Azßrbaycan dèLÈ HƏvva abdullayeva iradə ƏFƏNDİyeva
Yüklə 3,67 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- § 18. KöMƏKçİ
- Çap üçün deyil
- İsa Hümmətov
70 ❿ Aşağıdakı atalar sözlərini oxuyun, onların hamısının mətnlə əlaqəsi olduğunu söyləmək olarmı? Fikrinizi əsaslandırın. 1) Bacarmadığın bir işi bacarıram demə! 2) Gücün çatmayan işdən yapışma. 3) Çalışqan əl nəyə dəysə, qızıl olar. 4) İşi başlayan yarıda qoymaz. 5) Zərərin yarısından qayıtmaq da xeyirdir. 6) İş ustasından qorxar. 7) Vura bilməyən, daşın böyüyündən yapışar. 8) Çox yaşayan çox bilməz, çox gəzən çox bilər. ATALAR SЮZЦ – AЬLIN GЮZЦ ⓫ Aşağıdakı birləşmələri köçürün və sözlərin sonundakı “q” samitinin düzgün tələffüzünü göstərin. qucaq açmaq, qulaq asmaq, qırıq nəlbəki, ayaq saxlamaq, qaşıq almaq, qatıq çalmaq, arıq at, balıq şorbası, toyuq çığırtması, balqabaq şirəsi, dırnaq əti, topuq sümüyü, papaq ölçüsü, papaq tikmək, toyuq tükü, cırıq köynək | Bu sözlərin düzgün yazılışı və tələffüzü ilə bağlı qaydaları izah edin. ⓬ Mətnin hissələrini müəyyənləşdirin və hər bir hissəni digərinə bağlayan cümlələri tapıb səsləndirin. ⓭ “Elektrik” sözü ilə assosiasiya yaradan sözlər cərgəsini davam etdirin. Elektrik – montyor, dirək, avadanlıq, ... | Tapdığınız sözləri işlətməklə söz birləşmələri düzəldib yazın. ⓮ Mətndə qara şriftlə verilmiş sözlərin hansı nitq hissəsinə aid olduğunu müəyyənləşdirib, məna növləri üzrə qruplaşdırın. ⓯ Aşağıdakı sözlərin düzgün tələffüzü və yazılışı ilə bağlı variantları ayrı-ayrı sütunlarda yazın. ota(q, x, ğ)ımız, daya(q, x, ğ)sız, dara(q, x, ğ)ım, ota(q, x, ğ)dakılar, tapşırı(x, q, ğ), buru(x, q, ğ)un, qona(x, q, ğ)lıq, saça(x, q, ğ)lı, qoru(q, x, ğ)çu § 18. KöMƏKçİ Şahinlə Ayaz qapıbir qonşu idilər. Səhərdən həyətdə oynayırdılar. Birdən Ayaz başını qaldırıb göyə baxdı. – Aa, günorta oldu ki... Mən gecikdim. Anama yemək aparacağam. Şahin ondan* soruşdu: – Analarımız bir yerdə işləyirlər? – Hə, Böyükdüzdə. İstəyirsən*, sən də gedək. Şahin bir anlığa fikirləşib* dedi: – Anam qoymur, deyir ki, sən hələ uşaqsan*, tarlaya tək gəlmə, yolda ilana rast gələrsən. O gün atam da deyirdi ki, çöldə bir yekə ilan öldürüblər. Çap üçün deyil 71 – Bəs mən hər gün anama yemək aparıram, niyə ilan görmürəm? Gəl sən də mənimlə gedək... Şahin sevinə-sevinə evə qaçdı. Köynəyini, ayaqqabısını* geyinib darvazadan çıxdı. Ayaz əlində bağlama onu gözləyirdi*. Onlar yola düşdülər... Günortaya az qalmışdı. Bərk isti idi. Uşaqlar* addımlarını yeyinlətdilər. Kəndin qənşərinə çıxanda Böyükdüz göründü. Başı ağ örpəkli arvadlar* kolların arasında əyilə-əyilə pambıq* yığırdılar. Birdən Ayaz dilləndi: – Şahin, niyə əliboş gedirsən, heç olmazsa bir az meyvə yığaydın. Şahin, elə bil yuxudan ayıldı. Peşman oldu. – Evdə niyə yadıma salmadın, gəlib tarlaya çatanda deyirsən? Onda getmirəm, – deyə Şahin geri döndü. – Eh, getmirsən, getmə, onda mən getdim... Bir azdan nahar fasiləsi başlanacaqdı*. Cəmilə xala əl saxladı. Dikəlib yaylığının ucu ilə alnının tərini sildi. Əlini gözünün üstünə qoyub kəndə tərəf boylandı. Sonra yanındakı Nurxanıma dedi: – Ay