Azərbaycan və avropa şurasi
Yüklə 1,11 Mb. Pdf görüntüsü
|
28 Azərbaycan qarşıya çıxan bir sıra mühüm problemlərin, ilk növbədə dövlət müstəqilliyinin qorunub saxlanması və möhkəmləndirilməsi, Dağlıq Qarabağ probleminin sülh yolu ilə həll olunması, bazar iqtisadiyyatı istiqamətində islahatların həyata keçirilməsi və dünya inteqrasiya prosesinə sıx cəlb olunmasında beynəlxalq təşkilatların rolundan istifadə etmək məqsədilə qısa müddət ərzində Birləşmiş Millətlər Təşkilatı (BMT), Avropada Təhlükəsizlik və Əməkdaşlıq Təşkilatı (ATƏM, daha sonra ATƏT), İslam Konfransı Təşkilatı (İKT), Avropa Şurası, Avropa Birliyi, NATO və başqa beynəlxalq və regional qurumlarla qarşılıqlı faydalı əlaqələr yaratdı. Müstəqil Dövlətlər Birliyi (MDB), GUAM, Qara Dəniz İqtisadi Əməkdaşlıq Təşkilatı (QDİƏT) kimi qurumların yaradılmasında yaxından iştirak etdi. 1991-1992-ci illərdə - BMT-yə, ATƏT-ə, İslam Konfransı Təşkilatına daxil olmaqla Azərbaycan müstəqil dövlət kimi iradəsini ifadə edərək beynəlxalq aləmdə ilk addımlarını atdı. Bu gün Azərbaycan dövlətinin xarici siyasət kursu ölkənin müstəqilliyinin, təhlükəsizliyinin, ərazi bütövlüyünün təmin olunması, Azərbaycanda iqtisadi islahatların həyata keçirilməsi üçün əlverişli şəraitin yaradılması, digər dövlətlərlə formalaşmış bərabərhüquqlu və faydalı münasibətlərin sərhədlərinin genişlənməsi və balanslaşdırılmış praqmatik xarici siyasətin həyata keçirilməsindən ibarətdir. Bu gün Azərbaycan, demək olar ki, əksər nüfuzlu beynəlxalq təşkilatların üzvüdür. Avropanın demokratik və təhlükəsiz əraziyə çevrilməsinə kömək üçün üzv dövlətlər arasında sıx əlaqələr yaratmasında müstəsna xidmətləri olan Avropa Şurası ilə Azərbaycan arasında əməkdaşlığın təhlili öz aktuallığı baxımından digər qurumlarla müqayisədə daha yüksəkdə durur. Bu gün Avropa Şurası ilə yeni dövlətlərin əlaqələrinin yaranması formaları, mahiyyət və məqsədləri, inkişaf istiqamətləri geniş tədqiq edilməli məsələlərdəndir. Azərbaycan Respublikası ilə Avropa Şurası arasında bu əlaqələr aktuallığına görə son dərəcə diqqəti cəlb edir. Azərbaycan Respublikası ilə Avropa Şurası arasında əlaqələrin yaranmasının, inkişaf edib möhkəmlənməsinin, onların tarixi kökləri və hüquqi əsaslarının tədqiq edilməsi, Avropa Şurası ilə əməkdaşlığın ölkənin xarici siyasətindəki və daxili həyatındakı rolunun öyrənilməsi, Azərbaycanda demokratiyanın inkişafı və insan hüquqlarının qorunması sahəsində əldə olunmuş nailiyyətlərdə Avropa Şurasının rolu, bu təşkilatlarla perspektiv istiqamətlərin müəyyənləşdirilməsi, ümumiyyətlə, Avropa Şurası təşkilatının öyrənilməsi, onun mahiyyətinin, quruluşunun və fəaliyyətinin tədqiqi bu gün Azərbaycan üçün zəruridir. Azərbaycanın beynəlxalq münasibətlər sisteminə daxil olması, dünya siyasət aləminə qoşulması çətin və ağrılı olmuşdur. Əslində, suveren Azərbaycanın diplomatiyasının qurulmasına sıfırdan başlanmışdır. Yeni epoxaya qədəm qoyan Azərbaycan çoxlu problemlə üzləşmiş, bunlardan ən kəskin və qorxulusu 29 ölkəmizin beynəlxalq aləmdən təcrid edilməsi təhlükəsi olmuşdur. Bu çətin vəziyyətdən çıxmaq məqsədilə neçə illər ərzində ardıcıl səylər göstərilmişdir. Mərkəzi və Şərqi Avropa ölkələrinin sosialist blokundan çıxması və eləcə də yeni müstəqil dövlətlərin yaranması Avropa Şurasının siyasətində köklü dəyişikliklərə gətirib çıxardı və "qapılarının onların üzünə açılması" ilə nəticələndi. 