Azərbaycanın azadlığı uğrunda 1918-ci ildə
Yüklə 5,05 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Azərbaycanlı zabitlər.
91 yaşı ötmüş zabitləri hərbi ierarxiyanın bütün pillələrində əvəz etmişdilər) nail olmuşdu. 260 Qeyd etmək lazımdır ki, 1914-cü ildən I Dünya mübaribəsinin müxtəlif cəbhələrində vuruşan Osmanlı ordusu 1917-ci ilin sonunda böyük itkilər vermiş (600 min əsgər və zabit həlak olmuş, 2 milyon nəfər yaralanmış, onlardan 900 min nəfər həmişəlik əlil qalmışdı), 261 zabit korpusunda olan itkiləri keyfiyyət baxımından bərpa etmək mümkün olmamışdı. İtkiləri kəmiyyət baxımından bərpa etmək üçün döyüşlərdə fərqlənmiş çavuşlar asanlaşdırılmış imtahanlarla hərbi məktəblərə qəbul edilir, qısa hazırlıq kursundan sonra döyüşən hissələrə göndərilirdi. N.Korsun Osmanlı ordusunun zabit heyətinin hazırlıq səviyyəsini təhlil edərkən qeyd edir ki, kiçik ko-manda heyətinin 75 %-i savadsız idi, orta komandirlərin 40 %-i xüsusi hərbi təhsili olmayan (hərbi məktəb nəzərdə tutulur) unter-zabitlərdən ibarət idi. 262 Ali komanda heyəti iri qoşun birləşmələrinin idarəetmə təcrübəsinə malik deyildi. I Dünya müharibəsinin döyüşləri başlayan kimi Osmanlı qoşunlarının digər zəif tərəfi özünü büruzə verdi: xəritdçəkmə işi olduqca aşağı səviyyədə idi. Belə ki, 1:200 000 miqyasında köhnə xəritələrlə təmin edilmiş zabitlər real obyektlərin xəritələrdə əks olunmamasını görür, əksər hallarda yerli əhalidən bələdçilər götürməyə məcbur olurdu. Eyni problem özünü Azərbaycanda da göstərmişdir. Belə olduğu halda azərbaycanlı zabitlərin bilikləri əvəzsiz idi. Belə ki, onlar rus qoşunlarının rus dilində tərtib edilmiş 1:84 000 miqyasında olan xəritələrindən istifadə edir, zabitlərin bir çoxu Azərbaycanın müxtəlif bölgələrində xidmətlərini başladığında ərazini çox yaxşı tanıyırdılar. Azərbaycanlı könüllülərin QİO-nun komandanlığına göstərdiyi kömək əvəzsiz idi. Hətta ingilis generalı Denstervil qeyd etmişdir ki, osmanlı qoşunlarına bələdçilik edən azərbaycanlı könüllülər ərazini olduqca yaxşı bilirdilər. Qafqaz İslam Ordsunun azərbaycanlı və türk zabitlərinin tərcümeyi-halı istiqlal mübarizəsi uğrunda vuruşanların kimlərin arxasınca qələbəyə doğru getməsini göstərir. Azərbaycanlı zabitlər. Əli ağa Şıxlinski 1865-cı ildə zadəgan ailəsində anadan olub. 1883-cü ildə Tiflisdə Mixaylov artilleriya məktəbinə daxil olan Şıxlinski oranı fərqlənmə ilə bitirir. O, Qafqaz hərbi dairəsində, 1900-cü ildən isə Zabaykal topçu divizionunda çalışmağa başlayır. Rus qoşunlarının Çinə yürüşündə iştirak edən Şıxlinski 1904-cü ildə topçu batareyanın komandiri vəzifəsində Port-Artura göndərilir. 263 1904-1905-ci illər Rusiya-Yaponiya müharibəsi döyüşlərində fəal iştirak edərək o, ayağından yaralanaraq yaponlar tərəfindən əlil hesab olunur və əsir götürülmür. Lakin Peterburqda müalicə alan Şıxlinski çox keçmir ki, yenidən orduya qayıdır. Şıxlinski 1907-ci ildə Ali Zabit artilleriya məktəbinə daxil olur, 1910-cu ildə təhsilini başa vurur və Qafqaz hərbi dairəsində divizion komandiri vəzifəsində xidmətini davam etdirir. 