Azərbaycanin göRKƏMLĠ adamlari
Yüklə 2,62 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Məmməd Əmin Rəsulzadəni «içimizdəki Denikinlər» ağrıdır.
- Bir Ģikayət.
98 Məmməd Əmin Rəsulzadə Amerika prezidentinin tərəddüd etməyindən çox narahat idi. Əgər prezidentin fikrini dəyişdirmək mümkün olmazdısa, Azərbaycanın müstəqilliyi də şübhə altına alınardı. Və indi bir hadisəni xatırlayırdı: hələ 1918-ci ilin noyabr ayının əvvəllərində Fətəli xan Xoyskinin imzası ilə Demokratik hökumət Amerika prezidentinə belə bir teleqram göndərmişdi: «Üç milyon yarımlıq Azərbaycan-türk xalqı da cahan müharibəsinin bütün fəlakət və iztirabını dadmış, eyni zamanda müttəfiq orduları ilə birlikdə Karpat dağlarına qədər cəsarətlə yürümüş və qan tökmüşdür... İndi istiqlaliyyət arzusu ilə müstəqil bir dövlət qurmuşlardır. ...Yüksək şəxsinizə müraciət edərək, istiqlalımızın təsdiqi və... elan etmiş olduğunuz insani prinsiplər dairəsində millətimiz sizdən alicənab müzahərat gözlər». Vilsona hələ o zaman teleqram göndərilib xahiş edilmişdi. Vilsonun o vaxtdan müstəqil Azərbaycan dövlətinin mövcudluğundan xəbəri vardı. Lakin... düşmən təbliğatı və onun tarixi mövqeyi təcrübəsi daha güclü idi. İndi Parisə toplaşmış ruslar Qafqazı «Bölünməz Rusiya»nın bir parçası kimi tanıtmaq istəyir, böyük dövlətlərə yanlış məlumatlar verirdilər. Bu ruslar Kolçakı hakimiyyətə gətirmək istəyirdilər. Ermənilər isə Türkiyə və Qafqaz Ermənistanından təşkil olunan «Vahid Ermənistan» proqramını irəli sürürdülər. Topçubaşov yazırdı ki, biz hətta Vilsonla görüşdə bir məsələyə də razılığımızı bildirdik. Dedik ki, keçmiş Rusiyanın borcunun Azərbaycana düşən hissəsini də ödəməyə razıyıq. Topçubaşonun məlumat məktubundan aydın olurdu ki, Versal konfransında vəziyyət çox mürəkkəbdir. Azərbaycan hökumətinin nümayəndə heyətini çətin işlər gözləyir. Məmməd Əmin Rəsulzadə dumanlı fikirlər içində Topçubaşovun göndərdiyi məlumatları götür-qoy edirdi. Məmməd Əmin Rəsulzadəni «içimizdəki Denikinlər» ağrıdır. «İçimizdəki Denikinlər» sakit dayanmır, Azad hökumətin işinə mane olurdular. Orduda təbliğat aparır, cavanları əsgəri xidmətdən qaçmağa məcbur edirdilər. Məmməd Əmin Rəsulzadə azərbaycanlı bolşeviklərin bu düşüncəsiz və xəyanətkar hərəkətlərindən olduqca bərk qəzəblənirdi. Bu adamlar xalqı niyə sakit buraxmırlar? Rusun, erməninin məqsədi aydındır. Bəs özümüzünkülər niyə xəyanət baltasını xalqa vururlar? Suallar içərisini ağrıdır, didib-parçalayırdı, hökumət rəhbəri kimi ona bütün məlumatlar çatdırılırdı. Verilən məlumatlar həyəcanlı və dözülməz idi. Bir hadisəni xatırladı. 