Азярбайъан милли елмляр академийасы

 
129
Eyni xüsusiyyət tabesiz mürəkkəb cümlənin  and 
bağlayıcısı ilə  təşkil edilən başqa bir tipində  də müşahidə 
olunur. 
Tanya’s apartment perhaps ...and hang the 
consequences (Arthur Hailey, “Airport”, 176) 
“...bəlkə də, Tanyagilə... getsinlər. Sonra nə olursa olsun” 
(Artur Heyli, “Aeroport”, 163). 
Gördüyümüz kimi, həmin cümləyə müəyyən modallıqdan 
savayı, ellipitiklik də xasdır. Həmin xüsusiyyət tabesiz 
mürəkkəb cümlələrdə də özünü biruzə verir. 
Red hair, perhaps, but not with the beginning of gray 
Tanya thought – the gray she had noticed again this 
morning (Arthur Hailey, “Airport”, 151). 
“Tanya düşündü: qızılı saçlı  ola bilər, ancaq dən 
düşməmiş; saçına dən düşdüyünü bu səhər görmüşdü” 
(Artur Heyli, “Aeroport”, 140). 
Until midnight: perhaps all night (Arthur Hailey, “Airport”, 
158) 
“Gecə yarısınacan;  bəlkə  də, bütün gecəni” (Artur Heyli, 
“Aeroport”, 147). 
Biz indiyə  qədər  perhaps modal sözünün tək-tək 
işlənməsindən bəhs etdik. Həmin ifadə tərzi hansı isə şeyin, 
şəraitin nəzərdə tutulduğu, ehtimal edildiyi hallarla 
əlaqədardır. 
Perhaps modal sözü təkrar-təkrar da işlənə bilir. Bu 
zaman modal söz eyni olsa da, onun aid olduğu cümlə 
hissələri bir-birinin eyni olmur. Bu qəbildən olan cümlələr 
struktur cəhətdən Azərbaycan dilində  ya, ya da, gah, gah 
da, həm, həm də, nə, nə  də bağlayıcılarının iştirakı ilə 
düzələn cümlələri xatırladır. Maraqlıdır ki, aşağıda təqdim 
edəcəyimiz cümlənin tərcüməsində perhaps modal sözünün 
müqabilində ya, ya da bağlayıcısından istifadə olunmuşdur. 
In the pilot’s seat of the doomed, spinning Beech 
Bonanza, Irving Redfern – perhaps involuntarily, perhaps as 
a last despairing act – pressed the transmit button of his 
microphone and held it down (Arthur Hailey, “Airport”, 141). 
“Məhv olan “Biç Bonanz” fırlana-fırlana yerə düşəndə 
hələ  də pilot kreslosunda oturmuş  İrvinq Redfern ya 
təsadüfən,  ya da  nə isə etməyə  cəhd göstərərkən 

