328
Nəzərə almaq lazımdır ki, yuxarıda qeyd olunanlar fəal təlim üsullarının
mahiyyətinin aydınlaşdırılması üçün tərəfimizdən söylənilən mülahizələrdir. Dərs
Qeyri-üzvi
birləşmələrin
mühüm
sinifləri
əsaslar
amfo-
terlər
həllolan
həllolma-
yanlar
oksid
duz əmələ-
gətirməyən
duz əmələ-
gətirən
amfo-
terlər
əsasi
turşu
qarışıq
duzlar
normal
turş
əsasi
qarışıq
ikiqat
turşular
çox
əsaslı
oksigenli
oksigensiz
bir
əsaslı
329
zamanı şagirdlər hər bir mövzuya aid malik olduqları biliklərə əsasən öz fikirlərini
istənilən formada ifadə edə bilərlər.
6.2.8. Kimyadan fəal təlim üsullarının tətbiqinə aid dərs nümunələri
IX sinifdə tədrisi nəzərdə tutulan “Ammonyak” mövzusuna iki dərs saatı
ayırmaq olar. Birinci dərs saatında “Ammonyak molekuluun quruluşu və sənayedə
alınması”, ikinci dərs saatında isə “Ammonyakın xassələri və tətbiqi”-nə aid
materialları vermək olar.
Hər iki dərsin icmalını aşağıdakı kimi verməyi məqsədəuyğun hesab edirik.
Mövzu: Ammonyak molekulunun quruluşu və sənayedə alınması.
Standart:
1.1.1. Maddələrin (metallar, qeyri-metallar və onların birləşmələri, sadə üzvi
birləşmələr) quruluşunu, fiziki xassələrini şərh edir.
1.2.1.Maddələrin (metallar, qeyri-metallar və onların birləşmələri, sadə üzvi
birləşmələr) quruluşunun xassələrinə təsirini şərh edir.
2.1.1. Metallar, qeyri metallar və onların birləşmələrinə aid reaksiyaların
qanunauyğunluqlarını izah edir.
2.2.1. Metallar, qeyri-metallar və onların birləşmələrinə, sadə üzvi birləşmələrinə aid
reaksiya tənliklərini tərtib edir.
3.1.1. Metallar və qeyri metallara, onların mühüm birləşmələrinə, sadə üzvi
birləşmələrə aid müşahidə və təcrübələr aparır, nəticələrinə münasibət bildirir.
Məqsəd:
1.
Ammonyakın molekul, elektron və quruluş formulunu müəyyən edir.
2.
Ammonyakın quruluşunun xassələrinə təsirini şərh edir.
330
3.
Ammonyakın sənayedə alınmasını reaksiyasının qanunauyğunluğunu kimyəvi
tarazlığın yönəlməsi haqqında təlim (Le-Şatelye prinsipi) əsasında izah edir.
4.
Ammonyakın sənayedə alınmasına aid reaksiya tənliyini tərtib edir.
5.
Ammonyakın sənayedə alınması prosesinin ardıcıllığını müşahidə edir və
aydınlaşdırır.
İnteqrasiya: B-3.2.2.,4.1.1.
İş forması: Bütün siniflə iş, qruplarla iş.
Üsullar: Beyin həmləsi (Əqli hücum), müsahibə, müzakirə, təqdimat.
Resuslar: İş vərəqləri, kompüter, proyektor, ammonyakın sənayedə alınmasının
sxemini və videomaterialını əks etdirən məlumat daşıyıcısı.
Dərsin gedişi.
I.Mərhələ.
Motivasiya, problemin qoyuluşu.
Sinfə keçən dərslə əlaqədar bir neçə sual verildikdən sonra müəllim mövzuya
aid bəzi görüntüləri ekranda nümayiş etdirir və onların azotun hansı birləşməsinə aid
olduğunu şagirdlərdən soruşur və yeni sual verir: müşahidə etdiklərinizə əsasən
həmin maddə barədə hansı məlumatları deyə bilərsiniz?
331
332
Müxtəlif fərziyyələrə əsasən mövzunun adı müəyyənləşdirilir və tədqiqat sualı
qoyulur.
333
Tədqiqat sualı: Ammonyakın quruluşunu müəyyənləşdirmək üçün biz nələri
bilməliyik?
Çoxlu miqdarda ammonyak almaq nə üçün lazımdır və onun sintezini hansı şəraitdə
həyata keçirmək əlverişlidir?
II. Mərhələ.
Tədqiqatın aparılması.
Müəllim şagirdləri dörd qrupa bölür və onlara tədqiqat sualına aid əvvəlki
dərslərindən malik olduqları biliklərə uyğun yazılmış suallardan ibarət tapşırıq verir
və iş vərəqləri paylayır.
I qrup.
Sual 1. Ammonyakın çoxlu miqdarda alınması nə üçün lazımdır?
Sual 2. Ammonyakın quruluşuna əsasən onun hansı xassələrini müəyyən etmək olar?
Sual 3. Ammonyakın fəza quruluşu necədir, onda azotun oksidləşmə dərəcəsi və
valenti neçədir?
Sual 4: Katalizator nəyə deyilir?
II qrup
Sual 1. Azotun hidrogenlə qarşılıqlı təsiri reaksiyasınin xarakteri necədir?
Sual 2. Ammonyakda azot hansı hibridləşmə halındadır?
Sual 3. Bitkilər və heyvanlar azotu necə mənimsəyirlər?
Sual 4. Ammonyakın azot və hidrogenin qarşılıqlı təsirindən alınmasını sənaye,
yaxud laboratoriya üsuluna aid etmək olar ?
III qrup
Sual 1. Ammonyakın azot və hidrogendən alınması nə üçün sənaye üsulu hesab
olunur?
Sual 2. Ammonyak hansı quruluşlu maddələrə aiddir?
Sual 3. Nə üçün bitkilərə verilən natrium-nitratı ammonyakın birləşmələri ilə əvəz
etmək lazım gəldi?
Dostları ilə paylaş: |