Azərbaycanin quruda neftqazçixarma kompleksiNDƏ İQTİsadi
Yüklə 2,94 Kb. Pdf görüntüsü
|
bundan sonra artırılması mürəkkəb məsələdir, çünki bu cür istiqamət bir müddətdən sonra bazar münasibətlərinin tələbləri ilə ziddiyət təşkil edəcəkdir. Quruda neftqazçıxarma sənayesinin normal fəaliyyətinin təmin edilmısi, səmərəlilik göstəricilərinin, birinci növbədə, istehsal xərclərinin aşağı salınması kimi strateji əhəmiyyət kəsb edən bir məsələ ilə sıx əlaqədardır. Təhlil göstərir ki, QNQÇİB-də maddi texniki təchizat sistemindəki çatışmamazlıqlar ən kəskin problemlərdən biri olaraq qalır. Hesablamalara görə təkcə maddi texniki təchizat sisteminin lazımı səviyyədə olmaması üzündən 100 min tonlarla hasilat əldə edilmir. Bu məqsədlə sahədə maddi texniki təchizatın köklü sürətdə yaxşılaşdırılması ehtiyacını nəzərə alaraq təklif olunur ki, QNQÇİB-də kontrakt sisteminin tətbiqi məqsədəuyğun sayılsın. İslahatların, səmərəliliyi təkcə əsas istehsalla deyil, ona xidmət edən sahələrin bazar münasibətləri şəraitində fəaliyyətləri ilə bağlıdır. Bu cəhət isə neftqazçıxarma sənayesində iqtisadi islhatların taleyini respublika üzrə aparılacaq iqtisadi islahatların taleyini respublika üzrə aparılacaq iqtisadi islahatların strategiyası və taktikasından asılı edir. Xarici ticarətin liberallaşdırılması ilə bağlı tədbirlər neftqazçıxarma sənayesinə də müsbət təsir göstərmişdir. 1996- 1997-ci illərdə neftin satışından gəlirin daha çox hissəsi sahənin ehtiyaclarına sərf edilmişdir. Bununla belə, neftqazşıxarma müəssisələrinin neftin satışında bilavasitə sərbəstliyinin artması, valyuta ehtiyatlarının sahənin ehtiyacları üçün istifadə olunması, müəssisənin marağını təmin edilməsinə kömək edə bilər. QNQÇİB-də iqtisadi islahatların səmərəliliyi sahənin maliyyə vəziyyətinin sağlamlaşdırılması, bu istiqamətdə ayrı-ayrı neftqazçıxarma müəssisələri üzrə daha təsirli tədbirlərin həyata keçirilməsini, yaranmış problemlərin həllinə hökümət qayğısının tələb edir. QNQÇİB-də iqtisadi islahatların strategiyasında mühüm istiqamətlərindən biri məşğulluq priblemidir ki, bu problem 163 yaxın illərdə quruda neftqazçıxarma sənayesində iqtisadi islahatların ən çətin, ən mürəkkəb, sosial əhəmiyyət kəsb edən istiqamətlərindən biri olacaqdır. Bu işin taktiki cəhətdən düzgün olaraq işlənməsi, həyata küçirilməsi təkcə neftqazçıxarma müəssisələrindən asılı olmayacaqdır. Bununla belə biz hesab edirik ki, quruda neftqazçıxarma istehsalında iqtisadi islahatlara bağlı məşğulluq problemi həll edilərkən burada mövcud olan istehsal və sosial infrastrukturanın, sahibkarlığın inkişaf etdirilməsi imkanlarından istifadə edilməlidir. Yeni iqtisadi münasibətlərə uyğun idarəetmə strukturlarının yaradılması respublika iqtisadiyyatının dirçəlməsi üçün ən mühüm şərtlərdən biridir və indiki şəraitdə onun elmi həllinə böyük ehtiyac vardır. Təcrübə göstərir ki, idarəetmə strukturunu təkmilləşdirmək pərdəsi altında özünü doğrultmayan eksperimentlərin həyata keçirilməsi prosesləri dövlətə çox baha başa gələ bilər. Ona görə də, bu sahənin idarəetmə mexanizminin çoxlu kompleks amilləri nəzərə alaraq həyata keçirilməlidir. İdarəetmə strukturunun səmərəliliyi sahənin inkişafı üçün yaradılan imkanların reallaşması ilə ölçülür. Bunula belə sahənin idarə olunması sadə olmalı, minimal xərclərlə yüksək mənfəət əldə edilməsi imkanalrı müəyyən edilməlidir. Tədqiqat nəticəsində QNQÇİB-də neft və qaz hasilatının istehsal xərclərinə təsir edən aşağıdakı amillər aşkarlanmışdır. QNQÇİB-in hazırki strukturunun hasilata mütənasib olmaması; SSRİ dövləti dağıldıqdan sonra bir çox ümumi ittifaq neft sənayesi təşkilatlarının Azərbaycan Respublikasının ərazisində və onların qismən istehsalat profili nəzərə alınmaqla QNQÇİB-nin strukturuna daxil edilməsi; bir çox struktur təşkilatlarının və müəssisələrinin səmərəsiz fəaliyyəti; (ticarət, tikinti, nəqliyyat); 164 idarəetmə sistemində inzibati amirlik üsulunun davam etməsi, islahatlar prosesinin geniş miqyaslı aparılmaması; istifadəsiz əsas istehsal fondlarının bolluğu və bu səbəbdən amortizasiya ayırmalarının yüksək məbləğdə olması; elektrik enerоisi, yanaсağın müvafiq norma və normativlərindən artıq miqdarda israfçılıqla istifadə olunması, qiymət prosesinin ciddi tənzimlənməməsi; (İstehsal xərclərinin əsas hissəsini əhatə edən bir sıra avadanlıqlar, xüsusilə nasos, kompressor borularının və digər ehtiyyat hissələrinin baha qiymətlərlə alınması); vergi sistemində çatışmamazlıqlar (neft sənayesi vergi növlərinin həcminə və müxtəlifliyinə görə respublikada ən öncül kompleksdir). quyuların təmir işinin keyfiyyətsiz aparılması ilə əlaqədar səmərəsiz xərclərin miqyaslı olması; əksər avadanlığın texnikanın qurğularının istismar müddətinin başa çatması ilə əlaqədar istismar xərclərinin yüksək səviyyəsi; bazar iqtisadiyyatının tələblərinə cavab verən peşəkar təşkilatçı, iqtisadçı kadrların azlığı, islahat təşəbbüskarlığının zəif olması. Tədqiqat işində QNQÇİÇ-nin idarəetmə strukturuna daxil olan əsas bölmələrin fəaliyyəti təhlil edilmiş, onların strukturunun sadələşdirmək, təkmilləşdirmək, müəyyən qismini isə ləğv etməklə bağlı konkret təkliflər əsaslandırılmışdır. Bu istiqamətdə təklif edilən variantlara münasibətini bildirən, müəllif bir daha qeyd etməyi zəruri hesab edir ki, bütün hallarda neftqazçıxarma sənayesinin, Azərbaycan Respublikasının iqtisadi siyasi müstəqilliyinin möhkəmləndirilməsində, onun dünya inteqrasiyasına qoşulmasında həlledici rolu nəzərə alınmalıdır. Bununla belə 165 Yüklə 2,94 Kb. Dostları ilə paylaş:
|