Azərbaycanın böyük şairi Xəlil Rzanın bizim xalqın mədəniyyətinin inkişafında böyük

403

Sahildə məni gözlər

Türkayıma bəzəkli

bir konfet verməyim də.

Bu kiçik həsrətlərə

dözərdim birtəhər mən.

Ayrı salınmasaydım

böyük mübarizədən.

Moskva, Lefortovo zindanı,

19 mart 1990

***

Getdin... qəlbə qüssə doldu,

Kamerada indi təkəm.

Qara­qonur gözlərini

Bir də haçan görəcəyəm?

Yalnız iki öpüş aldım,

Bir gələndə, bir gedəndə.

Nə tez getdin, ömrüm­günüm,

Cism məndə, canım səndə.

Oxşamadım əllərini,

Oxşamadım tellərini.

Nəfəsimlə bəsləyirəm

Sənin qızıl güllərini.

Yalnız bircə cümlə dedin:

­ Sənsiz evə necə dönüm?

Mənim evim bu aləmdir,

Quc aləmi, ömrüm­günüm!

Mənsiz keçən günlərində

Məğrur yaşa, daha məğrur.

---

404

XƏLİL RZA ULUTÜRK  

SEÇİLMİŞ ƏSƏRLƏRİ

Ömür bəlkə vüsalların,

Hicranların toplusudur.

Bu görüşdə bəlkə dərdik,

Vüsalın son güllərini.

Oxşamadım əllərini,

Oxşamadım tellərini.

Ah, bu necə səadətdir,

Yarı sevinc, yarı kədər.

Səadətin ömrü bəlkə

Bir ildırım ömrü qədər.

Axı necə qıyıb gəldin

Ey ömrümün gülü, ətri.

Beş dəqiqə görüş üçün

Sən iki min kilometri?

Getdin... qəlbə qüssə doldu,

Kamerada indi təkəm.

Qara, qonur gözlərini

Bir də haçan görəcəyəm?

Bir də haçan görəcəyəm?

Moskva, Lefortovo zindanı,

5 nisan 1990

NƏ CÜR BAXACAQSAN GÖZLƏRİMƏ SƏN?

Sənin gözlərinin lap önündəcə

Sənin vətənini ayaqladılar.

Dahilər qəbrini döndərib heçə,

Ölüb­itənini ayaqladılar.

Yerində zəncirli it bağladılar.

Cınqırın çıxdımı barı bircə yol?

---

405

Neçə yüz, neçə min həmvətənini

Silah qabağında, bircə həftədə

Evindən fırlayıb çölə tökdülər.

Yüz ilə, min ilə qurduqlarını

Bircə qırpımdaca tamam sökdülər.

Qoparıb elindən, yurd­yuvasından,

Yaylaq havasından, dağ havasından

Ayırıb səpdilər qarlı yollara.

Soyuq­bələkləri gözmuncuğulu

Cocuqlar söykəndi yorğun qollara,

Cınqırın çıxdımı barı bircə yol?

Kiminin kuklası bucaqda qaldı,

Qazanı od üstə; isti ocaqda.

Kimi əl üstündə, qucaqda qaldı,

Kimi bir qəbirlik yer qazımaqda...

Samanı, yoncası, yemi axurda

Uçar köhlənləri güllələdilər.

İnəyi naxırda, atı ilxıda...

Mərdlərin başına od ələdilər.

Mülkü, topdağıtmaz qalası qaldı,

Zümrüd çəmənlərin laləsi qaldı.

Goreşən ağzında, qurd caynağında

Boylu gəlinlərin balası qaldı.

Cınqırın çıxdımı barı bircə yol?

Sənin dörd ellinin əl­ayağını

Möhkəmcə sarıyıb rezin təkərə,

Od vurub üstünə benzin tökdülər

Alovlar dirəndi aya­ülkərə.

Yandı diri gözlü dörd canlı məşəl,

Odlandı Xankəndin tən ortasında.

Karlaşan, daşlaşan qulaqlarına

De, gəlib çatdımı bu səs, bu səda?

Cınqırın çıxdımı barı bircə yol?

---

406

XƏLİL RZA ULUTÜRK  

SEÇİLMİŞ ƏSƏRLƏRİ

Sənin göylər boyda məmləkətini

Bölüb, bölüşdürüb gəmirdilər də,

Sorub zaman­zanan sümürdülər də.