qız, bu Ayaz niyə gəlib çıxmadı? Lap nigaran qalmışam. – Narahat olma, harda olsa, indi gəlib çıxar. Elə bu zaman Cəmilə xala sevincək dilləndi: – Odur ey, qadasını aldığım Ayaz gəlir. Ayaz gəlib çıxdı. Nurxanım soruşdu: – Oğlum, bizim Şahindən* xəbərin varmı, bilmədin dərsdən qayıtmışdı, ya yox? – Nurxanım xala, Şahin də mənimlə gəlmək istəyirdi*. Nə fikirləşdisə*, yolun yarısından geri qayıtdı. – Elə yaxşı eləyib qayıdıb, bu istidə tarlada nə işi var. Oturub dərslərini* hazırlayar. Nahar fasiləsi təzəcə başlamışdı ki, tarla yolunun kənarında Şahin göründü. Onun çiynində böyük bir bağlama vardı. Bunu görən Ayaz bərk utandı. Fikirləşdi ki*, yəqin, Şahin qayıdıb evdən anası üçün meyvə, qarpız gətirib. – Oğlum, yaxın gəl görüm, nə gətirmisən? – Pambıq*, – deyə Şahin gülümsədi. – Nə pambıq*, onu kim yığıb? – Özüm yığmışam. – Kimin tarlasından*? – Tarladan yox. Maşınlardan* yolun qırağına tökülən pambıqdır*. Heç bilirsən nə çoxdur! Sabah məktəbimizin bütün fəallarını çağıracağam, yollara tökülən pambığı yığacağıq*. – Çox sağ ol, oğlum, indi bildim ki, sən əsl vətənpərvərsən! İsa Hümmətov Çap üçün deyil 72 SÞZLÖK qapıbir – дверь в дверь bağlama – свёрток örpək – головной платок, косынка əliboş – с пустыми руками elə bil – кажется əsl – истинный SЮZ EHTИYATI kəndin qənşəri – окраина деревни nigaran qalmaq – беспокоиться ❶ Mətndəki əsas fikri müəyyənləşdirin. Bu hadisə ilə səsləşən özünüzlə bağlı və ya eşitdiyiniz bir əhvalat danışa bilərsinizmi? ❷ Qruplara bölünün və mətn üzrə plan tərtib edin. Sonra tərtib edilmiş planları müzakirə edib, ən uyğun variantı müəyyənləşdirin. ❸ Mətn üzrə aşağıda verilmiş sualları nəzərdən keçirin. Necə düşü nür- sünüz, mətn üzrə başqa hansı sualları vermək olardı? “Unudulmuş” sualları da siz tərtib edib yoldaşlarınıza verin. 1) Ayaz anasına yemək aparacağını niyə birdən xatırladı? 2) Şahinin pambıq tarlasına getməsinə valideynləri niyə icazə vermirdilər? 3) Şahin yoldan niyə geri qayıtmalı oldu? 4) Cəmilə xala niyə nigaran qalmışdı? 5) Uzaqdan Şahin görünəndə Ayaz nə üçün pərt oldu? 6) Anası nə üçün Şahini əsl vətənpərvər adlandırdı? ❹ Yerə tökülmüş pambığı yığdığına görə anası Şahini “əsl vətənpərvər” adlandırdı. Siz necə düşünürsünüz, kimləri əsl vətənpərvər adlandırmaq olar? Müzakirəyə qoşulun və fikirlərinizi yoldaşlarınızla bölüşün. ❺ Necə bilirsiniz, “Maşınlardan yolun qırağına tökülən pambıqdır” cüm- ləsi mətnin hansı hissəsinə aiddir? A) giriş B) əsas hissə C) nəticə ❻ Aşağıdakı tapmacaları oxuyun və cavablandırın. Cavablarda ifadə olu- nan əşyaları təsvir edin. Nədəndi, ay nədəndi çiçəkliyər gül deyil, Dərmə, nazik bədəndi. Ağdı, amma qar deyil, Plov üstə məskəni, İstisi var, yun deyil. Görən, rəngi nədəndi? | 2-ci tapmacada qara şriftlə verilmiş sözdə yol verilmiş orfoqrafik səhvi tapın və niyə belə yazılmasının səbəbini izah edin. ❼ Aşağıda verilmiş cümlələrdə mətndəki ardıcıllıq pozulmuşdur. Cümlə- ləri elə sıralayın ki, mətndəki ardıcıllıq bərpa olunsun. 1) Oğlum, yaxın gəl görüm, nə gətirmisən? 2) Şahin, elə bil yuxudan Çap üçün deyil Yüklə 3,67 Kb. Dostları ilə paylaş:
|