Azərbaycanın böyük şairi Xəlil Rzanın bizim xalqın mədəniyyətinin inkişafında böyük

387

Sağımız, solumuz altun, gümüş, zər.

Dünyanın sərvəti dünyalar qədər.

Tamah cilovunu biz yığsaq əgər,

Bu nemət, bu sərvət hamıya yetər.

Yalnız əmək gərək, halal bir əmək.

Ürəklə çalışmaq, canla işləmək.

Dan üzü quşlarla birgə oyanmaq,

Tər bənövşə təki şehdə yuyunmaq.

Gözəldir arxlarda şırıldayan su,

Ovcuna aldığın topraq qoxusu.

Kotan parıltısı, traktor səsi,

Dənin arat şumda ilk cücərtisi.

Bağlara sığmayan bahar daşqını,

Min­min gülə verdin sən öz aşqını.

Ağappaq, çəhrayı bağ çiçəkləri,

Aran möcüzəsi, dağ çiçəkləri.

Suda, havadakı əbədi saflıq

Bəlkə uzaqlaşan xəyalsan artıq.

Bircə qızıl gülü, bircə nanəsi

Dünyanın insana ulu töhfəsi.

Zəmilər qoynunda xəyala dalmaq,

Çörəyin ətrini sünbüldən almaq!

Dalıb üfüqlərin sonsuzluğuna,

Hayqırmaq bu sözü bütün cahana:

---

388

XƏLİL RZA ULUTÜRK  

SEÇİLMİŞ ƏSƏRLƏRİ

İnsan Yer üzünün dürdanəsidir,

İnsanın vətəni Yer kürəsidir!

Yalançı sərhədlər silinsin gərək,

Ərzin vahidliyi bilinsin gərək.

Oyanır Afrika, qalxır fil kibi,

Alıb xortumuna cırtdan hakimi

Çalır qayalara, çarpır daşlara.

Alqış zülm əlindən qurtulmuşlara!

Dikəlir Asiya, mənim Asiyam.

Zalimə, fatehə qənim Asiyam.

Qalandı qanına bələnmiş Bakı,

Naləm, fəryadımdır yumruğumdakı.

Bir qan yaddaşıdır “Ölülər bağı”,

Dinlə, nələr söylər daşı, toprağı

Erməni əlilə söndürülmüşdür

Bu yurdun müqəddəs odu, ocağı.

Getdi gəncliyinin ilk bahar çağı

Müşfiq – şairliyin qaynar bulağı.

Cavid – özü boyda bir sənət dağı,

Hadi – hünər seli, zəka bayrağı!

Ülvi Bünyad oğlu... bəd bir nəfəslə

Erkən üfürülmüş ilham çırağı...

Mənim şəhidlərim birmi, ikimi?

Hər iki tərəfi qaynaq edilmiş

Bir kəmər canlanır gözüm önündə,

Kəmər... əzəmətli ekvator kimi.

---

389

Kəmərin üstünə hürür köpəklər,

Zəncirli, xaltalı hərbi köpəklər.

Uzaq Fransadan Ermənistana

Yardıma gələnlər, neçə firəng ər

Kəmərin yanında dalğın, mükəddər...

Görən hansı sirri gizlədir kəmər?

Açırlar... gözlərdə təəccüb, heyrət,

Burda neçə cəsəd... neçə müsibət.

Burda üç­dörd yaşlı cocuqlar da var,

Gözlər açıq qalıb... gözlərdə dəhşət.

Tarix bağışlarmı bu cinayəti,

Sən mənə cavab ver, ey ulu xilqət!

Gözlər açıq qalıb... gözlərdə səma,

Səma sonsuzluğu başqa bir hikmət.

Gözlər dürlü­dürlü... mas­mavi, qara,

Qara, qonur gözlər... açıq qalan dərd.

Fransız igidlər çadırlarını

Cəld yığıb getdilər, baxışları sərt.

Küçədə qoydular dava­dərmanı,

Getdilər qəzəbli, təəccüblü, pərt.

Getdilər... xəyaldan getmədi fəqət

Bağlı kəmər içrə havasızlıqdan.

Solan neçə surət, qızılgül sifət.

Əlvida, İrəvan, qoca yırtıcı!

