Azərbaycanda ipoteka sistemi : real vəZİYYƏTİn təHLİLİ VƏ TƏKMİLLƏŞDİRİLMƏSİ İSTİqaməTLƏRİ
Yüklə 0,65 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Rəşad Həsənov, MA, Gülnar İsmayılova, MSc, Fərhad Bayramov
AZƏRBAYCANDA İPOTEKA SİSTEMİ REAL VƏZİYYƏTİN TƏHLİLİ VƏ TƏKMİLLƏŞDİRİLMƏSİ İSTİQAMƏTLƏRİ
Rəşad Həsənov, MA, Gülnar İsmayılova, MSc, Fərhad Bayramov
Səhifə 58 / 91
prosesi daha da sürətləndi. Ümumiyyətlə bu model ilk dəfə olaraq İngiltərədə tətbiq edilib. Hazırda isə tikinti əmanət bankları bir çox ölkələrdə ipoteka kreditləşməsinin əsas aparıcı istiqaməti hesab edilir ki, bu da dövriyyəyə vəsait cəlb edilməsinin ən optimal variantı hesab edilir. İpoteka kreditləşməsinin Avropa modeli Almaniya, Danimarka, Avstriya, Çexiya, Macarıstan kimi ölkələrdə uğurla icra edilib. Avropa modeli özündə daha çox Alman və Danimarka təcrübəsini özündə əks etdirir. Almaniya bu üsula 1885-ci ildən etibarən müraciət edib. Alman modeli tikinti-yığım formasından ibarətdir və bu modelin ən yaxşı tətbiq olunduğu ölkələrdən biri hesab olunur. Buna praktikada Tikinti Yığım Bankları və ya Tikinti Yığım müqaviləsi də deyilir. XIX əsrdən etibarən isə model daha da təşəkkül tapmağa başlayıb və digər ölkələrə də yayılıb. Nəticədə 1914-cü ildə “Foundation of the World Organisation International Union for Housing Finance” (IUHF), 1947 – ci ildə “Foundation of the central office of the public bausparkassen of Germany”, 1948-ci ildə “Foundation of the Association of Private German Bausparkassen” (VdPB) və 1962 –ci ildə isə “Formation of the European Federation of Building Societies” yaradılmışdır. Bəzi Avropa ölkələrində isə tikinti yığım bankları 1950-ci ildən sonra yaranmağa başlamışdır. Baxmayaraq ki ,İsveçrə, Avstriya, Hollandiya, Bolqarıstan və Çexslovakiyada bənzər qurumlar yaradılıb, modelin tətbiqi hər bir ölkədə müəyyən fərqliliklərlə həyata keçirilib. Bu AZƏRBAYCANDA İPOTEKA SİSTEMİ REAL VƏZİYYƏTİN TƏHLİLİ VƏ TƏKMİLLƏŞDİRİLMƏSİ İSTİQAMƏTLƏRİ
Rəşad Həsənov, MA, Gülnar İsmayılova, MSc, Fərhad Bayramov
Səhifə 59 / 91
fərqlərdən biri bəzi ölkələrdə modelin faizsiz tətbiq edilməsi idi. Belə ki, modeli faizsiz tətbiq edən Fransa, Hollandiya və Argentina kimi ölkələrdə mövcud olan xroniki inflyasiya bu sistemin müvəffəqiyyətlə fəaliyyət göstərməsinə səbəb oldu. Alman modeli əhalinin mənzillə təmin olunması və kapitalın formalaşmasında mühüm sistemdir. Bu sistemin fundamental əsasını sosial-etika deyilən biri-birinə dəstək və anlamaq kimi prinsiplər təşkil edir. Bu qarşılıqlı dəstək maddi vəziyyəti fərdi şəkildə ev almağa imkan verməyən insanların birləşməsindən formalaşır. Hazırda Almaniyada 22 Tikinti Yığım Cəmiyyəti fəaliyyət göstərir. Bunlardan 12-si dövlət 10 isə özəl sektoru təmsil edir. Dövlətin Tikinti Yığım Cəmiyyətləri Almaniyanın hər yerində fəaliyyət göstərə bilən müstəqil cəmiyyətdirlər. Özəl Tikinti Yığım Cəmiyyətləri isə daha çox regional şəkildə fəaliyyət göstərir. Alman modelinin əsas işləmə sisteminə kiçik nümunə kimi ev almaq istəyən lakin, bunun üçün kifayət qədər maddi vəsaiti olmayan 10 nəfərin birlikdə yığım edərək və bu yığıma görə dövlət tərəfindən mükafat yəni, faiz alaraq, sonda daha tez mənzil sahibi ola bilmələrini göstərmək olar. Bu proses tikinti yığım müqaviləsinin bağlanması ilə rəsmiləşdirilir. Tikinti yığım müqaviləsi 4 əsas hissədən ibarət tərtib olunur. Yığım, qiymətləndirmə, bölüşdürmə və kredit mərhələsi. Kreditlər üzrə tarif dərəcələri 1.5 və 4.25 % arasında dəyişir. AZƏRBAYCANDA İPOTEKA SİSTEMİ REAL VƏZİYYƏTİN TƏHLİLİ VƏ TƏKMİLLƏŞDİRİLMƏSİ İSTİQAMƏTLƏRİ
Rəşad Həsənov, MA, Gülnar İsmayılova, MSc, Fərhad Bayramov
Səhifə 60 / 91
Vətəndaşlar üzərinə götürdüyü öhdəliklərə əsasən müqavilədə göstərilən məbləğin 40-50 %-ni yığmalıdır. Eyni zamanda Tikinti Yığım Cəmiyyətləri yığılan vəsaitə illik 2-4 % həcmində mükafat əlavə edir.
Tikinti yığım müqavilələri (Bausparvertag) müvafiq cəmiyyət və yığım edənlər arasında bağlanılır. Tərəflər arasında imzalanan müqavilə vətəndaşa müəyyən müddət yığım formalaşandan sonra ipoteka kredit almaq hüququ verir. Həmçinin, qanunvericiliyə uyğun olaraq vətəndaş həmin yığım müqabilində digər məqsədli kredit tələb edə bilməz. Tikinti Yığım Cəmiyyətlərində ev krediti götürmək istəyənlər üçün önəmli mərhələ müvafiq tarifin (Bauspartarife) seçilməsidir. Tariflər əsasən bir neçə elementdən ibarətdir. Buraya yığım və qaytarılan kreditlər, xərclər və iştirak məsrəfləri, iştirak məbləği və ödəmə müddətinin müəyyən edilməsi, əmanətlərin qaytarılma faizləri aiddir. Alman ipotek sisteminin bazar nüfuzu olduqca yüksəkdir. Belə ki, Almaniyada hər iki evdən biri Tikinti Yığım Cəmiyyətlərinə aiddir. Həmçinin, hazırda Almaniyada 26 milyon vətəndaşın Tikinti Yığım müqaviləsi var. İndiki halda əhalidə olan 30 milyon tikinti yığım müqaviləsinin ümumi dəyəri 763 milyard avroya bərabərdir. Bu isə ölkə ÜDM-nin 32 % -ni təşkil edir. Alman ipotek sistemi iqtisadi baxımdan effektli model hesab olunur. Bu modelin üstünlükləri kimi aşağıdakıları qeyd etmək olar; Yüklə 0,65 Mb. Dostları ilə paylaş:
|