Azərbaycan respublġkasi təHSĠl nazġRLĠYĠ azərbaycan döVLƏT ĠQTĠsad unġversġtetġ magġstratura məRKƏZĠ
Yüklə 0,95 Mb. Pdf görüntüsü
|
9 göstərilən vəsaitlər (maliyyə icarəsi istisna olaraq) müəssisənin xüsusi vəsaitidir, lakin onlar müxtəlif mənbələrdən maliyyələşdirilir. Əgər müəssisə iflas ilə əlaqədar olaraq ləğv edilərsə, o zaman müəssisəyə vəsait verən təsərrüfatlara olan borclar qanunla müəyyən ardıcıllıqla silinəcək.
Müəssisənin vəsait mənbələrinin quruluĢu
Hər bir müəssisə müəyyən həcmdə aktivlərə malikdir. İlk dəfə müəssisə təşkl olunan zaman onun aktivləri nizamnamə kapitalında göstərilir. Aktivlər – müəssisənin əmlak qymətlilərinin məcmuundan ibarətdir. Aktivlər – mənfəət almaq üçün müəssisənin təsərrüfat fəaliyyətində istifadə olunur.
Müəssisənin aktivləri, yəni avans edilən və ya investisiya olan aktivlər maliyyə resursları kimi, dövriyyənin bütün mərhələlərindən keçirlər. Lakin Vəsait mənbələri Qısamüddətli təyinatlı vəsait mənbələri Avans olunan kapital (uzunmüddətli mənbələr) Kreditor borcları Qısamüddətli kredit- lər və istiqrazlar Xüsusi kapital Uzunmüddətli öhdə- liklər (borc kapitalı)
10
müəssisənin bütün maliyyə resursları kapital deyil, maliyyə resurslarının sahibkarlıq fəaliyyətinə qoyulan maliyyə resursları kapital kimi çıxış edir. Kapital – spesifik kateqoriyadır və aşağıdakı amillərə əsasən o təsnifləşdirilir. 1.
Aktivlərin fəaliyyət forması. 2.
Təsərrüfat prosesində istifadə xarakteri və dövriyyənin sürəti. 3.
Fəaliyyətin ayrı-ayrı növlərinə xidmətin xarakteri. 4.
Aktivlərin maliyyələşmə mənbələri. 5.
Akivlərin mənsubiyyət xarakteri. 6.
Likvidlik səviyyəsi. Likvidlik səviyyəsinə görə aktivlər aşağıdakılar ayrılırlar: 1.
Tam likvid aktivlər. 2.
Yüksək likvid aktivlər. 3.
Orta likvid aktivlər. 4.
Zəif likvid aktivlər. 5.
Qeyri-likvid aktivlər. Birinci aktiv hazır ödəmə vasitəsidir: milli və xarici valyutada olan pul vəsaitidir. İkinci aktiv tezliklə pul formasına keçə bilən aktivlər daxildir. Qısamüddətli maliyyə qoyuluşları və qısamüddətli debitor borcları. Üçüncü qrup aktivlər bir aydan altı aya qədər müddətə pul formasına keçə bilən aktivlərdir. Dördüncü qrup aktivlər – yarım ilə qədər pul formasına keçə bilən aktivlərdir. Məsələn, xammal ehtiyatı; əsas vəsaitlər; qeyri-material aktivlər. Beşinci növ aktivlər – sərbəst realizə oluna bilməyən material qiymətləri. Məsələn, ümüdsüz debitor borcları, gələcək dövrün xərcləridir. Aktivlərin mənsubiyyət xarakterinə görə ayrılırlar: 1.
Xüsusi aktivlər: - daima müəssisənin ixtiyarında olan və onun balansında göstərilən aktivlərdən ibarətdir. 2.
müqavilə bağlanılan aktivlərdir. 11
Aktivlərin əlamət maliyyələşmə mənbələrinə daxildir: 1.
Ümumi aktivlər: xüsusi və borc kapitalı hesabına formalaşan əmlak qiymətlilərinin məcmuudur. 2.
aktivlərdir. Fəaliyyətin ayrı-ayrı növlərinə xidmət xarakterinə görə aktivlər ayrılır: - əməliyyat aktivləri; - investisya aktivləri.
Məsələn, əsas istehsal fondları, qeyri-material aktivlər, dövriyyə vəsaiti və s. belə aktivlərə aiddir.
aktivlər daxildir: uzun və qısa müddətli investisiya qoyuluşları; bitməmiş kapital qoyuluşu və s.
1)
Cari (dövriyyə) aktivlər. Bu aktivlər müəssisənin cari istehsal- kommersiya fəaliyyətinə xidmət edirlər. Cari aktivlər bir istehsal prosesində tamamilə istehlak olunurlar. Onlara daxildir: xammal, material, hazır məhsul, bitməmiş istehsal və sair. 2)
Dövriyyədənkənar aktivlər: Onlar da əmlak qiymətliləridir. Lakin çox sayda istehsal prosesində iştirak edirlər və istehlak dəyərlərini yavaş-yavaş itirirlər və onu hazır məhsulun üzərinə keçirirlər. Məsələn, maşın, dəzgah, bina, qurğu və s. Aktviəl fəaliyyət formasına görə 3 qrupa bölünürlər: 1.
Material aktivlər; 2.
Qeyri-material aktivlər; 3.
Maliyyə aktivləri. 12
Material aktivlər – əşya formasına maikdirlər. Əsas vəsait, bitməmiş kapital qoyuluşu, bitməmiş istehsal. Hazır məhsul, xammal və material. Qeyri-material aktivlər: əşya forması olmayan aktivlərdir. Onlar da uzunmüddət fəaliyyət göstərirlər və müəssisəyə mənfəət gətirirlər. Bura daxildir; əqli mülkyyətin obyektləri; ixtirak hüquqi, sənaye nümunəsi; müəlliflik hüquqi; əmlak hüquqi; əmtəə nişanı, torpaq hüququ. Maliyyə aktivləri: Bu aktivlər müxtəlif maliyyə alətlərini xarakterizə edirlər. Onlar müəssisəyə məxsusdur. Məsələn, - milli valyutada pul aktivləri; - xarici valyutada pul aktivləri; - debitor borcları; - uzun və qısamüddətli maliyyə qoyuluşları. Kapital qoyuluş sahəsinə görə ticarət, sənaye və s. kapitala ayrılır: İstehsaldakı yerinə görə isə kapitala daxildir: nizamnamə, ehtiyat və əlavə kapital. Formalaşma mənbəyinə görə isə kapital xüsusi, səhmdar, borc və s. növlərə ayrılırlar. Dövriyyənin xarakterinə görə isə kapitala daxildir; əsas kapital və dövriyyə kapitalı. Kapitalın qoyuluşu – bu dövriyyədənkənar aktivlərə və dövriyyə aktivlərinə (cari aktivlərə) debitor borclarına və pul vəsaitinə qoyuluş deməkdir.
Yüklə 0,95 Mb. Dostları ilə paylaş:
|