Azərbaycanin quruda neftqazçixarma kompleksiNDƏ İQTİsadi
Yüklə 2,94 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Cədvəl 15 1986-1996-cı illərdə QNQÇİB üzrə elektrik enerjisinin neft-qaz hasilatı dinamikası arasındakı əlaqə İllər EE
Cədvəl 15 1986-1996-cı illərdə QNQÇİB üzrə elektrik enerjisinin neft-qaz hasilatı dinamikası arasındakı əlaqə İllər EE (min kvt/saat) Neft (min ton) Qaz (1000 m 3 ) 1986 1206124 3902 653,6 1987 1154172 3734 610,4 1988 1101531 3416 573,7 1989 1036140 3023 512,5 1990 910509 2582 400,4 1991 859664 2249 287,7 1992 797336 2009 238,3 1993 765550 1983 238,1 1994 638939 1790 235,2 1995 525120 1624 236,7 1996 519064 1575 239,0 Cədvəldən göründüyü kimi 1986-ci ildə 1 ton neft hasilatı 309 kvt. Elektrik enerjisi tələb edildiyi halda bu rəqəm 1996-cı ildə 330 KVT olmuşdur. Müqayisəli materialların təhlili göstərir ki, İstehsalat Birliyində əmtəəlik məhsulun 16- 17%-ini təşkil edən elektrik enerjisindən səmərəli istifadə etmək üçün bütün imkanlar mövcuddur. Ən mühüm amil- təsərrüfatçılıq münasibətlərinin inkişaf etdirilməsi və tətbiqidir. Neft hasilatı ilə yanaşı qaz hasilatının artırılması respublika üçün zəruri problemdir. Bunun üçün kompleksdə ayrı-ayrı bölgələrdə təbii qaza olan tələbatı ödəmək məqsədilə kifayət qədər qaz ehtiyatları mövcuddur. Bu məqsədlə səmt qazının tutulması, yeni qaz quyularının qazılması qaz itkisinin qarşısının alınması, ondan səmərəli istifadə etməklə neft və qaz mədənlərinə mənsub rayonları bu enerji növü ilə tam təmin etmək mümkündür. Kompleksdə iş proqramı hazırlanmış, lakin məqsədə nail olmaq üçün İB-də kompleks iş proqramı hazırlanmalı və ardıcıl sürətdə həyata keçirilməlidir. 144 Qeyd etmək lazımdır ki, respublikanın quru sahələrində neft və qaz hasilatını artırmaq üçün kifayət qədər ehtiyatlar mövcuddur və bu ehtiyatları hərəkətə gətirmək lazımdır. Bu sərvətləri hasil etmək üçün qazma və ilk növbədə kəşfiyyat işlərinin aparılması ilkin şərtdir. Lakin məlum çətinliklər nəinki kəşfiyyat işlərinin artırılmasına şərait yaradır, hətta neft hasilatının sabitləşdirilməsi üçün zəruri olan istismar qazmasının da həcminin kəskin surətdə azalmasına səbəb olur. Quruda neftqazçıxarma kompleksində iqtisadi islahatlar qeyd olunduğu kimi ümum dövlət əhəmiyyətli və strateji bir məsələdir və bu proses kompleks şəklində bütün neft və qaz sənayesini əhatə etməklə aparılmalıdır. Şübhəsiz ki, ilk əvvəl neft konsepsiyası yaradılması, respublikanın neft strategiyası müəyyən olunmalıdır. Tədqiqatımızda adı tez-tez hallanan Norveçin «Statoyl» firmasının neft strategiyası 2020-ci ili əhatə etməklə müəyyənləşdirilmişdir. Biz də bu sahədə müvafiq addımın atılmasını tezləşdirməliyik. İslahatların aparılması üçün hüquqi bazanın yaradılması mühüm şərtlərdən biridir. Ən başlıca məsələlərdən biri də bu işin təşkilatı aspektlərinə diqqətin artırılmasıdır. Ümumiyyətlə, təhlil