Azərbaycanin quruda neftqazçixarma kompleksiNDƏ İQTİsadi
Yüklə 2,94 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Sahibi, sahibkarı olsa basılmaz vətən
- NƏTİCƏ VƏ TƏKLİFLƏR
müəssisələrin (obyektlərin) fərdi layihələr əsasında dirçəldilməsini təmin etmək üçün müvafiq tədbirlərin həyata keçirilməsini nəzərdə tutulur. Müvafiq əsasnamə müəssisələrin (obyektlərin) müqavilə əsasında idarəetməyə verilməsinin ümumi qaydalarını o halda müəyyən edir ki, obyektin özəlləşdirilməsi iqtisadi cəhətdən məqsədəuyğun deyildir, yaxud hələ vaxtı çatmamışdır. Əsasnamədə eyni zamanada müəssisələrin idarəetməyə verilməsinin əsas mexanizmi, bu prosesdə hüquqi və fiziki şəxslərin şərtləri, onların təkliflərinə baxılması, müəssisənin (obyektin) idarəedilməsinə dair müqavilələrin rəsmiləşdirilməsi və təsdiqi qaydalarını müəyyən olunmuşdur. Müəssisənin idarəetməyə verilməsi yolu ilə dirçəldilməsi haqqında qərar Azərbaycan Respublikası Prezidenti tərəfindən qəbul olunur. Bundan başqa respublikada mövcud «İcarə haqqında» qanunun da imkanlarından istifadə olunmasına şərait yaradılmalıdır. Bütün bunlarla yanaşı xarici kapitallı müştərək müəssisələrə verilən hüquq və imtiyazlar çərçivəsində neftqazçıxarma müəssisələrini ya bütövlükdə, yaxıd da bir mədən, yataq çərçivəsində yenidən təşkil edərək müvafiq idarəetməyə verilməsi məsələsi nəzərdən keçirilməlidir. Aparılan iqtisadi islhatların yekunu kimi, Azərbaycan Respublikası Nazirlər Kabineti, ARDNŞ-in və onun quruda fəaliyyət göstərən neftqazçıxarma idarələrini, hüquq və imkanlar sferasını genişləndirilməli, əsrin əvvəllərində olduğu kimi xarici ticarət, iqtisadi əlaqədar məsələlərində «Azneft» İB-ə verilən hüquqlara oxşar səlahiyyət və imtiyazlar verməlidir. Azərbaycan xalqının vətənini sevən, vətənpərvər övladları bu imkanlardan istifadə edib neft sənayesində sahibkarlığa yol açacaqdır. Böyük istiqlal şairi Xəlil Rza Ulutürkün dediyi kimi «Sahibi, sahibkarı olsa basılmaz vətən». Bir sözlə, Azərbaycanda neft sənayesində sahibkarlıq və biznesi inkişaf etdirmək üçün Dövlət öz sahibkarlarına geniş 159 imkanlar açmalıdır. Bunun üçün respublikada əlverişli iqtisadi mühit yaranmaqdadır. Neftqazçıxarma sənayesinin inkişafı xarici investorların sərmayələri hesabına təmin olunmaqla yanaşı, daxili imkanlar hesabına da inkişaf etdirilməlidir. Respublika prezidenti H.Ə.Əliyev cənablarının 18.04.98.il tarixli Milli Məclisə müraciətində qeyd olunmuşdur ki, «Azərbaycanda sahibkarlığın inkişafı strategiyası milli mədəni xüsusiyyətlərə uyğun müəyyən edilməlidir» 32 . Şübhəsiz ki, neft sənayesində də sahibkarlığın inkişafında bu xüsusiyyətlər nəzərə alınmalıdır. Neft sənayesində özəlləşdirməni reallaşdırmaq üçün ilk əvvəl ölü yataqların, fəaliyyətsiz, aşağı debitli quyuların sahibkar əllərə verilməsi prosesi başlamalıdır. Hazırda Azərbaycanda neftçilər arasında, neftqazçıxarma müəssisələrinin kollektivlələ, verilməsi və ya səhmdar cəmiyyətlərə çevirilməsi fikirləri daha çox səslənməkdədir. Hətta bu proseslərin neftçilər arasında reallaşdırmasına cəhd göstərən ayrı-ayrı təşəbbüskar şəxslər də vardır. Bu işə başlamaq üçün müvafiq normativ, hüquqi aktlar qəbul edilməlidir. İqtisadi islahatlar aparılarkən Azərbaycan vətəndaşlarının, onun sahibkarlarının mənafeləri xüsusən nəzərə alınmalıdır. 32 «Azərbaycan» qəzeti. 18 aprel 1998. 