414
qanunları qayırsın və tədqiq edib yeni qanun layihələri hazırlayacaq kimsə yoxdur. Və sülh məhkəmələrinin də
ana dilində aparılmasını mən də rica edərdim.
Sədr - Danışmaq kim istərdi. Bu barədə yoxsa layiheyi-qanuniyyənin ikinci qiraətinə keçilsin. Səsə
qoyacağam. Etiraz yoxmu? İkinci qiraətə keçirəm. (Oxuyunuz).
Katib - Birinci maddəni oxuyur.
Sədr - Əvvəlinci maddə xüsusunda kim danışmaq istərdi. Natiq olmadığından əvvəlinci maddəni səsə
qoyuram. Komissiyonun qərarı budur ki, əvvəlinci babdan dördüncü maddə götürülsün. Səsə qoyacağam. Kim
komisyonun qərarını qəbul edirsə rica edirəm əlini qaldırsın. (Əllər qalxır). Əksəriyyət rəy ilə əvvəlinci bab
komisyonun rəyilə, komisyon qərarı ilə qəbul olunur.
Sədr - İkinci babı oxuyunuz.
Katib - İkinci babı oxuyur.
Sədr - İkinci bab xüsusunda kim danışmaq istərdi? 2 maddədən ibarət olan ikinci babı səsə qoyuram. Kim
ikinci babı komisyonun qərarı üzrə qəbul edər. Rica edirəm əllərini qaldırsın. İkinci bab əksəriyyəti rəy ilə qəbul
edilir. Üçüncü babı oxuyunuz.
Katib - Üçüncü babı oxuyur.
Sədr - Üçüncü bab xüsusunda kim danışmaq istərdi?
Natiq olmadığından səsə qoyuram. Kim üçüncü babı komisyonun qərarı üzərinə qəbul edər, rica edirəm
əllərini qaldırsın. Layiheyi-qanuniyyənin üçüncü qiraəti qalır gələn iclasa.
Növbədəki məsələ Azərbaycan hüdudunda mühafizə polkunun təsisidir. Məruzəçi Ağabəyov.
Aqabəyov - Bir neçə qanun parlamandan keçibdir. Deməli sərhədlərdə gömrükxanaları mühafizədən ötəri
maliyyə nəzarəti mühafizə bölüyü təsis etmək istəyir. O polk 992 nəfər-dən ibarətdir. Bunların 332 nəfəri
süvari, 660 nəfəri piyada olacaqdır. Bunlar bölünürlər 99 posta. Zaqatalada 12 post olacaq, bunların 102
piyadəsi olacaq. Gəncədə 28 postda 280
[945 - 946]
strajnik olacaq. Qarabağda 18 postda 180, Lənkəranda 20
postda 220 nəfər, Bakı quberniyasında 20 postda 220 nəfər strajnik olacaqdır. Bu təşkilatı idarə etmək üçün
maliyyə nəzarəti ümumilikdə bir idarə təsis olunur. O idarə də bu cürdür: bir müdir, bir kargüzar, iki müavin, bir
maşında yazan, bir də reqistrator. İki də kyuster. Təşkilatı düzəltmək üçün iki dürlü xərc göstərilər. Biri ilk dəfə
(518000) manat, digəri həmişəlik (890000) manatdır. Böyük xərc 992 adamı saxlamaq üçündür. Bunun 5
milyon 272 min manatı o işə gedir. Maliyyə nəzarəti bunu təqdim edib, maliyyə büdcə komisyonunda qəbul ilə
parlamana təqdim edilir.
Katib (Bayram Niyazi) - Qanun layihəsini türkcə oxuyur.
Ağabəyov - Layihəni rusca oxuyur.
Sədr - Layihənin əsasları üzrə kim danışmaq istər? Danışmaq istəyən yox isə səsə qoyacağam... Hacı Kərim
Saniyev buyurun.
Hacı Kərim - Bu qanun layihəsilə təklif olunur ki, min nəfərə yavuq bir bölük maliyyə nəzarəti ixtiyarında
olsun. Gömrükxanaları mühafizə etsin. Böyük bir xərcdir ki, neçə milyonlara çatır. Bu qədər xərc ilə əmələ
kələn qüvvə necə ki, lazımdır, sərhədi saxlaya bilməyəcəkdir. Yenə kandraband gedəcək. Biz öylə bilirik ki, hər
uyezd naçalniki ixtiyarında olan milisiya bu bölüyün işini görə bilər. Hər uyezd naçalniki əgər istəsə
kandrabandçılığın qabağını ala bilər. Qazax uyezdi əvvəlinci kandrabandçılar yeri idi. Amma həqiqət göstərdi
ki, əgər polis məmurları xahiş etsələr lazım olan qədər bunun qabağını ala bilərlər. Ona görə biz öylə bilirik ki,
uyezd naçalnikləri ixtiyarında olan qüvvə kafidir ki, hüdudu kandraband keçirməkdən saxlasın. Bundan əlavə bu
saat uyezd naçalniklərindən öylə məmurlar da vardır ki, bunların başqa bir işləri yoxdur. Onları düzəltmək olar
ki, hüdudu saxlasın. Bunlardan başqa biz müvəqqəti olaraq gömrükxana qanunu qəbul etdik və xahişimiz oldu
ki, qonşu dövlətlər ilə danışığa kirişib gömrükxana ləğv edilsin. Əgər məqsəd sərhəddi düşmən hücumundan
saxlamaq isə o zaman böylə bölüyün olmasını artıq bilirəm. Çünki öylə bir vaxtda böylə bölüyə ehtiyac hiss
etmədən sərhədlərimizi qoşun hissələrinə tapşırmaq olar ki, o da hərbiyyə nəzarətinə tabe olar. Bunları
[946 -
947]
nəzərə alaraq böylə bir bölüyün maliyyə nəzarəti altında olmasını artıq bilib, xərci də artıq zənn edirik.
Sədr - Rəhim bəy Vəkilov.
Vəkilov - Hacı Kərim Saniyev əfəndi poqroniçni milisiya barəsində dovod gətirdi mən zənn edirəm ki, bu
fikir yanlışdır. Yoldaşımız buyurur ki, bu mühafizə dəstəsi əvəzinə hüdudlarımızı administrasiya hifz etməlidir.
Bu fikrini sübuta yetirmək üçün Qazax məsələsini zərbülməsəl götürür ki, onun naçalniki sərhədi gözəl surətdə
hifz etməkdədir. Bu fikir düz dəyil, o məsələ bağlıdır naçalnikin əxlaqının düzlüyünə və ciddiyyətinə. Bir də
Hacı Kərim Saniyev dedi ki, lazım olsa hüdudu saxlamaq üçün başqaca sərhəd mühafizəsi bölüyü əmələ gətirib,
hərbiyə nəzarəti təhti-idarəsinə verilsin. Buna biz razıyıq, fəqət büsbütün naçalniklərə hüdudları tapşırmaq düz
deyildir. Biz edə bilmərik ki, sərhəd mühafizəsini uyezdni naçalniklərin əlinə verək. Buna görə yoldaşlarımız
sosialistlərin fikrinə şərik ola bilmərik.
Sədr - Muxtar Əfəndizadə.
Muxtar Əfəndizadə - Mənə elə gəlir ki, bu nəzərlərin hər ikisində yanlışlıq vardır. Əgər doğrudan da biz bu
işləri maliyyə nəzarətinə versək xəyanət daha da artacaqdır, çünki böylə işləri yuxarıdan təftiş edən yoxdur.