Azərbaycan respublikasinin təHSİl naziRLİYİ
Yüklə 0,55 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Azərbaycan Respublikasında qiymətli kağızlar bazarının mövcud vəziyyətinin təhlili
44
iştirak etdiyi kapital bazarına bölünür.Göründüyü kimi dolayı yollarla qimətli kağızlar bazarı həm pul, həm də kapital bazarı kimi fəaliyyət göstərir. Aşağıdakı Sxem №1-də qiymətli kağızlar bazarının maliyyə bazarında yerini qeyd etmişəm:
Pul bazarı Kapital bazarı Qimətli kağızlar bazarı
Sxem №1. Qiymətli kağızlar bazarının maliyyə bazarında yeri.
Respublikamızın Mülki Məcəlləsinə uyğun olaraq bu bazar qiymətli kağızların emissiyası, buraxılması, tədavülü, ödənilməsi, saxlanılması, onlarla əqdlərin bağlanması və digər əməliyyatların aparılması üzrə subyektlər arasında olan hüquqi və iqtisadi münasibətlərin məcmusu kimi tərifləndirilir.Bu 992-1 maddədə qeyd olunub. Həmin bazar sərbəst maliyyə resurslarını səfərbər etmək həmçinin onların bazarın iştirakçılarının qiymətli kağızlarla keçirdiyi müxtəlif əməliyyatlar vasitəsilə yenidən bölgüsünü təmin etmək məqsədini güdür. Bu bazarın mövcudluğu bütövlükdə bazar iqtisadiyyatlı ölkələr üçün çox vacib əhəmiyyətə malikdir. Qeyd edim ki qiymətli kağızlar bazarı əmtəə və pul tədavülünə fəal surətdə xidmət edir. Başqa cür desək qiymətli kağızların buraxılması və bazarda yerləşdirilməsi sərbəst pul vəsaitlərinin səfərbər edilməsi və sosial-iqtisadi inkişafa istiqamətləndirilməsinin səmərəli yoludur. Məhz buna uygun nəticə çıxır ki müvəqqəti sərbəst pul vəsaitlərinin dövriyyə sürəti güclənir, ölkədə investisya üçün əlverişli şərait yaranır. Bu isə iqtisadi artıma səbəb olur. Bu bazarın formalaşması üçün birinci şərt qiymətli kağızlar 45
buraxan lazımi qədər emitentlərin, investorların, qimətli kağızların hərəkət və infrastrukturunu reqlamentləşdirən inkişaf etmiş normativ-qanunverici bazanın, qiymətli kağızlarla aparılan əməliyyatlara nəzarətin təşkilinin olmasıdır.
2.2. Azərbaycan Respublikasında qiymətli kağızlar bazarının mövcud vəziyyətinin təhlili Respublikamız öz müstəqilliyini əldə etdikdən sonra daxili və xarici siyasət istiqamətlərini sərbəst müəyyən edib və bazar iqtisadiyyatı yolunu tutmuşdur. Buna görə də ölkəmizdə maliyyə bazarının həmçinin də onun tərkib hissəsi olan qiymətli kağızlar bazarının formalaşması sadəcə iqtisadi və hüquqi islahatların aparılması yolu ilə mümkün idi. Bu sahədə bir sıra islahatlar aparılmışdır. Maliyyə-kredit sahəsində həyata keçirilən bu islahatlar daha vacib əhəmiyyət daşıyırdı.Düzdür ki aparılan islahatlar sayəsində yeni iş yerlərinin yaradılmişdir həmçinin yerli və xarici investisiyaları, müasir texnologiyaları cəlb etmək və müasir idarəetmə təcrübəsindən istifadə etməklə rəqabətədavamlı məhsul istehsal edən müəssisələrin yenidən qurulmasına, yekun olaraq Azərbaycanın iqtisadi qüdrətinin artırılmasına yönəldilmişdir. Qeyd etməliyəm ki respublikamızda qiymətli kağızlar bazarının inkişafı üç mərhələyə bölünür: a) I mərhələ, yaranma. Bu 1992 – 1995-ci illəri əhatə edir. b) II mərhələ, formalaşma. Bu isə 1995 – 2000-ci illəri əhatə edir. c) III mərhələ, inkişaf mərhələsidir və 2000-ci ildən indiki dövrə kimi davam edir.
