Azərbaycanın azadlığı uğrunda 1918-ci ildə
Yüklə 5,05 Kb. Pdf görüntüsü
|
90 edilməli idi. Təşkilati işlər Tiflisdə həll ediləndən sonra məktəb Bakıya köçməli idi, lakin Bakıda olan hərbi- siyasi vəziyyətin kəskinliyinə görə məktəb Yelizavetpola köçdü və burada fəaliyyətə başladı. Martın 1-də poruçik Nəsirbəyov Milli Hərbiyyə məktəbinin rəisi təyin edildi. Yelizavetpolda bu məktəb əvvəlcə indiki Dəmir yolu məktəbinin, sonra isə Sənət məktəbinin binasında yerləşdirildi. 1918-ci ilin aprel döyüşlərində komandirlərin çatışmazlığına görə məktəb bağlandı, yunkerlər öz müəllimləri ilə L.Maqalovun dəstəsi tərkibində Bakı Soveti qoşunlarına qarşı döyüşlərdə iştirak etməyə başladılar. 256 Osmanlı qoşunları Azərbaycana gəldikdə Müsəlman Korpusunun zabit və unter - zabit çatışmazlığı problemi həll edilməmişdi. Doğrudur, eyni din və dildən olan türk zabit və çavuşları azərbaycanlı əsgərlərlə tezliklə təmas yaradaraq onların tam etimadını qazanmış, onlara tapşırılan hərbi bölmə və hissələri döyüşə aparmışdılar. Lakin onlar az sayda idi, çünki Nuru paşanın özü ilə gətirdiyi sırf təlim məsələləri ilə məşğul olan, könüllülərdən, sözün tam mənasında, əsgər hazırlayan zabit və unter - zabitlərin sayı minlərlə azərbaycanlı könüllüsünün təlimi üçün nəzərdə tutulmamış, üstəlik onun tabeçiliyində olan komandir heyətinin bir qismini Nuru paşa döyüşən hissələrə göndərib itkiləri bərpa etməyə məcbur olmuşdur. Nuru paşa qeyri-müsəlman zabitlərin Azərbaycan hərbi hissələrində çoxsaylı olmasına şübhə ilə yanaşır, müxtəlif vasitələrlə (ən çox Xüsusi Azərbaycan Korpusu yaradılarkən və digər struktur dəyişiklikləri edilərkən) onların sayını azaltmağa çalışmışdır. Doğrudur, hətta ingilis qoşunlarının komandanı general Denstervil yazırdı ki, Qafqaz İslam Ordusu tərkibində vuruşan rus zabitlərinin sayı Sentrokaspi Diktaturasında vuruşan rus zabitlərinin sayından çoxdur. 257 Komandir çatışmazlığı problemini həll etmək üçün Nuru paşa iyun ayının sonlarında Gəncədə miralay Atif bəyin rəhbərliyi ilə Milli Нərbiyyə məktəbi təşkil etmişdir. Məktəbdə 6 aylıq hazırlıqdan son taqım komandirləri hazırlanmalı idi (məktəbin ilk buraxılışı Bakının azad edilməsindən sonra oldu). Əhaliyə bildirilmişdi ki, burada oxumaq istəyənlər Azərbaycan Hərbi Nazirliyinin Əxzi - Əsgər şöbələrinə müraciət etməlidirlər. İlk olaraq 100 nəfər müdavim toplamaq planlaşdırılmışdı, lakin arzu edənlərin sayı olduqca çox idi. Ona görə də avqustda Ehtiyat Zabit Namizədləri Təlimgahı yaradıldı. Burada 4 ay ərzində çavuş hazırlanmalı idi. Təlimgaha 400 nəfər qəbul edilmiş, onların buraxılışı 1918-ci ilin oktyabr ayında olmuşdur. 