Azərbaycan respublikasi təHSİl naziRLİYİ sumqayit döVLƏt universitetiNİn nəZDİNDƏ

F.Frebellin uşaq bağçaları
. XIX
əsrin ikinci yarısında Qərbi Avropada alman pedaqoqu Fridrix 
Fribelin ( 1782-1852) m
əktəbəqədər tərbiyə haqqında nəzəriyyəsi məşhur olmuşdur. Frebelin 
pedaqoyi sistemi ziddiyy
ətli idi.O,idealist fəlsəfəyə əsaslanmışdı.Alman pedaqoqu uşaqların yaş 
dövrünü üç hissəyə bölürdü: 
1.) Südəmər dövr; 
2) Uşaqlıq dövrü; 
3) yeniyetm
əlik dövrü. 
Südəmər dövrdə tərbiyənin əsas məqsədi xarici hiss orqanlarının inkişaf etdirilməsindən ibarət 
olmalıdır. 
Uşaqlıq dövrü aiolə tərbiyəsi,nitq inkişafı və oyun dövrüdür. 
Yeniyetm
əlik dövrü isə məktəb təlimi dövrüdür.Məktəbəqədər tərbiyədən bəhs edərkən o,oyuna 
müstəsna əhəmiyyət vermiş, fiziki və əqli inkişafda onun əhəmiyyətini yüksək 
qiym
ətləndirilmişdir.Eyni zamanda, uşağı yaşıdları arasında tərbiyə etməyə də çox diqqət 
yetirmişdir. 
Bütün dünyada qəbul edilmiş uşaq bağçası məfhumumu Frebel praktik cəhətdən cəhətdən daha 
s
əmərəli tətbiq etmişdir.” Gəncliyin və uşaqların instinktik fəaliyyətini inkişaf etdirən müəssisə” 
adlı tərbiyə müəssisəsi açır və 1804-cı ildə “ Uşaq bağçası” adlandırır. 
Rusiyada ictimai m
əktəbəqədər tərbiyənin inkişafı. 
Rusiyada 
əsasən I Pyotrun hakimiyyətə 
g
əldiyi dövrdə kimsəsiz uşaqlara dövlət tərəfindən qayğı yaratmağa başlayır.1706-cı ildə 
Rusiyada ilk d
əfə “ Atılmış uşaqlar evi”yaradılır. 
Moskva v
ə peterburq şəhərlərində kimsəsiz və valideynləri tərəfindən atılmış uşaqlara məxsus ( 
priyut) evl
ər açılmağa başlayır.1763- cü ildə isə Moskvada tərbiyə evləri açılır və bunların 
əsasında sonralar bir çox şəhərlərdə onun filialları yaradılır. 
Rusiyada Mixail Vasilye
viç Lomonosovun ( 1711-1765 ) XVIII əsrdə tərbiyə ocaqlarının 
acılmasında və pedaqoji elmin inkişafında böyük xidmətləri olmuşdur. 
K.D.Uşinski məktəbəqədər tərbiyə haqqında.Məktəbəqədər tərbiyə tarixində böyük rus 
pedaqoqu K.D.Uşinskinin ( 1824-1870) müstəsna rolu olmuşdur.Məhz onun pedaqoji sistemi 

---

əsasında xəlqilik meydana gəlmiş,tərbiyənin tarixi inkişafı xalqın keçmişi ilə əlaqələndirilmişdir. 
K.D.Uşinski qeyd edirdi ki,tərbiyə təsirsiz qalmamalı və xəlqi olmalıdır.O bir daha qeyd edirdi ki, 
xalq t
ərəfindən yaradılmış və ya xalqdan qidalanan pedaqoyi sistem əsl mənada vətənpərvərlər 
t
ərbiyə edə bilər. 
K.D.Uşinski “ İnsan tərbiyənin predmeti kimi” adlı məşhur əsərində tərbiyədə uşaqların yaş və 
f
ərdi xüsusiyyətlərini nəzərə almaq kimi çox mühüm pedaqoji prinsipi əsaslandırmışdır.” Əgər 
pedaqogika uşağı hər cəhətdən tərbiyə etmək istəyirsə,o əvvəlcə insanı hər cəhətdən də 
öyrənməlidir.” 
M
əktəbəqədər yaşlı uşaqlarla işlədiyi illərdə uşaqların təbiətə marağına,estetik və əxlaq 
t
ərbiyəsinə yüksək əhəmiyyət vermişdir.