1918-ci ilin dekabr ayı idi. Bolşeviklərin təşəbbüsü ilə Bakıda fəhlə konfransı keçirilirdi. O da müsavatçı dostları ilə bu konfransda iştirak edirdi. İclasa gəlməkdə bir məqsədləri vardı. Bilmək istəyirdilər ki, axı bu bolşeviklər niyə camaatı rahat buraxmır. Konfransda bolşeviklər gülünc vəziyyətdə qaldılar. İrəli 99 sürdükləri—Bakıda tətilə başlamaq təklifi camaat tərəfindən qəbul edilmədi. Onların təklifini yalnız Tağıyevin fabrikində işdə tətilə başlamaq təklifi camaat tərəfindən qəbul edildi. Tağıyev isə cəza əlaməti olaraq bolşeviklərin fırıldaqlarına inandıqlarına görə onların on dördünü işdən çıxartdı. Sonra mərhəmətli və xeyirxah Hacının bolşevik fəhlələrə ürəyi yandı, yenidən işə qaytardı. İndi acı-acı xatırlayırdı ki, konfransda açıqcasına məğlub olan bolşeviklər sonradan ona və müsavatçılara böhtan atıb deyirdilər ki, guya müsavatçılar qapıda dayanıb konfrans iştirakçılarının hərəsinə beş manat pul verib öz tərəflərinə çəkirmişlər. Ona görə də konfransda bolşeviklərin təklifi qəbul edilməmişdi. Azərbaycanlı bolşeviklər ruslar və ermənilərlə əlbir işləyirdilər. Bu adamlar erməni Mikoyanın, Mirzoyanın torunda çırpınırlar. Bu torun iplərini bağlayan isə yuxarıda—Moskvadadır. Lenin yenidən erməniləri aldadıb Azərbaycanın canına daraşdırıb. Yenə şirin vədlər verib bu xainlərə. Azərbaycanlı bolşeviklər isə həmişə olduğu kimi yenə Leninə və ermənilərin şirin dilinə inanıblar. Mikoyan Bakıda iş qaydalarını pozmaq üçün may ayında tətillər təşkil etmək istəmişdi. Tətilin şüarları bu idi: «Bütün hakimiyyət fəhlələrə və kəndlilərə! Sovet Rusiyasına və sosialist inqilabına eşq olsun!». Amma o yaxşı bilirdi ki, bolşeviklərin bu şüarı altında hansı istək gizlənib: sovet Rusiyasına neft göndərmək! Bu Leninin göstərişi idi. Mikoyan isə həvəslə tapşırığı yerinə yetirməyə çalışırdı. Quru sosializm ideyası ilə aldanmış bir qrup azərbaycanlını yoldan çıxarmağa nə var ki! Tətilin qarşısını almaq üçün Əmək naziri Səfirkürdski aranı qatanları— Mikoyanı, Çurayevi, Qarayevi və Kovalı yanına dəvət edib ciddi söhbət aparmışdı. Sonradan Səfikürdski acı-acı ona danışırdı ki, Qarayevi bu xəyanətkar rus və erməninin arasında görəndə nifrətdən bilmirdim nə edim. Onu həyəcanlandıran bir başlıca məsələ də bu bolşeviklərin orduda apardığı təbliğat idi. Bolşeviklər azərbaycanlıları ordudan qaçmağa təhrik edirdilər. Bir Ģikayət. Bu azərbaycanlı bolşeviklər milli hökuməti yıxıb Vətənlərini işğalçı XI orduya təslim edəndən sonra xəcalət çəkmədən qəzetlərdə lovğalanacaqdılar: bəli, biz orduda güclü iş aparırdıq. Hələ 1919-cu ilin avqust ayında hümmət təşkilatı tərkibində hərbi komissiya yaratdıq. Hərbi komissiya cavanları əsgərlikdən qaçmağa, xalqın uşaqlarını əsgərliyə verməməyə çağırmalı və bu sahədə ciddi iş aparmalı idi. Həmin vaxta qədər də biz işləyirdik. Amma ayrı-ayrılıqda fəaliyyət göstərirdik. Belə işin təqsiri az olurdu. Ona görə də təşkilat yaratdıq. Ordudakı gərginliyi bolşeviklər getdikcə artırırdılar. Məmməd Əmin Rəsulzadə bu dəhşətli bəladan xilas yolları axtarırdı. Belə həyəcanlı fikirlər içində general Mehmandarovun 418 nömrəli gizli məlumatını xatırladı. Hərbi nazir hökumətə məlumat verirdi: «İndi Azərbaycanın bütün ərazisində həm xalq, həm də döyüşçülər arasında təbliğat aparılır. Təbliğatçılar xalqın uşaqlarını əsgərliyə verməməyə, əsgərləri isə ordudan qaçmağa təhrik Yüklə 2,62 Mb. Dostları ilə paylaş:
|