---

390

XƏLİL RZA ULUTÜRK  

SEÇİLMİŞ ƏSƏRLƏRİ

Bomboş sözlər imiş lüğətindəki

İnsaf, ya mürvət.

Tanrı, ulu Tanrı bilir işini,

Zəlzələ susdursun bu gərdişini.

Uzun kirpikləri ox­ox dikəlmiş

O gözlər mənimdir, o gözlər mənim.

O gözlər heç vədə qapanmayacaq,

Gözlərdə yaşayan gündüzlər mənim.

Sən mənə cavab ver, ağ saçlı Sədi,

Timsah canilərin nədir məqsədi?

Açdım kitabını, görün nə dedi:

Nurani, pirani, ağ saçlı Sədi:

“Be yek sal dər cadui erməni

Miyane do kəs əfkənəddoşməni”.

Sədi – nur heykəli... Sədi­peyğəmbər.

Yeddi əsr qabaq dediyi sözlər

Od vurub beynimi tüstüləndirir,

Bircə qəlbdən çıxıb min qəlbə girir.

Üçcə gün ərzində üç­dörd erməni

Necə körükləyir şəri, fitnəni.

Yer üzünün Əhriməni – erməni

İnsanlığın düşmənidir, düşməni.

Bu şeiri eşitdim səksən üç yaşlı

Ağ saçlı ustadım Lətif Kərimdən.

Bilmədim, ağzından çıxırdımı söz,

Yoxsa tüstülənən ciyərlərindən?!

---

391

­ İki qardaşımın başını kəsmiş

Daşnaklar alçaqdır, alçaqdan alçaq.

Erməni tayfası onun əlində

Çoxdan oyuncaqdır, canlı oyuncaq.

Dalında Kreml yırtıcıları...

İti üstümüzə qısqırdana bax.

Bütün nakəslərin, nadürüstlərin

Bir gün öz başında sınacaq çanaq.

Xankənddə arvadlar yas içindədir,

Bizsiz keçiniblər de onlar haçaq?

İgidyan, Dədəmyan, Balayan... balam

Dünənki yetimçəm, səhvimdir ancaq.

Dərk et soyadların doğmalığını

Yadlaşan doğmalar necə qurumsaq!

Ölülər bağında min­min baş daşı –

Çoxu köksümüzdə çalın­çarpaz dağ.

Milli yaddaşımız nə üçün ölgün?

Tiryək verənlərin çoxu sağdı, sağ.

Erməni südünü əmənlərimiz

Gəlib taxta çıxan nacins, bədəxlaq.

Gör kimə tapşırıb öz taleyini,

Bəs haçaq özünü dərk edəcək xalq?

“Xalq” sözü içində “Qalx!” kəlməsi var,

Sürünmə, ey yassar, qalx ayağa, qalx!

---

392

XƏLİL RZA ULUTÜRK  

SEÇİLMİŞ ƏSƏRLƏRİ

“Daşnak” kəlməsinin kökünü öyrən,

Gör nələr törətdi... daş üzlü daşnak.

Uduzdun biryolluq taleyini sən,

Erməni qızını oxşayan sarsaq.

Onların silahı öz arvadıdır,

Qızı, gəlinidir əlində yaraq.

Öyrən, Altunkəndi nə cür tutdular?

Qafanı, Vedini, Basarkeçəri,

Mehrini, Göyçəni, Zəngibasarı

Nə cür aşırdılar, nə cür uddular?

Sehrlə, ovsunla, caduyla ancaq,

Barı sən qandınmı harda uduzdun,

Harda itdi­batdı Dağlıq Qarabağ?!

Mən indi bildim ki, ilanlar təki,

Balıqlar, bitkilər, heyvanlar təki

Növü, çeşidi var millətlərin də

Biri üsyankardı, o biri bəndə.

Biri – halalzadə, biri yırtıcı,

Biri – barışsevər, biri hərbcu.

Elə insanlar da dürlü, müxtəlif.

Biri zəka əhli, biri – beyni kif.

Biri başdan­başa səxavət, sevinc,

Biri qısnaqşünas, simicdən simic.

Biri baş girləyən, biri fədakar,

Biri – qış, o biri bahar, laləzar.

Cahan – ziddiyyətlər kələfçəsidir,

Ən pisi, rəzili – kölə nəfsidir.

---