Азярбайъан милли елмляр академийасы
Yüklə 2,8 Kb. Pdf görüntüsü
|
126 If there’s some misunderstanding, perhaps I can help (Arthur Hailey, “Airport”, 351) “Nəsə anlaşılmazlıq varsa, bəlkə mən kömək edəm” (Artur Heyli, “Aeroport”, 321) [Bir anlaşılmazlıq varsa (olsa), ola bilsin ki, mən kömək edəm]. Hər iki halda – oricinalda və tərcümədə modal məna bildirən söz baş cümlənin əvvəlində işlənir. Then he concluded to himself perhaps: the last remark was true, to an extent (Arthur Hailey, “Airport”, 69). “Sonra özlüyündə düşündü: deyəsən, arvadının son iradı bir balaca düz idi, axı” (Artur Heyli, “Aeroport”, 68) [Onda (sonra) o öz aləmində etiraf etdi ki, ola bilsin axırıncı irad doğru idi. Müəyyən dərəcədə]. c) Perhaps modal sözünün daha bir işlənmə məqamı sadə cümlənin mürəkkəbləşmiş tipləri ilə bağlıdır (bunlar mürəkkəb cümlə deyil). Məsələn: I am already convinced that some wrong has been done – perhaps considerable wrong and, in that event, you are entitled to legal redress (Arthur Hailey, “Airport”, 98) “Özüm indidən anlayıram ki, həmin ziyan nəzərə çarpacaq dərəcədədir, ola bilsin ki, lap artıq dərəcədə; belə olanda, təbiidir ki, Sizin qanunla yardım hüququnuz var” (Artur Heyli, “Aeroport”, 87) [Mən artıq inanıram ki (bu əqidədəyəm ki, Sizə müəyyən zərər (ziyan) dəymişdir, ola bilsin… böyük ziyan – və bu halda (belə olduqda) Sizin qanuni ödənişə haqqınız var]. Bizə irad tuta bilərlər ki, yuxarıda verilən cümlə sintaktik quruluş etibarilə mürəkkəb cümlədir; doğrudur, o, mürəkkəb cümlədir, amma söz onun budaq cümlə hissəsində, özü də əlavə cümlənin tərkibində (əvvəlində) işlənmişdir. Bizim materiallar içərisində elələrinə də təsadüf olunur ki, onlarda modal mənalı söz yenə də əlavə ilə birlikdə işlənir, amma həmin əlavə özündən qabaqkı üzvə aid olub, özlüyündə həmcins üzvlərdən biri kimi işlənir. Məsələn: Ever so, at the present rate of progress, it appeared as if it might take another two hours, perhaps three, to get to the airport (Arthur Hailey, “Airport”, 199) “Ancaq avtobus ki, bu sürətlə gedirdi, heç iki saat, bəlkə də, üç saata aeroporta çatmazdılar” (Artur Heyli, “Aeroport”, 127 185) [Bu cür nəqliyyatın bu sürəti ilə, belə görünürdü ki, aeroporta çatmaq üçün daha iki, bəlkə də üç saat lazım gələcəkdi]. The agent would talk to someone else, a supervisor perhaps, who might already have telephoned the aiport (Arthur Hailey, “Airport”, 203) “O öz şübhələrini kiminləsə, deyək ki, baş inspektorla bölüşə bilərdi, bəlkə də, baş inspektor artıq aeroporta zəng vurmuşdu” (Artur Heyli, “Aeroport”, 188) [Agent daha kiməsə danışa bilərdi, məktəb müfəttişinə, ola bilsin; o artıq aeroporta zəng vurmuş olardı]. Modal mənalı söz bəzi hallarda həmcins üzvlərdən axırıncısına aid olur. Məsələn: Meanwhile, on this flight, here would be a good meal, a movie, and later, perhaps, a pleasant conversation with her two seat companions (Arthur Hailey, “Airport”, 252) “İndi isə uçuş vaxtı dadlı yemək veriləcək, hansı filmisə göstərəcəkdilər, üstəlik olsun ki, sağında-solunda oturanlarla ləzzətli söhbət edəcəkdi” (Artur Heyli, “Aeroport”, 