Азярбайъан милли елмляр академийасы

 
135
zahiri təzahürünə  əsaslanır. Bununla belə, onlar 
doğrudan da tipli modal sözlərlə müqayisədə  qətilik, 
həqiqilik bildirmir. 
Əlimizdə olan materiallar içərisində  apparently modal 
sözünün işləndiyi misalların sayı çox deyil. Həmin azsaylı 
nümunələrə görə deyə bilərik ki, apparently modal sözü 
daha çox cümlənin əvvəlində və ortasında işlənir. 
Apparently cümlənin əvvəlində 
“Apparently they tried to get Patroni away (Arthur Hailey, 
“Airport”, 32) 
“Dənni sözünün ardını deyirdi: “Onlar Pətronini dərhal 
tapmaq istəyiblər” (Artur Heyli, “Aeroport”, 31) [Dənni dedi: 
“Görünür, onlar Pətronini götürüb aradan çıxmağa 
çalışıblar”]. 
Apparently, she hadn’t thought of quitting, as some girls 
did who suffered similar experiences (Arthur Hailey, 
“Airport”, 23)  
“Hər halda, bu qız da başqaları kimi baş götürüb 
qaçmayacaq” (Artur Heyli, “Aeroport”, 22) [Görünür 
(aydındır ki), buna bənzər  şeylərə  məruz qalmış başqa 
qızların etdiyi kimi, bu qız baş götürüb qaçmaq barəsində 
düşünmürdü]. 
Apparently sözü not  ədatı ilə birlikdə yarımçıq cümlə 
şəklində  işlənib, danışanın nitqinə modal münasibət bildirir 
(müq.et: yuxarıda  obviously sözünün eyni məqamda 
işlənməsi). 
Apparently not (Arthur Hailey, “Airport”, 226) 
Əlbəttə, bu iki sözə görə cümlədə nədən söhbət getdiyini 
bilmək olmur. Odur ki, həmin cümlənin tərcüməsində təkcə 
bu sözlər yox, bütövlükdə minimal kontekstdən çıxış edilmiş-
dir: “Deyəsən, dəyməmişdi” (Artur Heyli, “Aeroport”, 224). 
Apparently cümlənin ortasında 
Əlimizdə olan materiallar içərisində yalnız bir nümunədə 
apparently sözü cümlənin ortasında işlənmişdir. 
The clerk was apparently suggesting that the woman take 
out a larger policy than had been asked for; the woman was 
being indecisive (Arthur Hailey, “Airport”, 237) 
“Güman ki,  qız müştəriyə daha baha qiymətə  sığorta 
olunmağı təklif edir, qadınsa tərəddüd edirdi” (219) [Məmur, 

---

 
136
görünür, eyhamla bildirirdi ki, qadın lazım olduğundan 
artıq biclik işlətsin; qadın tərəddüd edirdi]. 
Likely - ehtimal ki, görünür, mümkündür ki 
Likely sözü like sözündən törəmə olub, onunla 
sözdüzəltmə münasibətini saxlayır. Onun özü isə  unlikely 
modal sözünün yaranmasına  əsas vermişdir.  Likely sözü 
həm təklikdə, həm də  most, more, entirely, highly kimi 
dərəcə göstəriciləri ilə birlikdə  işlənir. Həmin xüsusiyyət 
unlikely sözünə də xasdır. Həm buna görə, həm də unlikely 
sözünə aid misalların çox olmadığına görə biz hər iki modal 
sözə aid misalları bir yerdə veririk (unlikely sözünü 
Azərbaycan dilində ola bilməz ki, mümkün deyil ki, çətin ki, 
modallıq bildirən ifadələrlə vermək olar. 
Despite what he had said a few minutes ago about legal 
proceedings being a base, any sessions in court were likely 
to be unspectacular and possibly unprofitable (Arthur 
Hailey, “Airport”, 214) 
“Bir neçə  dəqiqə qabaqkı  çıxışında problemi qanunun 
köməyi ilə həll etmək barədə danışsa da, bilirdi ki, məhkəmə 
iclasları  adətən çox maraqsız olur və heç bir xeyir vermir” 
(Artur Heyli, “Aeroport”, 198) [Bir neçə  dəqiqə qabaq onun 
məhkəmə proseslərinin əsas olduğu barəsində danışıqlarına 
baxmayaraq,  görünür, hər bir məhkəmə iclası effektsiz və 
ola bilsin (yəqin ki), xeyirsiz idi]. 
Over his shoulder, Anson Harris said, “More likely 
Arsenic and Old Lace” (Arthur Hailey, “Airport”, 289) 
“Ənson Hərris başını çevirmədən dedi: - Güman ki, 
“Mərgümüş  və köhnə kruceva” əsərindən” (Artur Heyli, 
“Aeroport”, 264) [Ənson Hərris çiyninin üstündən: - Çox 
güman ki, “Mərgümüş və köhnə kruceva”]. 
As to Cindy, when she determined to do something she 
usually did it, so it was entirely likely that she would arrive at 
the airport later tonight (Arthur Hailey, “Airport”, 159). 
“Sindiyə  gəlincə, o, qərar qəbul etdisə,  deməli, həyata 
keçirəcəkdi və  gözləmək olardı ki, gecəyarısı aeroportda 
peyda olacaqdı” (Artur Heyli, “Aeroport”, 148) [Sindiyə 
gəlincə, bir şeyi eləməyi qərara aldımı, adətən, onu eləyir, 
odur ki tamamilə mümkün idi ki, o, gecədən keçmiş 
aeropotra gələcəkdi]. 