1912-ci ildə onun təklif etdiyi yeni atəş üsulu Şıxlinski üçbucağı" adı altında hərb elminə daxil edilmişdir. "Səhra toplarının cəbhədə işlədilməsi" kitabı isə artilleriya zabitlərinin stolüstü kitabına çevrilmişdir. 1912-ci ildə Ali Zabit artilleriya məktəbinə rəis müavini, 1913-cü ildə məktəb rəisi təyin edilən Şıxlinskiyə həmin ildə general-mayor rütbəsi verildi. 1914-cü ildə Şıxlinski yenidən artilleriya hissələrinə qayıdır. O, Rusiya paytaxtı Petroqradın müdafiə sisteminin artilleriya rəisi təyin edilir. Bu vəzifədə olarkən o, şəhər ətrafında artilleriya mövqelərinin qurulmasında, Baltik dənizi və Fin körfəzi sahillərində artilleriya batareyalarının yaradılmasında həmçinin yeni yaranan zenit artilleriya hissələrinin formalaşdırılmasında yaxından iştirak edir. 1915-ci ildə Şıxlinski Qərb cəbhəsinin ağır artilleriya rəisi və Ali Baş komandan yanında artilleriya üzrə general təyin edilir. Şıxlinski qısa müddət ərzində ağır artilleriya hissələrinin təşkil edilib döyüşlərdə iştirakını təmin edir. Onun təşkil etdiyi artilleriya hissələri Brusilov həmləsində istifadə edilərək özünü tamamilə doğrultmuşdur. 1916-cı ildə Qərb cəbhəsinin artilleriya inspektoru təyin edilən Şıxlinskiyə xidmətlərinə görə 1917-ci ilin əvvəlində general- leytenant rütbəsi verildi və o, 10-cu ordunun komandanı təyin edildi. 264 Rusiya ordusunda xidmət zamanı Rusiya ordenləri sırasında ən yüksək hərbi təltif nişanı sayılan Müqəddəs Georgi ordeninin 4-cü dərəcəsi ilə bərabər Şıxlinski Rusiya və Antantanın bir çox digər orden və medallarıyla da təltif edilmişdir. 1917-ci ildə Qafqaza qayıdan Şıxlinski Müsəlman Korpusunun ko-mandam təyin edildi. Nuru paşanm başçılığı ilə Azərbaycana gəlon türk horbi hissələri Müsəlman Korpusu ilə birləşdirilərək Qafqaz İslam Ordusu adı ilə azadlıq yürüşünə başladı. Şıxlinski də bu yürüşlərdə iştirak edirdi. Ə.Şıxlınskinin Qafqaz İslam Ordusuna qatılmasını hadisələrin iştirakçısı olmuş türk ordusunun zabiti yüzbaşı Səlahəddin belə xatırlayır: "Gümrüdə olduğumuz günlərdə çarlıq ordusunda topçu komandanı olmuş general Əli Şıxlinski bizə xidmət etmək məqsədi ilə gəlmişdi. Əli Şıxlinski Şıxlı kəndindən idi. Yeni qurulan Azərbaycan İslam Ordusunda və ya dövlət olan Şimali Qafqaz dövləti ordusunda xidmət istəyirdi. Xəlil paşa bu adama çox hörmət göstərdi. Bizə gəldiyi zaman 260 Yenə orada, s.93-94. 261 Yenə orada,s.126. 262 Kорсун. Кавказский фронт, с. 14. 263 Azərbaycan generalları. Kataloq. N.Vəlixanlının redaktəsi ilə.Bakı, 2005,s.59-1;Арапов Д.Ю. Мусульмане в вооруженных силах России в XIX - начале XX ека // Военно- исторический журнал, 2006, № 9, с. 40. 264 Исмаилов Э.Э. Георгиевские кавалеры, с. 144-149. Yüklə 5,05 Kb. Dostları ilə paylaş:
|