada da şərti olaraq «istismar anlayışı istifadə zamanı öz işləmə qabiliyyətini sərf edən məhsullara aid işlədilir: məsələn, dazgahlar, nəqliyyat maşınları və s. Lakin istifadə zamanı özləri sərf edilən material və məmulatlar isə «istehlak» edilirlər: məsələn, yanacaq növləri, qida maddələri, material və yarımfabrikatlar, ədviyyə məhsullrı və s. 12
1.2. Malların keyfiyyətinə verilən əsas tələblərin xarakteristikası
Məhsulların keyfiyyətinin formalaşmasında onların keyfiyyətinə qarşı qoyu- lan tələblər böyük əhəmiyyət kəsb edir. Bu tələblər istehlakçıların maddi və mədəni yaşayış səviyyəsinin inkişafından, məhsulun təyinatından, xammal ehtiyat- larının olmasından, istehsalın texnoloji və iqtisadi imkanlarından asılı olaraq müxtəlif səviyyədə olur. Məhsulun keyfiyyət səviyyəsi ilə keyfiyyətə verilən tələblər arasında möv- cud olan əksikliklər mal keyfiyyətinin yüksəldilməsinin və çeşidinin yeniləş- dirilməsinə fasiləsizliyini təmin edir. Malların keyfiyyətinə verilən tələblər cəmiyyətin, elmin və texnikanın, texnolojiyanın, iqtisadiyyatın, əhali tələbinin inkişafı və yeni növ xammal mənbə- lərinin yaranması ilə əlaqədar olaraq keyfiyyətin yaxşılaşdırılması istiqamətində daim təkmilləşdirilir. Dövri xarakterinə görə məhsulun keyfiyyətinə veilən tələblər cari və prespektiv ola bilər.
yətinə qiymətləndirilməsi üçün nəzərdə tutulan kompleks keyfiyyət göstəriciləridir. Bu tələblər mövcud standart və texniki şərtlərdə öz əksini tapır. Lakin dövr keçdikcə bu tələblər yenidən baxılır və onlar təkmilləşdirilir. Prespektiv tələblər − nəticə etibarilə keyfiyyətin simvolunu yaradır. Belə ki, keyfiyyətin qiymətləndirilməsi üçün yaranan bu tələblər kompleksi daha geniş əhatəyə malikdir. Burada texniki iərəqqinin imkanları, işçilərin yaradıcılıq qabiliyyəti və mütəşəkilliyi, cari dövr üzrə istehsal şərtləri, texnoloji imkanlar, yeni xammal mənbələri i.a. şərtlər nəzərə alınır. Prespektiv tələblər malların istehsak dəyərinin yüksəldilməsinə, onun daim artan əhali tələbatını ödəməsi qabiliyyətinin yaxşılaşdırılmasına xidmət edir. Prespektiv tələblər gələcək dövrün imkanlarını nəzərə almaqla yaradılır. Bu əmtəəşünaslıq elminin vəzifələrinə də aid olmaqla cari 13
dövr üzrə mövcud olan bütün standart və texniki şərtlərə yenidən baxılması işini ortaya atır. Bunun üçün malın təyinatı, istismar şəraiti, bir çox göstəricilərin və əlamətlərin təyin edilməsi mümkünlüyü öyrənilir. Malların keyfiyyətinə verilən tələblər xarakterinə görə ümumi və spesifik tələblərə ayrıla bilər. Malların keyfiyyətinə verilən ümumi tələblərə məmulatın təyinatına uyğun- luğu və öz funksiyasını yerinə, yetirməsi, erqonomikliyi, yəni istifadə rahatçılığı, məmulatın gigiyenik tələblərə uyğun olması-orqanizm üçün zərərsiz olması, məmulatın təmirinin asanlığı, uzunmüddətli işlədilməsinə verilən tələblərə uyğunluğu, estetik və iqtisadi tələblərə uyğunluğu aid edilir. Bu tələblər ümumi xarakter almasına baxmayaraq onların yerinə yetirilməsi təyinatlı mallar üzrə birinci, ikinci və s. dərəcəli ola bilər. Belə ki, məmulatların bir çoxunda erqonomik və estetik tələblərə, bir qisminlə isə etibarlılıq göstəricilərinə daha çox üstünlük verilir. Ümumi tələblərdən fərqli olaraq, spesifik tələblər bu və ya digər mal qrupu- nun yalnız özünə məxsus olması ilə fərqlənir. Məsələn, musiqi alətlərinin səslənmə keyfiyyəti, şüşənin işıqkeçirmə qabiliyyəti, televizorlarda şəklin aydınlığı, səsin təmizliyi və s. spesifik tələblər hesab edilir. Mallar verilən həm cari və prespektiv, həm də ümumi və spesifik tələbləri malın istehlakının hansı tərəfini xarakterizə etməsindən asılı olaraq sosioloji, funksional, erqonomik, estetik, texnoloji, etibarlılıq, iqtisadi vs s. kimi tələblərə ayırmaq olar. Mallara verilən sosioloji tələblər dedikdə, geniş mənada bu və ya digər malın istehsalının ictimai tələblərə müvafiq olması başa düşülür. Statistik göstəricilərin təhlili, istehlak modellərinin tərtib edilməsi və sosioloji tədqiqatlar bu tələbləri aşkar etməyə imkan verir. Bu cür təhlillərin əsasında malların optimal çeşidi yaradılır. Funksional tələblər − məmulatın əsas funksiyasının yerinə yetirilməsinə verilən tələblərdir. Əgər mal funksional tələblərə müvafiq olmazsa bu zaman o öz təyinatına görə istifadə edilə bilər.
Yüklə 416,07 Kb. Dostları ilə paylaş:
|