233) [Bu əsnada həmin təyyarədə yaxşı yemək verilə bilərdi, kino göstərə bilərdilər və bir qədər də sonra, ola bilsin ki, özünün iki (uçuş) yoldaşı ilə ləzzətli söhbət olacaqdır]. Ortada işlənən perhaps modal sözünün bir işlənmə məqamı da cümlə silsiləsi ilə bağlıdır. About the coat and dresses ...perhaps I did make a mistake ...I was confused (Arthur Hailey, “Airport”, 247) “Bu palto və paltarlar haqda... bəlkə də, mən səhv salmışam... çaşmışam” (Artur Heyli, “Aeroport”, 228) [Pal- taltar barəsində ...ola bilsin mən yanılmışam ...mən çaşıb- qalmışam]. Cümlənin ortasında işlənən perhaps modal sözünün cümlənin təşkilində paralel, variant funksiyaları da diqqəti cəlb edir. Əlimizdə olan materiallar içərisində elələrinə təsadüf edirik ki, onlar oxşar tərkib hissələrindən ibarətdir; bunların birincisində müəyyən şəxslə əlaqədar hal-vəziyyət təqdim edilir, ikincisində isə həmin nitq şəraitində danışanın öz davranışına münasibəti qeyd olunur. Hər iki cümlədə 128 (onların tərkib hissələrinin sərhəddində) perhaps sözü işlənir. Ancaq o, bir halda cümlənin birinci tərkib hissəsinə, başqa halda isə ikinci tərkib hissəsinə aid olur. Poor man, perhaps he has problems, and I shouldn’t bother him (Arthur Hailey, “Airport”, 295) “Zavallı kişinin, görünür, dərdi başından aşır, onu narahat etməyə dəyməz” (Artur Heyli, “Aeroport”, 270) [Yazıq kişi ...onun ola bilsin ki, bir dərdi var və (mən onu narahat etməli deyildim) ...gərək onu narahat etməyəydim]. Well it’s exceedingly kind of you, and perhaps I shouldn’t but I really think I will (Arthur Hailey, “Airport”, 295) “Siz çox lütfkarlıq göstərirsiniz və mən, güman ki, etiraz etməliydim, ancaq fikirləşirəm ki, mütləq içməliyəm” (Artur Heyli, “Aeroport”, 270) [Yaxşı, Siz fövqəladə dərəcədə lütfkarsınız və yəqin ki, mən bunu etməməliydim, amma doğrudan düşünürəm ki, mən bunu edəcəyəm]. Perhaps cümlənin sonunda Perhaps modal sözü sadə cümlənin sonunda işlənir. Ancaq tabesiz mürəkkəb cümlələrin müəyyən tipi perhaps sözünün köməyi ilə yaranır. Həmin mürəkkəb cümlənin ikinci hissəsi birinci hissə ilə qarşılaşdırma əlaqəsində olur. Azərbaycan dilində həmin cümlələrin müqabili amma, ancaq, lakin bağlayıcılarının iştirakı ilə yaranan cümlə tipidir. Bu tipli ingilis və Azərbaycan dili cümlələrini müqayisə edərək görürük ki, onlar yalnız modal sözlərin işləndiyi (tutduğu) yerə görə bir-birindən fərqlənir. Artıq qeyd etdiyimiz kimi, modal sözün cümlə yaxud sintaqmın axırında işlənməsi Azərbaycan dili üçün xarakterik deyil. Ona görə də ingilis dilində cümlənin, yaxud sintaqmın sonunda işlənən modal sözün Azərbaycan dilinə tərcüməsi zamanı cümlənin ortasına və hətta əvvəlinə doğru “sürüşmə”si, yerdəyişməsi tamamilə təbii hesab edilməlidir. It was a little frightening perhaps but she decided not to think to much about that (Arthur Hailey, “Airport”, 354) “Düzdür, bir az qorxuludur, ancaq qarı qorxu barədə düşünməməyi qərara aldı” (Artur Heyli, “Aeroport”, 324) [Ola bilsin ki, bu bir az qorxulu idi, ancaq o (qadın, qarı) qərara aldı ki, bu barədə düşünməsin]. Yüklə 2,8 Kb. Dostları ilə paylaş:
|