160 NƏTİCƏ VƏ TƏKLİFLƏR Azərbaycan neftqazçıxarma sənayesinin 100 ildən artıq keşdiyi yolun tədqiq olunması, onun XX əsrdə inkişafına təsir edən amilləri, meylləri müəyyən etmək elmimizin aktual vəziflərindən biridir. Bu sahə xüsusilə 80-cı illərin axırlarından başlayaraq ölkədə aparılan sistemsiz yenidənqurmanın təsiri nəticəsində böhranlı vəziyyətə düşmüş, keşmiş SSRİ-nin neft sənayesinin flqmanı olmuş quru sahələrində vəziyyət isə daha ağır xarakter almışdır. Quyu fondu, avadanlıqlar köhnəlmiş, maliyyə imkanları azalmış, bütün struktur və bölmələrdə həllini gözləyən problemlər meydana çıxmışdır. Məhz buna görə də Azərbaycan iqtisadiyyatının dirçəlişi və tərəqqisində mühüm rol oynayan neftqazçıxarma sənayesinin bu gün bazar iqtisadiyyatının tələblərinə uyğun yenidən qurulması, islahatların aparılması obyektiv zərurətə çevrilmişdir. Tədqiqat işində Azərbaycanın XX əsrdə quruda neftqazçıxarma istehsalının dinamikası, inkişaf mərhələləri və meylləri yeni baxışlar baxımından təhlil edilmiş iqtisadiyyatın bu mühüm sahəsinin tarixinin öyrənilməsinə kpmək müəyyən nəticələr əldə edilmişdir; bazar münasibətləri şəraitndə müstəqil Azərbaycan Respublikasında Quruda neftqazçıxarma sənayesində, ilk dəfə olaraq islahatların aparılması kompleks şəkildə tədqiq edilmişdir; quruda neftqazçıxarma sənayesinin yenidən təşkilində investisiyaların rolu, o cümlədən, xarici investorların cəlb edilməsi, daxili ehtiyatların səfərbər edilməsi yolları, yanacaq kompleksinin tərkib hissəsi kimi perspektivdə inkişaf meylləri açıqlanmışdır; quruda neftqazçıxarma sənayesini idarə etmə strukturu təhlil edilmiş, onun təkmilləşməsi istiqamətləri təklif olunmuşdur; 161 neftqazçıxarma sənayesində istehsal xərclərinin səviyyəsi strukturu, təhlil edilmişdir; QNQÇİB-nin normal fəaliyyətinin təmin edilməsində maya dəyərinin aşağı salınması yolları göstərilmişdir; quruda neft biznesinin, milli sahibkarlığın inkişafı, bu sahədə özəlləşdirmənin aparılması xüsusiyyətləri araşdırılmış, milli dövlət mənafelərinə uyğun gələn istiqamətlər müəyyən edilmişdir; Akademik A.Mirzəcanzadənin apardığı kompleks tədqiqatlara, hesabatlara arxalanaraq neftqazçıxarma müəssisələrinin iqtisadi göstəricilərini yaxşılaşdırmaq imkanları öyrənilmişdir. Aparılan təhlil bir daha göstərmişdir ki, quruda neftqazçıxarma istehsalının sabitləşməsi və gələcəkdə indiki səviyyəyə nisbətən artırılması imkanlarından səmərəli istifadə olunmur. Tədqiqat prosesində hasilatın təmin edilməsini iqtisadi, maliyyə amilləri geniş təhlil edilmiş və aydın olmuşdur ki, debitor, kreditor borcları «ödəməmələr» problemi, neftqazçıxarma müəssisələrinin maliyyə vəziyyətini xeyli pisləşdirmişdir. Yaranmış problemin həlli quruda neft sənayesinin bazar iqtisadiyyatının tələblərinə uyğun yenidən qurulmasını, hasilatın müasir dünya standartlarına uyğun üsullarla aparılmasını tələb edir. Bu gün Azərbaycan müstəqil dövlət kimi sərbəst iqtisadi siyasət yeridir ki, onun da tərkib hissələrindən biri neftin qiymətinin müəyyən edilməsidir. Tədqiqat nəticəsində müəyyən edilmişdir ki, quruda neftqazçıxarma sənayesində köklü dəyişikliklərin əldə edilməsi, iqtisadi göstəricilərinin yaxşımasına, xam neftin maya dəyərinin aşağı salınmasına yönəldilməlidir. Bu məqsədlə işdə xüsusi olaraq dünyada aparılan neft siyasətinin əsas istiqamətlərindən biri olan xam neftin qiyməti məsələsi, tədqiq, təhlil edilmiş və belə nəticə əldə olunmuşdur ki, quruda hasil edilən xam neftin qiymətinin 162 Yüklə 2,94 Kb. Dostları ilə paylaş:
|