göstərir ki, quruda neftqazçıxarma istehsalında iqtisadi islahatların düşünülmüş çəkildə aparılması, quruda idarəetmə strukturunun hər bir subyekti üzrə işin konkret təhlili, təsəbbüskalığa yol verilməsi, illər boyu yığılıb qalmış və iqtisadi islahatlara bağlı meydana çıxacaq problemlərin həllinə kömək edə bilər. Bu təhlil bir daha sübut edir ki, müasir mərhələdə iqtisadi islahatların strateji xəttini respublikanın sosial-iqtisadi dirçəlişi təşkil etməlidir. Bu və ya digər dövlətdə iqtisadi islahatlar dünya təcrübəsində qəbul edilmiş modelləri nəzərə almaqla yanaşı ölkə daxili xüsusiyyətləri, nəzərə almalıdır. Neft ehtiyatlarının həcmi neft hasilatı ilə mütənasiblik təşkil edir. Mövcud amildən istifadə bu və ya digər ölkənin siyasi-iqtisadi və eyni zamanda texniki vəziyyətini xarakterizə 145 edir. Müasir şəraitdə inkişaf etməkdə olan ölkələrdə siyası və iqtisadi sabitlik neft hasilatından daha çox asılı olur. Dünyanın geosiyasi prosesində neft öz əvəzsiz təsir dairəsini göstərməkdədir. Məhz bu fikirləri rəhbər tutaraq Azərbaycan iqtisadiyyatının inkişafının neft amilindən xeyli asılı olduğunu xüsusi ilə bir daha vurğulayırıq. Bizim fikrimizcə Azərbaycanın neft sənayesinin gələcək inkişafı üçün taxirəsalınmaz tədbirlər kimi böyük neftlə əlaqədar yaxın vaxtlarda neft kompleksində yeni strukturların yaradılması problemi diqqət mərkəzində olamlıdır. Bununla belə respublika prezidenti yanında neft biznesi ilə əlaqədar analitik qrupun yaradılması, neftlə əlaqədar informasiyaların sistemləşdirilməsi sahəsində konkret addımların aparılması məqsəduyğundur. Neft amilinin rolunun artırılmasıla əlaqədar neft kompleksinin strukturunda servis, marketinq, kommersiya, əlaqələndirmə kimi bölmələrin, müvafiq bank strukturlarının yaradılması haqqında da fikirləşmək zəruridir, müvafiq bank strukturlarının yaradılması haqqında da fikirləşmək zəruridir. Ümumiyyətlə, bu gün Azərbaycan neft sənayesi özünün yeni bir mərhələsini yaşayır. Apardığımız təhlil, müşahidələr, rəsmi materiaalarla tanışlıq bir daha sübut edir ki, xalqımızın malik olduğu neft sərvətlərindən ağıllı düzgün istifadə edilməsi vəzifəsi ön plana çəkilməlidir. Bu gün neft məsələsi parametrlərdən çıxaraq siyasi xarakter almış beynəlxalq münasibətlərdə «neft diplomatiyası» adlı siyasətin yaranmasına gətirib çıxarmışdır. İslahatların müvəffəqiyyətli təşkili üçün hələ də ömürlü olan inzibati-amirlik üsulu idarəsinə son qoyumalı yeni dünyəvi sistemə keçid təmin edilməlidir. Respublikada aparılan iqtisadi islahatların ilkin mərhələsində ümid edilirdi ki, amirlik metodlarının aradan qaldırılması dövlət müəssisələrinin bazar tənzimlənməsinə şərait yaradacaq. Təəssüflər olsun ki, bu ümidlər özünü doğrultmadı və dövlət bölməsinin birbaşa inzibati-amirlik üsulları ilə tənzimlənməsi dolayı bürokratik 146 Yüklə 2,94 Kb. Dostları ilə paylaş:
|