Arslan millətini, şir millətini

Bir əl quzusuna döndərmək üçün.

İNSAN kəlməsinin ucalığından

Bir qul mövqeyinə endirmək üçün.

Bakını qanına bələdi düşmən, ­

Şəhdini çəkdiyi dərdli Bakının

Üstünə zirehli tanklar yeritdi,

Fəqət unutmadı altındakını!

Cınqırın çıxdımı barı bircə yol?

Mənim cüt qolumu zəncirlədilər,

Kündəyə saldılar ayaqlarımı.

Çəkib avtomatı “Molçat!” dedilər,

Qıyıqla tikdilər dodaqlarımı.

Mən sənin uğrunda atıldım oda,

Sən mənim uğrumda, ey üzüqara,

Barı heç olmasa otuz qəpiklik

Teleqram vurdunmu “yuxarılara”?

Cınqırın çıxdımı barı bircə yol?

Əlbəttə, vaxt olub – cınqırın çıxıb,

Hələ yumruğunu yalandan sıxıb

Mikrofon önündə bağırmısan da.

Bildiyin sözlərin udub çoxunu,

Dərhal düzəldibən qalstukunu,

Xalqı imdadına çağırmısan da.

Yambızın, ulğumun tərpənib ancaq,

Ürəyin qul qalıb içərində, qul!

Cılız qeyrətinə, cır şöhrətinə

Qarovul çəkmisən, ey qul, qarovul!

---

407

Yalandan iyrəncdir yarımhəqiqət,

İlan sümüyüdür boğazda yalan.

İlanlar, yalanlar torunda qalan

Ehtiyatlı oğlan, get sərbəst dolan!

Əli qanlıların qoltuğundasan,

Girdiyin deşiyə min dəfə sığın.

Kimsə medalına toxunmayacaq,

Yerində qalacaq deputatlığın.

Kişi gözlərimdə rentgen gücü var,

Bir gün qarşılaşsaq, söylə görüm sən

O yorğun başını qaldırıb naçar,

Gözlərimə baxa biləcəkmisən?

Moskva, Lefortovo zindanı,

5 nisan 1990

ZİNDANDA NOVRUZ BAYRAMI

Mənim solğun laləzarım,

gözü yaşlı novbaharım.

Cibi dolu, əli dolu,

qəlbi dolu gələn yarım.

Bir ağappaq süfrə açdı

üstündə yar səliqəsi.

Bir az kişmiş, bir az küncüt,

bir az badam, qoz ləpəsi.

Qurdaladı çantasını,

tapdı şəffaf salofanı,

Açdı, qoydu altı­yeddi

romb şəkilli paxlavanı.

Şam yandırdı şölələri

necə parlaq, necə əziz,

Dəvət etdik, yanaşmadı

zər paqonlu keşikçimiz.

---

408

XƏLİL RZA ULUTÜRK  

SEÇİLMİŞ ƏSƏRLƏRİ

­ Bu il Novruz bayramımız

 

bir az qəmli keçdi, Xəlil.

Nuş et, ağzın şirin olsun,

 

Sənsiz bayram heçdi, Xəlil!

Bu da körpə göy səməni –

 

xalan, bacın ərmağanı.

Süfrə birdən xatırlatdı

 

yaz nəfəsli gülüstanı.

Səmənidən ətri gəldi

 

doğma Milin, Muğanın da

Moskvanın qucağında,

 

Lefortovo zindanında.

Buğdanın hər dənəsindən

 

sanki bahar sıçrayacaq.

Gözə çıraq, qəlbə dayaq,

 

ovsuna bax... saçaq­saçaq.

Yolda azca sıxılsa da

 

yamyaşıldır hələ rəngi.

Göy səməni bar­bərəkət,

 

ilk baharın tər çələngi!

­ Keşikçi dost, qəbul eylə

 

barı bircə paxlavanı,

Azərbaycan naxışlıdır,

 

bu neməti sən də tanı.

Yanır şamlar... göz yaşları,

 

damla­damla, gilə­gilə.

Şam ağlayır gülə­gülə,

 

şam yaşadır ölə­ölə.

Göz nurunu, can şəhdini

 

cahan ilə bölə­bölə

Yanır şamlar...

 

pəncərədən gör silirmi qarı, buzu?

Şüşələrdən süzülür su,

 

hər damlası dan ulduzu.

Uçub gedir qəm kölgəsi

 

Məhəmmədin çöhrəsindən.

---