Azərbaycan Texniki Universiteti “Avtomobil texnikası” kafedrası
Yüklə 1,09 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- İstehsalat prosesinin əsas anlayişlari Avtonəqliyyat müəssisəsində istehsalat prosesi
- Texnoloji proses
11
Onların fiziki mahiyyətlərini, aralarındakı qarşılıqlı əlaqəni və baş vermə səbəblərini aydınlaşdırmaq üçün nəqliyyat vasitəsində baş vermiş imtinaları asağıdakı əlamətlərə görə qruplaşdırırlar: 1. Texniki vəziyyətin dəyişmə xarakterinə görə - qəfildən və tədricən baş verən imtinalar. Hidravlik və pnevmatik sistemlərdə rezin şlanqların deşilməsi qəfildən, detalların yeyilməsi ilə əlaqədar olan imtinalar isə tədricən baş verən imtinalara aiddir. 2. Buraxdıqları təsirə görə - təhlükəli və təhlükəsiz imtinalar. Təhlükəli imtinalar hərəkətin təhlükəsizliyini təmin edən sistem və mexanizmlərdə (tormoz sistemi, sükan idarəsi), təhlükəsiz imtinalar isə hərəkət tərkibinin digər aqreqatlarında (mühərrikdə, ötürmələr qutusunda və s.) baş verən imtinalardır. 3. Baş vermə səbəblərinə görə - konstruktiv, texnoloji və istismar imtinaları. Layihələndirilmə zamanı konstruksiyada buraxılmış səhvlər yaxud qeyri- təkmilliklər nəticəsində əmələ gələn imtinalara konstruktiv, zavod şəraitində nəqliyyat vasitəsi yığılarkən texniki şərtlərə riayət edilməməsi üzündən yaranan imtinalara texnoloji və hərəkət tərkibi nəqliyyat prosesində iştirak edərkən istismar qaydalarının pozulması təsirindən meydana çıxan imtinalara istismar imtinaları deyilir. Konstruktiv imtinalar layihələndirmə üsullarından düzgün istifadə edilməməsi, hesablamalarda səhvlərin buraxılması, texnoloji imtinalar isə nəqliyyat vasitələrinin yığılması zamanı mexanizmlərdə eynioxluluq, qonşuluq şərtlərinin, emal növlərinin aparılması keyfiyyətlərinin pozulması, araboşluqların düzgün nizamlanmaması nəticəsində yaranır. İstismar imtinaları isə hərəkət tərkibi normal istismar şəraitinə xarakter olmayan rejimlərdə işlədikdə baş verir. İstismar zamanı imtinaların hansı yürüşlərdən (işləmə müddətindən) sonra baş verməsini əvvəlcədən təyin etmək mümkün olmadığından imtinalar təsadüfi kəmiyyətlər sırasına aid edilir. Bu baxımdan imtinalar asılı və asılı olmayan imtinalara da bölünürlər. Başqa bir imtinanın baş verməsi nəticəsində yaranan imtinalara asılı olan imtinalar deyilir.Özünün baş verməsi digər elementlərdə imtinalar əmələ gətirmirsə belə imtinalara asılı olmayan imtinalar deyilir. Porşen üzüyünün sınması nəticəsində mühərrikin silindr divarının cızılması asılı olan, şinlərin deşilməsi asılı olmayan imtinalara misal ola bilər. Texniki istismarın qarşısında duran əsas məsələlərdən biri də nəqliyyat prosesi dövründə (yəni istismar zamanı) hərəkət tərkibində və yaxud onun aqreqatlarında baş verəcək imtinaların və nasazlıqların qarşısını almaqla bərabər onları aradan qaldırmıaqdır. Belə profilaktik və bərpa xarakterli tədbirlər texniki qulluq və təmir vasitəsilə yerinə yetirilir. Yenidən tormoz mexanizminin texniki vəziyyətinin dəyişməsinə baxaq (şəkil 1.3.). Yürüşlə düz mütənasib olaraq tormoz mexanizminin detalları (tormoz barabanı və qəliblər) yeyildiyi üçün araboşluq 1
yürüşündə buraxıla bilən sərhəd qiymətinə çatır. Buna uyğun olaraq tormoz yolu da artır. Tormoz mexanizminin 1
yürüşündən sonra istismarı imtinaların, yəni yol- nəqliyyat qəzalarının (tormoz yolunun normadan kənara çıxması hesabına) baş verməsinə səbəb olur. Bunun qarşısını almaq üçün tormoz mexanizmində profilaktik xarakterli texniki təsirlər (yuxanda qeyd edildiyi kimi 1
yürüşündə nizamlama işləri) yerinə yetirilir. Beləliklə, mexanizmin işləmə qabiliyyəti hər dəfə uyğun olaraq
,...
