415
Sonra, deyirlər ki, bu mühafizə dəstəsi xərcləri fəzlədir. Halbuki, xərc məsələsini biz gömrükxanalar qanunları
içərisində qəbul etmişik. Ona görə deyirəm ki, təklif olunan qanun eynilə qəbul olsun. Fəqət sərhəd və gömrük
məmurları uyezdin naçalniklər ilə bərabər hamısını məcbur etməliyik ki, hüdudun mühafizəsi üçün nəzarət sifəti
ilə hər kəs məsul olsun.
Sədr - Əhməd bəy Pepinov.
Əhməd bəy - Əfəndilər! Bizim 5 milyon yarım xərc və mühafizə bölük dəstəsi tərəfdarı olmağımızı
yoldaşımız Saniyev söylədi, mən də öz fikrimi ərz edirəm. Biz ələlümum gömrükxanalara bərəksik, çünki
cümhuriyyət qanunları ilə gömrükxanalar bərtərəf edilməlidir. Bu xüsusda keçənlərdə öz arzumuzu
fraksiyalarımız tərəfindən parlamana ərz etmişik və qeyri qonşu cümhuriyyətlər ilə etilaf əmələ kələnədək
müvəqqəti olaraq bu gömrükxana qəbul edilmişdir. İndi bu şeylər ki nəzarət tərəfindən təklif olunur, biz bunu
qəbul etsək, gömrükxananı əsasən qəbul etmiş olarıq. İkincisi budur
[947 - 948]
ki, sərhədlərimiz onsuz da
administrasiya tərəfindən mühafizə edilməkdədir. Məsələn, Qazaxda uyezdni naçalnikin təhti-nəzarətində
beşaltıyüz adam var. İndi gərək 100 nəfər adam təyin edək. Qarabağda general qubernatorumuz var ki, ona
milyonlarla pullar buraxılır, yenə artıq qüvvə saxlamaq üçün milyonlar verməliyik. Qubada da həmçinin. Bu
qədər xərc vermək ilə bərabər, dübarə təklif olunan sərhəd mühafizəsi bölüyünə beş milyon yarım təxsisat
buraxmağımız fəzlə və xəzinəmizin boşalmasına səbəb olacaqdır. Məəttəəsüf gömrük varidatı-mızı bilmək üçün
qanunlara baxanda, nəzarətlərdən burada kimsə olmayır ki, sərhəd və gömrük barəsində bizə izahat ver-sinlər,
biz də ondan istifadə edək. Gürcüstanın 1919-cu il büdcəsində gömrükxanalardan on səkkiz milyon gəliri vardır.
İndi gərək bizim nəzarət ki, beş milyon yarım xərc istəyir, bunun müqabilində nə qədər gəliri olacaqdır.
Zənnimcə bizim o qədər gəlirimiz olmayacaqdır ki, bu xərcləri ödəsin. Ona binaən ümidvaram ki, parlaman da
buna bərəks gedib bu layihəni qəbul etməyib rədd edir.
Sədr - Rəhim bəy Vəkilov.
Rəhim Vəkilov - Əvvəla sosialist yoldaşlar ilə bizim ara-mızda bu məsələ düz deyildir. Necə ki, sərhəddi
mühafizə tərəfdarı deyillər. Amma iş oradadır ki, bu məsələ hələlik spekulyasiyanın önünü almaq üçündür. Mən
güman eləmirəm ki, bundan pis nəticə olsun. Mən nümunə üçün Qazax uyezdini götürürəm. Deyirlər ayrı
olmasın. Sərhəddi mühafizə etmək uyezd naçalnikinə qalarsa, şəhərdən qənd, çay, neft və bu kimi şeyləri
almağa qoymayacaq. Şəhərin önündə qabağını kəsib, hər şeyi kontraband eyləyəcəkdir. Amma ayrı olsa uyezd
naçalniki kəndçinin qabağını kəsib, eşşəyin yükünü almayacaqdır. Ona görə biz bir olmağın əleyhinəyik.