1989-cu ildə Avropa Şurası namizəd ölkələrin nümayəndələri ilə AŞ PA məruzəçiləri arasında diskussiya üçün əsas ola biləcək "check list" hazırladı. Adətən, hüquq ekspertlərinin məruzəsindən sonra müvafiq məruzəçilər barəsində məruzə və ya rəy hazırlanmalı olan ölkələrə bir neçə səfər etdilər. AŞ PA qəbulolunma proseduru zamanı AŞ PA yanında "xüsusi dəvət olunmuş statusu" deyilən effektiv bir alət işləyib hazırladı. 1992-ci ilin yanvarında Azərbaycan rəsmi olaraq "xüsusi dəvət olunmuş statusu"nun verilməsi barədə xahişlə Avropa Şurasına müraciət etdi. Bu status assambleyanın və bir çox komissiyaların işində səsvermə və AŞ PA tərəfindən qəbul olunacaq mətnə təkliflər verilməsi hüququ istisna olmaqla, iştirak etmək hüququ verirdi. "Xüsusi dəvət olunmuş statusu" almamışdan əvvəl xahiş edən tərəf insan hüquqları sahəsində siyasi və hüquqi əhəmiyyət kəsb edən məcburi xarakterli bir sıra beynəlxalq alətləri qəbul etməlidir. O, AŞ PA-ya məruzəçilərin səfəri zamanı təşkilata məlum olan layiqli tərəfdaşlara malik olmaq imkanı verir, bu da missiyanın uğurunu təmin edir. Qeyd etmək lazımdır ki, əslində, yeni dövlətin qəbulu assambleyanın məruzəçiləri ilə "xüsusi dəvət olunmuş" milli parlamentin nümayəndə heyətinin əməkdaşlığının nəticəsidir; bu əməkdaşlığın effektivliyi bir çox hallarda qəbulolunmanın tezliyini şərtləndirir. Son məruzə AŞ PA-nın plenumuna təqdim olunur. Prosedur namizəd dövləti Avropa Şurasına üzvlüyə dəvət etməyi Nazirlər Şurasına tövsiyə edən rəyin qəbul olunması ilə başa çatır. Bu normativ fəaliyyət təşkilata qəbul olunan zaman dövlətin öz öhdəliklərini yerinə yetirməsində ifadə olunur və 1993-cü ildə nəzarət prosedurunun yaranmasına gətirib çıxardı. Lakin 1992-ci ildə Avropa Şurasının özü Cənubi Qafqaz regionuna qədər genişlənməyə hazır deyildi. Üstəlik, bu təşkilatın ölkəmizə münasibəti də müsbət deyildi və hətta 1992-ci ildə Avropa Şurasının qeyri-üzv ölkələr üzrə komitəsi Ermənistan — Azərbaycan, Dağlıq Qarabağ münaqişəsi ilə əlaqədar respublikamızın əleyhinə bəyannamə qəbul etmişdi. Belə bir şəraitdə ilk növbədə Avropa Şurasında Azərbaycanın obyektiv, düzgün imicini formalaşdırmaq lazım idi. Müdafiə və təhlükəsizlik məsələləri istisna olmaqla, Avropa Şurası bir çox fəaliyyət istiqamətlərini əhatə edir. Onun proqramına insan hüquqları, kütləvi informasiya vasitələri, hüquq sahəsində əməkdaşlıq, sosial və iqtisadi problemlər, səhiyyə, təhsil, mədəniyyət, idman, gənclik, yerli və regional idarəetmə və ətraf mühitlə bağlı məsələlər daxildir. Avropa Şurasının Nizamnaməsinə görə, onun üzvü "qanunun aliliyi prinsipini tanıyan və yurisdiksiyası altında olan şəxslərə insan hüquqları və əsas azadlıqlarından istifadə etməyə şərait yaradan" Avropa dövlətləri ola bilər. Yüklə 1,11 Mb. Dostları ilə paylaş:
|