METODİKA VƏ TƏCRÜBƏ
Təhsildə İKT
63
endemik bitkiləri şagirdlərə tanıtmalı olur. Onları adi şəkil, tablolar, herbarilər
vasitəsilə öyrədilməsi çox çətindir. Çünki şagirdlər bitkinin əlamətlərini onu
müşahidə edərək eşitdikdə daha yaxşı öyrənə bilirlər. Bu məsələ bitkilərin,
xüsusilə bitki birliklərinin – meşə, çəmən, bataqlıq, park, bağ, bostan və s.
videogörüntülərinin sinfə gətirilməsi ilə həll oluna bilər.Azərbaycan florasından
istənilən bitkinin videogörüntüsünü müşahidə etmək mümkündür. Məsələn,
şabalıd, xarı bülbül, nar və s.
Azərbaycanın qoruqları, yasaqlıqları haqqında dərslikdə qisaca bir
mövzu verilməsinə baxmayaraq o çox geniş bir məsələni əhatə edir.
Azərbaycanın qoruqları, yasaqlıqları, park və bağları, nəsli kəsilmiş,
kəsilməkdə olan bitkiləri, onların Azərbaycanın “Qırmızı kitabı”nda əks
olunması məsələləri şagirdlərə İKT-nin köməyindən istifadə edilərək çox asan
öyrədilə bilər. Müəllim lazım slaydların, videogörüntülərin, prezentasiyaların,
layihələrin hazırlanmasına şagirdləri də cəlb edə bilər. O, “Qırmızı kitab”la
bağlı təqdimatın hazırlanmasını bir qrup şagirdə tapşırır [1. s.92-93].
METODİKA VƏ TƏCRÜBƏ
Təhsildə İKT
64
Beynəlxalq Qırmızı kitab 1948-ci ildən yaradılmağa
başlanmışdır. Bu kitaba dünyada nadir və nəsli kəsilmək
qorxusu yaranmış bitki və heyvan növləri daxil edilir. Qırmızı
kitabda hər bir növün statusu, əhəmiyyəti, qısaca təsviri,
yayılması, yaşama yeri, sayı və onun dinamikası, bioloji
xüsusiyyətləri, süni şəraitdə çoxaldılması, ehtiyatını bərpa
etmək üçünhəyata keçirilmiş və keçirilməsi vacib olan
tədbirlər göstərilir. Yuxarıda gördüyünüz kimi Qırmızı kitab 5
kateqoriyaya ayrılır.
Qırmızı
kitab
II
kateqoriya
IV
kateqoriya
V
kateqoriya
I
kateqoriya
III
kateqoriya
1-ci kateqoriya
– nəslinin kəsilməsi qorxusu yaranmış,
yəni nəsli kəsilməkdə olan növlərdir. Bunları qoruyub
bərpa etmək üçün xüsusi mühafizə tədbirləri həyata
keçirilməlidir.
Qırmızı
kitab
I
kateqoriya
II
kateqoriya
III
kateqoriya
IV
kateqoriya
V
kateqoriya
METODİKA VƏ TƏCRÜBƏ
Təhsildə İKT
65
2-ci kateqoriya
– sayı ardıcıl azalan növlər. Hələ
kifayət qədər olsalar da saylarının getdikcə azalması
gələcəkdə onların nəslinin kəsilməsi təhlükəsi ilə
nəticələnə bilər.
Qırmızı
kitab
I
kateqoriya
II
kateqoriya
III
kateqoriya
IV
kateqoriya
V
kateqoriya
3-cü kateqoriya
– məhdud ərazidə qalmış və məhdud
saylı nadir növlərdir. Hazırki dövrdə onları məhv olmaq
təhlükəsi gözləmir. Lakin çətin əlverişsiz mühit şəraitinə
düşərsə, təbii və antropogen təsirlər dəyişərsə bu növlər
qısa müddətdə tələf ola bilərlər.
Qırmızı
kitab
I
kateqoriya
II
kateqoriya
III
kateqoriya
IV
kateqoriya
V
kateqoriya
METODİKA VƏ TƏCRÜBƏ
Təhsildə İKT
66
4-cü kateqoriya
– qeyri-müəyyən növlərdir. Onların
biologiyası və populyasiyalarının vəziyyəti zəif
öyrənilmişdir. Ona görə də onları yuxarıdakı
kateqoriyalardan heç birinə aid etmək olmur. Belə
növlər tam öyrənildikdən sonra əvvəlki
kateqoriyalardan birinə daxil edilə bilər və ya tamam
çıxarılar.
Qırmızı
kitab
I
kateqoriya
II
kateqoriya
III
kateqoriya
IV
kateqoriya
V
kateqoriya
5-ci kateqoriya
– təsirli tədbirlər görülməsi nəticəsində
təbii ehtiyatı bərpa edilmiş növlərdir. Bunlar qorxulu
vəziyyətdən çıxmasına baxmayaraq, hələlik nəzarət
altında saxlanırlar. Məsələn, Azərbaycanda sultantoyuq
bu kateqoriyaya daxildir.
Qırmızı
kitab
I
kateqoriya
II
kateqoriya
III
kateqoriya
IV
kateqoriya
V
kateqoriya
METODİKA VƏ TƏCRÜBƏ
Təhsildə İKT
67
Şagirdlər təqdimatı fərdi şəkildə və ya qrup halında keçirirlər. Bu zaman
şagirdin fikirlərini dəqiq və aydın ifadə edə bilmək kimi xüsusi ünsiyyət
vərdişləri üzə çıxır. Şərhin aydınlığı, informasiyanın təşkili təqdimatın zəruri
şərtlərindəndir. Şagird problemin mahiyyəti üzərində fikrini cəmləməli, faktiki
informasiyaya əsaslanmalı, münasib nümunə və misallar göstərməli olur. Bitki,
heyvanların yayılmasına, mühafizəsinə, insanın sağlamlığına, ekoloji prob-
lemlərə dair mövzular prezentasiya metodu ilə tədris edilməsi imkanına
malikdir. Məsələn, təbiətin mühafizəsinə həsr olunmuş mövzuların tədrisində
müəllim canlıların mühafizəsinə dair nəşr olunan «Qırmızı kitab»la bağlı pre-
zentasiyanın hazırlanmasını və təqdim edilməsini tapşırır. Şagird kompüterdə
slaydlar şəklində «Qırmızı kitab» və orada əks olunan bitkilər və ya heyvanlara
dair təqdimat hazırlayır və sinif qarşısında təqdim edir.
İstifadə olunan ədəbiyyat:
1.
Hacıyeva H., Abdullayeva T., Hacıbəyova E. Ümumtəhsil məktəblərində
biologiyanın fəal təlim metodları ilə tədrisi metodikası (Metodik vəsait), Bakı,
Çaşıoğlu, 2014.
2.
Azərbaycan Respublikasında ümumtəhsilin milli kurikulumu, Bakı, 2006.
3.
Azərbaycan Respublikasının ümumtəhsil məktəbləri üçün biologiya fənni üzrə
təhsil proqramı (kurikulumu), (6-11-ci siniflər), Bakı, 2013.
Dostları ilə paylaş: |