, 2 1 yürüşlərindən sonra bərpa olunur. Bununla da mexanizmdə baş verəcək imtinaların və nasazlıqların qarşısı alınır. Başqa bir misala baxaq. Bilirik ki, şkvoren-oymaq birləşməsi bir qayda olaraq müəyyən yürüşdən sonra yağlanır. Bu proses müəyyən fasilə ilə təkrar olunur. Bu onunla izah edilir ki, şkvoren-oymaq birləşməsi açıq birləşmə olduğu üçün istismar müddətində ora müxtəlif zərərli mexaniki qarışıqlar (toz, palçıq, su) düşür, yağın yağlama qabililyyəti pisləşir, detalların yeyilmə dərəcəsi artır. Şkvoren və onun oymaqlarının ömüruzunluğu yağlama periodikliyi kiçik olduqca yüksəlir. Şəkil 1.4-dən göründüyü kimi yağlama hər 1000 km. yürüşdən sonra aparıldıqda şkvorenin 12
resursu 110 min km., hər dörd min km.-dən bir aparıldıqda isə həmin resurs 74 min km.-ə enir, yəni şkvorenin ömür uzunluğu 32% azalır.
Şəkil 1.4. TQ-un periodikliyinin ( TQ L , min km.) detalın (şkvorenin) resursuna (L
, min km.) təsiri.
Beləliklə, birinci misalda nizamlama işi aparmaqla tormoz mexanizmində imtinaların baş verməsinin qarşısı alındığı halda, ikinci misalda yağlama periodikliyini dəyişməklə şkvoreninresursu yüksəldi. Buradan bir daha aydın olur ki, istismar zamanı müxtəlif texniki tədbirlər vasitəsilə nəqliyyat vasitəsinin texniki vəziyyətini idarə etmək mümkündür, texniki vəziyyətin parametrlərinin dəyişmə gərginliyini azaltmaq olar, imtinaların və nasazlıqların qarşısı alına bilər. Kompleks şəkildə yerinə yetirilən və avtomobilin texniki vəziyyətinin tələb olunan səviyyədə saxlanılması məqsədi ilə görülən tədbirlər texniki qulluğu təşkil edir. Istismar dövründə baş verə biləcək nasazlıqların və imtinaların qarşısını almaq, detalların yeyilmə şiddətini azaltmaq və beləliklə, hərəkət tərkibinin işləmə qabiliyyətini normal səviyyədə saxlamaq üçün görülən kompleks texniki təsirlərin cəminə texniki qulluqdeyilir. Texniki qulluq planlı surətdə, müəyyən yürüşdən sonra məcburi olaraq yerinə yetirilir. Texniki qulluq işlərinin vaxtında və yüksək keyfiyyətlə yerinə yetirilməsinə baxmayaraq istismar zamanı nəqliyyat vasitəsinin texniki vəziyyəti onun işləmə müddəti artdıqca pisləşir, konstruksiyasında imtinalar və nasazlıqlar baş verir. Bunlan aradan qaldırmaq üçün nəqliyyat vasitəsində bərpa xarakterli texniki təsirlər yerinə yetirilir. Hərəkət tərkibinin itirilmiş işləmə qabiliyyətini bərpa etmək üçün görülən texniki təsirlərin cəminə təmirdeyilir. Təmir vasitəsilə baş vermiş imtina və nasazlıqlar aradan qaldırılır. Texniki qulluqdan fərqli olaraq təmir tələbata (ehtiyac olduqda) görə yerinə yetirilir.
Avtonəqliyyat müəssisəsində istehsalat prosesi − avtonəqliyyat vasitələrinin texniki qulluğu və təmiri üzrə işlərin yerinə yetirilməsində iştirak edən istehsalat işçilərinin və vasitələrinin texniki təsirlərinin məcmusudur.
yerinə yetirilən işlərin və ya əməliyatların müəyyən olunmuş texnoloji ardıcıllığıdır, onların yüksək keyfiyyətlə və minimal xərclərlə yerinə yetirilməsini təmin etməlidir. Texnoloji proses- avtomobil (aqreqat) üzərində zaman və fəzada yerdəyişmə üzrə planlı və ardıcıllıqla yerinə yetirilən əməliyyatlar toplusudur. Texnoloji proses istehsalat üçün qanun hesab edilir və ondan kənara çıxma halları texnoloji prosesin pozulması hesab edilməlidir. Avtomobilin, onun aqreqat və qovşaqlarının təmiri və ya texniki qulluğu müəyyən texnologiya ilə aparılır. Avtomobilin TQ və CT texnologiyası – onun işləmə qabiliyyətinin təmin edilməsi məqsədilə texniki vəziyyətinin dəyişdirilməsi metodlarının, üsullarının toplusudur.
Yüklə 1,09 Mb. Dostları ilə paylaş:
|