İlkin mərhələdə əsasən qiymətli kağızlar bazarının fəaliyyətinin normativ hüquqi bazası formalaşdırılmışdır.Burada dövlət tərəfindən bu bazarın normal fəaliyyət göstərməsi üçün bir sıra tədbirlər görülmüşdür. XX əsrin 90-cı illərindən isə respublikamızda qiymətli kağızlarla fəaliyyət sahəsinə diqqət xeyli artmışdır. Bu dövrədək köhnə qanunvericilik aktları günün tələbinə cavab vermirdi və bir çox iqtisadi islahatları tələb olunan səviyyədə aparmaq mümkün deyildi. Məhz buna görə 46
qanunvericiliyi təkmilləşdirmək tələb olunurdu. Azərbaycanda qiymətli kağızlar bazarının yaranmasının hüquqi bünövrəsini 1992-ci ildə qəbul edilmiş «Qiymətli kağızlar haqqında» Azərbaycan Respublikasının Qanunu təşkil edir. Lakin qiymətli kağızlar bazarının real inkişafı 1996-cı ildən başlandı. 1991-ci ildə təşkil olunan BAKI Qiymətli Kağızlar Birjası Azərbaycan Respublikasının yeni yaranan qiymətli kağızlar bazarında ilk birja oldu. Bir neçə il sonra 21 iyun 1993-cü ildə qapalı tipli səhmdar cəmiyyəti olan Bakı Banklararası Valyuta Birjası Azərbaycan Respublikasının beş ən iri bankı tərəfindən təsis edilmişdir. Bu banklar – Azərbaycan Respublikası Milli Bankı, Sənaye – İnvestisiya Səhmdar Kommersiya Bankı, Aqrar- Sənaye Səhmdar Kommersiya Bankı, Azərbaycan Respublikası Beynəlxalq Bankı və Səhmdar-Kommersiya Banklarıdır.Bildirim ki, 2000-ci ilə kimi, yəni BFB yaranana kimi 40 qiymətli kağızlarla əqdlər məhz Bakı Banklararası Valyuta Birjasının Fond Şöbəsində həyata keçirilirdi.[6] Respublikamızda, Azərbaycan Respublikası Prezidentinin müvafiq Fərmanları ilə 1998-ci il 9 sentyabr tarixində Qiymətli Kağızlar haqqında Azərbaycan Respublikasının Qanunu təsdiqlənmişdir.Sonra isə 1998-ci il otuz dekabr tarixində isə Azərbaycan Respublikasının Prezidenti yanında Qiymətli Kağızlar üzrə Dövlət Komitəsi yaradılmışdır.Bunlar hər biri qiymətli kağızlar bazarının inkişaf etdirilməsi məqsədilə yaradılmışdır.Fəaliyyət göstərdiyi dövr
ərzində Azərbaycan Respublikasının QKDK tərəfindən qiymətli kağızlar bazarının dövlət tənzimlənməsi sistemi yaradılmışdır.Qeyd edim ki müasir tələblərə cavab verən, bazar münasibətləri prinsiplərinə əsaslanan həmçinin, geniş əhatəsi olan infrastrukturu olan fond bazarının formalaşdırılması istiqamətində müvafiq bir sıra tədbirlər görülmüşdür. Baxın məsələn 2001-ci il 15 fevral tarixində bir sıra böyük bank və maliyyə strukturlarının təsisçiliyi ilə qiymətli kağızlar bazarının mühim ticarət infrastrukturu sayılan Bakı Fond Birjası yaradılmışdır. Onun əsas funksiyası respublikamızın qanunvericiliyində nəzərdə tutulmuş bütün növ qiymətli kağızlar üzrə alqı-satqını yəni ticarətini təşkil etməkdən ibarətdir. Qiymətli kağızlar bazarının başqa bir vacib infrastrukturu isə qiymətli kağızlar bazarı depozitar xidmətinin yaradılması və Yüklə 0,55 Mb. Dostları ilə paylaş:
|