---

 
137
The ten percent was a long shot because it was highly 
unlikely that there would ever be any damages to collect 
(Arthur Hailey, “Airport”, 93). 
“Bu on faiz məsələsi hər ehtimala qarşı yazılmışdı, çünki 
hər hansı cərimənin ödənilməsinə ümid az idi” (Artur Heyli, 
“Aeroport”, 91) [Bu on faiz uzun məsələ idi, çünki heç 
mümkün deyildi ki, hansı isə məbləğ yığılsın]. 
“Tale”, “bəxt” (“xoşbəxtlik”, “bədbəxtlik”) təsəvvürlərindən 
çıxış edərək modal münasibət bildirən sözlər: Modal sözlərin 
mühüm bir qrupunu “tale”, “bəxt” anlayışları assosiasiyası 
yolu ilə modal münasibət bildirən sözlər təşkil edir. Bunların 
sırasına  xoşbəxtlikdən, bədbəxtlikdən, ing.: fortunately, 
unfortunately sözləri aiddir. Həmin sözlər üçün cümlədə, 
mətndə ifadə olunan hadisəyə danışanın, deyək ki, 
“taleyüklü” maraq və mənafeləri baxımından qiymət vermək 
xarakterikdir. Ancaq nəzərə almaq lazımdır ki, həmin modal 
münasibət tamamilə şərti xarakter də daşıya bilər. 
Həmin modal sözlərin əsasında “tale”, “bəxt”, “xoşbəxtlik”, 
“bədbəxtlik” kimi təsəvvürlər dayanır. Sırf linqvistik 
baxımdan bu, müvafiq bazis sözlərdən “müsbət” və “mənfi” 
mənalı modal sözlərin düzəlməsi  şəklində özünü göstərir. 
Həmin  əlamətə görə  də qeyd olunan modal sözlər iki 
yarımqrup əmələ gətirir: 
a) müsbət mənalı modal sözlər: azərb.:  xoşbəxtlikdən; 
ing.: fortunately. 
b) mənfi mənalı modal sözlər: azərb.: bədbəxtlikdən, 
qəzadan olan kimi, təəssüf ki, əfsuslar olsun ki; ing.: 
unfortunately.  
Fortunately sözü üçün cümlənin əvvəlində işlənmək daha 
çox xarakterikdir. 
Fortunately, the bus with downtown checkins had arrived 
several minutes earlier (Arthur Hailey, “Airport”, 236) 
“Xoşbəxtlikdən, minik başa çatmamış  sərnişin avtobusu 
özünü aeroporta yetirdi” (Artur Heyli, “Aeroport”, 219) 
[Xoşbəxtlikdən… avtobus bir neçə  dəqiqə tez gəlib-
çıxmışdı]. 
Fortunately, the ground being obscured by cloud meant 
that no one could see and identify cities (Arthur Hailey, 
“Airport”, 346) 

---