---

 
130
mikrofonun ötürücü düyməsini basdı və ratsiya dilə gəldi” 
(Artur Heyli, “Aeroport”, 131) [Məhvə  məhkum olub, dövrə 
vurmaqda davam edən “Biç Bonanıza”nın pilot kreslosunda 
oturmuş İrvinq Redfern – ola bilsin qeyri-iradi olaraq, ola da 
bilsin son çılğın cəhd kimi – öz mikrofonunun ötürücü 
düyməsini basdı və onu belə də saxladı]. 
Maybe – ola bilər, ola bilsin (ki), bəlkə (də) 
Həm ingilis dilində  maybe modal sözü, həm də onun 
Azərbaycan dilində qarşılıqları ola bilər, ola bilsin (ki), bəlkə 
(də) mümkünlük modal mənasında işlənir. Həmin sözlərdən 
ötrü daha çox cümlənin  əvvəlində  və ortasında işlənmək 
səciyyəvidir. Maybe modal sözü cümlənin axırında nisbətən 
məhdud işlənir. Azərbaycan dilinə məxsus olan eyni mənalı 
modal sözlər cümlənin axırında ümumiyyətlə işlənmirlər. 
Maybe cümlənin başında 
Maybe, you need the practice (Arthur Hailey, “Airport”, 
28)  
“Görünür, danışmağa ehtiyac duyursan” (Artur Heyli, 
“Aeroport”, 27). [Ola bilsin,  sənə danışmaq təcrübəsi 
lazımdır]. 
Misaldan gördüyümüz kimi, maybe sözü ola bilsin (ola 
bilər),  görünür, modal sözü ilə verilmişdir. Bu, maybe,  ola 
bilsin (ola bilər),  görünür sözlərinin arasındakı ümumi 
cəhətlə (reallıq bildirməməklə) şərtlənir. 
Maybe you need to get away for good (Arthur Hailey, 
“Airport”, 270) 
“Bəlkə, birdəfəlik buranın daşın atasan? (Artur Heyli, 
“Aeroport”, 246) [Bəlkə, xoşluğunan çıxıb-gedəsən? 
Buradan sürüşəsən?]. 
Maybe, cust before we get to Rome, we’ll let her know 
she’s been found out (Arthur Hailey, “Airport”, 289) 
“Bəlkə, Romaya çataçatda qarıya dedik ki, kələyinin üstü 
açılıb” (Artur Heyli, “Aeroport”, 265) [Ola bilsin (bəlkə) biz 
Romaya çatmazdan qabaq ona (qarıya) bildiririk ki, onun 
kələyinin üstü açılıb]. 
Maybe cümlənin ortasında 
Maybe modal sözü cümlənin ortasında müxtəlif məqam-
larda işlənir. Bunları aşağıdakı kimi qruplaşdırmaq olar: 

---

 
131
a)  Maybe modal sözü cümlədə  but bağlayıcısından 
sonra gəlir.  Maybe cümlənin özündən sonrakı hissəsinə 
modal münasibət bildirir. But bütövlükdə cümləni özündən 
qabaqkı mətnə, cümləyə bağlayır. Aşağıdakı misalda həmin 
hissə maddi olaraq iştirak etməsə  də, onun yaratdığı 
semantik fon but (qarşılıq,  əkslik, ziddiyyət münasibəti) 
bağlayıcısına görə duyulur. 
But maybe he should watch a few minutes longer from a 
ringside perch (Arthur Hailey, “Airport”, 58) 
“Özünün bir az burda ləngiyib, bir neçə  dəqiqə  işə göz 
qoyması da hər halda pis olmazdı” (Artur Heyli, “Aeroport”, 
57) [Amma ola bilsin ki (bəlkə  də) o bir neçə  dəqiqə artıq 
gözləməli olacaqdı]. 
b)  “Maybe” modal sözü well sözündən sonra eyni 
məqamda işlənir. 
Well,  maybe at times, Cindy thought, it did look silly to 
Mel (Arthur Hailey, “Airport”, 181) 
“Sindi düşündü ki, ola bilsin ki, vaxtaşırı bu, Melə 
axmaqlıq kimi görünür” (Artur Heyli, “Aeroport”, 168) [Yaxşı, 
ola bilsin ki, vaxtaşırı bu, Melə axmaqlıq kimi görünür]. 
c) Aid olduğu cümləyə münasibətdə maybe sözü daha iki 
məqamda işlənir. Birincisi, o, cümlənin müəyyən bir üzvünə 
münasibət bildirir. Məsələn: 
There is not a lot any of us can do, except maybe pray 
(Arthur Hailey, “Airport”, 342) 
“Əlimizdən nə  gələr ki... yalnız dua eləməyimiz 
mümkündür” (Artur Heyli, “Aeroport”, 313) [Ola bilsin ki, dua 
eləməkdən savayı, bizim əlimizdən bir şey gəlməz]. 
İkincisi, o, tabesiz mürəkkəb cümlənin tərkib 
hissələrindən birinə aid olur. Məsələn: 
I told you I’m not sure and maybe this is all silly (Arthur 
Hailey, “Airport”, 311) 
“Sizə dedim, axı, özüm də əmin deyiləm, bəlkə də, bütün 
bunlar səfeh şübhələrdir” (Artur Heyli, “Aeroport”, 285) [Mən 
sizə dedim ki, əmin deyiləm və  ola bilsin ki, bütün bunlar 
axmaqlıqdır]. 
Coe Patroni grinned: “If İ don’t blast her out, maybe I’ll 
blow her apart (Arthur Hailey, “Airport”, 325) 

---