Sosialist yoldaşlarla biz ancaq bir nöqtədə birləşə biləriz ki, bölük idarəsi hərbiyə nəzarətinin idarəsində olsun.
Heç bir vaxt bu məsələdə uyezd naçalnikinə tabe olması tərəfdarı deyilik. Onlara nə də səs verə bilərik.
Sədr - Sırada natiq olmadığından son söz məruzəçinindir.
Vəkilov - Möhtərəm əfəndilər! Biz qəbul eylədik ki, müəssisələr tək qalırsa olmaz, hərəkətdən bir şey
çıxmaz. Gərək biz onlara qüvvə verək. Hacı Kərim əfəndi dedi ki, bundan bir şey çıxmaz. Niyə çıxmır? Çıxar.
Demək sübutsuz bir şey olmaz.
[948 - 949]
Əksinə işə başlayarkən bir şey çıxacağına ümid daha çoxdur. hacı
Kərim əfəndi danışarkən sözlərini o yerə gətirirdi ki, böylə idarələrə biz para verməyəlim. Sosialist qardaşlar
qəzetlərində yazırlar. Bunlar bəzən doğrudur. Bununla mübarizə lazımdır. Fəqət, bir naçalniki götürüb başqasını
qoymaqla iş düzəlməz. Onun ixtiyaratını artırmaq lazımdır. hər dərd üçün yanına getməyəndə, cəmaət yanında
onun qədi azalar. Hətta gərək bir qədər azaldasan. Sosialistlər böylə deyəndə mən təəccüb edirəm. Bir də bilirik
ki, bu işlər üçün nə qədər pul qoyulmuşdur ki, bunlar düzəlsin. Maya qoyub qazanc aparmalıdır. Keçirəm
Muxtar əfəndinin dediyinə. Muxtar əfəndinin dediyindən mən özüm də çətinlikdə qalıram. Deyir ki, bölüyün
yarı ixtiyarı maliyyə nəzarətinə, yarı ixtiyarı hərbiyə nəzarətinə verilsin. Bu nə olur? Bu olur dvoyevlasti,
troyevlasti. Bölük arada qalır. Heç bir bölük bilinməz. Əhməd bəy deyir ki, bunun nə qədər xərci və xeyri
olacaq, bilinmir. Biz bununla (poşlini) deyil malımızın başqa yerə getməsinə qoymayacağıq. Heç bir mədaxili
olmasa da istəyirik ki, başqa yerlərə getməsin. İstəmədiyimiz mallar getsin. Ona görə də mən bu məsələdə
məruzədə olduğu kimi olmasının tərəfdarıyam.
Bir də bu 992 adam olur ki, bir polk olur. İndi lazım gəlsə hərbə də kedə bilər. Bu özü də bir qüvvədir.
Sədr - Camalbəyov diqqətlə söylədim, səs salmayasınız. Layihənin ikinci qiraətinə keçilməsini səsə
qoyuram. Kim ikinci qiraətə keçilməsi tərəfdarı isə əlini qaldırsın? Kim əleyhinədir? (Əllər qalxır). Kim səs
verməyib (Əllər qalxır). Rica edirəm, layihənin ikinci qiraətinə tərəfdar olanlar əllərini qaldırsın. (Əllər qalxır).
Kim əleyhinədir? (Əllər qalxır). Kim səs vermir? (Əllər qalxır). Lehinə 27, əleyhinə 7, səs verməyən 5. Məsələ
qəbul edilir. İkinci qiraətə keçməmiş tənəffüs elan edirəm.
Tənəffüsdən sonra
Sədr - İclas davam edir. Parlamanın qərarı ilə növbədəki məsələlərə keçmədən əvvəl mərkəzi komitənin
intixabına keçirəm. Tənəffüs əsnasında etiraf hasil olub. Siyahı verilmişdir. Mehdi bəy, oxuyunuz.
Katib - Siyahını oxuyur.
[949 - 950]