258 Beləliklə, istər Müsəlman Korpusu (sonra Xüsusi Azərbaycan Korpusu), istərsə də Osmanlı hərbi hissələri I Dünya müharibəsi və ya ondan əvvəl hazırlanmış zabit və unter - zabit (çavuş) kadrlarla döyüşlərdə iştirak etməli olmuşdular. Azərbaycanlı zabitlərin aldığı təhsil və keçdiyi döyüş yolu çar ordusunun hərbi təhsil sisteminə əsaslanırdı. Onlar əksər hallarda Tiflis və ya Peterburqun hərbi məktəblərində təhsil alandan sonra Rusiya çar ordusunun tərkibində xidmət etmiş, imperiyanın apardığı müharibələrdə, əsasən 1900-1901-ci ildə Çinə yürüş, 1904 -1905-ci illər Rus-Yapon müharibəsi və I Dünya müharibəsində döyüş təcrübəsi toplamışdılar. Nadir hallarda əvvəlcə əsgər və ya unter - zabit kimi xidmət edən şəxs sonralar hərbi məktəbə daxil olaraq zabit rütbəsinə layiq görülmüşdü. Аli Qərargahın Nikolayev Hərbi Akademiyasını bu dövrdə baş verən hadisələrin iştirakçılarından təkcə bir nəfər - Həbib bəy Səlimov bitirmişdi. Akademiyada verilən biliklər irimiqyaslı hərbi hissələrin döyüş fəaliyyətini təşkil etməyə, qoşun birləşmələrini idarə etməyə imkan verirdi. Hərbi məktəbi bitirəndən sonra Ali Qərargahın Nikolayev Hərbi Akademiyasına qəbul olmaq istəyən zabit əvvəlcə qoşunlarda xidmət etməli, bilik və bacarığı ilə seçilməli, təltif edilməli və nəhayət xüsusi çətinliyi ilə seçilən imtahanlar verməli idi. Beləliklə, akademiyanı bitirmiş şəxs həm təcrübəyə, həm də nəzəri biliklərə malik olurdu. Osmanlı zabitlərin aldığı təhsil və keçdiyi döyüş yolu standart idi. Belə ki, hərbçi olmaq istəyən şəxs orta hərbi təhsilin I pilləsini təşkil edən "rüşdiyə" hərbi məktəbini bitirməli idi. Osmanlı dövlətinin hər bölgəsində yaradılan belə məktəblər çoxsaylı olsalar da burada əsasən ilkin hərbi biliklər öyrədilir, faktiki olaraq taqım komandirləri hazırlanırdı. Orta hərbi təhsilin II pilləsini hərbi lisey (Askeri İdadəsi) təşkil edirdi. Dövlətdə cəmi 7 belə məktəb mövcud idi və buranı bitirən şəxs, hərbi təhsilli hesab olunurdu. Hərbi təhsilin ali mərhələsinin İstanbul Harb Akademisi təşkil edirdi ki, burada təhsil iki pilləli idi. Birinci pilləni bitirən şəxs qoşunlara göndərilir, sonralar alay komandirinədək yüksələ bilərdi. Akademiyada ikinci pillə Ərkani-Hərbin (Baş Qərargahın) sinifləri hesab edilirdi. 259 Belə ki, birinci pilləni uğurla bitirən şəxs siniflərə qəbul edilir, oranı bitirərək birbaşa (qoşunlarda xidmət etmədən) kapitan rütbəsini alaraq qərargah vəzifələrinə göndərilirdi. İstər osmanlı, istərsə də xarici müəlliflər qeyd edirdilər ki osmanlı hərbi təhsil sisteminin zəifliyi nəzəriyyə və təcrübənin bir - birindən ayrı olması idi. Belə ki, qoşunlarda xidmət edən zabitlərin nəzəri hazırlığı zəif idi, qərargahlarda xidmət edən zabitlərin əksəriyyətinin isə qoşunların döyüş xidmətinin təşkilindən xəbəri az idi. 1912-ci il uğursuz Balkan müharibələrindən sonra ölkədə hərbi islahatlar keçirən Ənvər paşa və onun silahdaşları zabit heyətinin "gəncləşməsinə" (yeni növ silahlar və müharibə üsulları ilə tanış olan gənc zabitlər 256 Yenə orada s.50. 257 Денстервиль, c.70, 92. 258 Süleymanov M. Qafqaz İslam Ordusunun quruluş, hazırlıq və səfərbərlik vəziyyəti, s.259-260. 259 Ушаков А. Феномен Ататюрка. Москва, 2002, с.16-17. Yüklə 5,05 Kb. Dostları ilə paylaş:
|