Азярбайъан милли елмляр академийасы

 
132
“Cou Pətroni gülümsündü: “Əgər bunu bardan çıxara 
bilməsəm, heç olmasa tikə-tikə edə bilərəm ki!” (Artur Heyli, 
“Aeroport”, 298) [Cou Pətroni dişlərini ağartdı: “Əgər mən 
onu partlada bilməsəm”]. 
Maybe cümlənin sonunda 
Yuxarıda qeyd etdiyimiz kimi, maybe modal sözü 
cümlənin sonunda az işlənir. Məsələn: 
For sympathy maybe (Arthur Hailey, “Airport”, 32) 
“Bəlkə  də, dərdinə  şərik etmək üçün” (Artur Heyli, 
“Aeroport”, 31) [Mərhəmət, bəlkə də]. 
Ten or fifteen years ago maybe not now (Arthur Hailey, 
“Airport”, 223) 
“On-on beş il qabaq, bəlkə də, belə etmək olardı, indi isə 
mümkün deyildi” (Artur Heyli, “Aeroport”, 206) [On-on beş il 
qabaq bəlkə də; indi yox]. 
Həmin cümlə istər onda ifadə olunan semantik-sintaktik 
münasibətə, istərsə də onların ifadə vasitələrinə görə nəzəri 
cəlb edir (müq.et: yuxarıda  but bağlayıcısı ilə  işlənən 
cümlələr. 
Maybe eyni cümlədə başqa ehtimal bildirən sözlə birlikdə 
işlənərək, onunla mümkünlüyün müxtəlif dərəcələrini ifadə 
edir. Müq.et: Mel thought maybe Keith was right. Perhaps it 
would take another big disaster to arouse public awareness, 
cust as the 1956 Grand Canyon disaster had spurred 
President Eisenhower and the Eighty fourth Congress to 
revamp the airways (Arthur Hailey, “Airport”, 62) 
“Mel düşündü: bəlkə də, Keyz haqlıdır. Görünür, 1956-cı 
ildə Böyük Kanyondakı  qəzanın yenisi baş verməlidir ki, 
ictimai fikir partlayışı olsun – o vaxt ictimai etiraz prezident 
Eyzenhaueri və Konqresin 84-cü çağırışını tunellərdə 
ventilyasiya sistemini təzələmək üçün vəsait ayırmağa 
məcbur eləmişdi (Artur Heyli, “Aeroport”, 60). 
Obviously – aydındır ki, məlumdur ki  
İngiliscə obviously modal sözü apparently modal sözü ilə 
sinonimlik münasibətində olub, hər ikisi eyni sözdüzəltmə 
üsulu ilə düzəlmişdir (müvafiq surətdə obvious və apparent 
sözlərindən). Azərbaycan dilində  həmin modal sözlərin 
dəqiq qarşılıqları  işlənmir. Bu dildə  həmin məqamda yaxın 

---

 
133
mənalı modal ifadələrdən istifadə olunur: aydındır ki, 
məlumdur ki, deməli və s. 
Obviously modal sözü daha çox cümlənin  əvvəlində, 
məhdud dairədə isə ortasında işlənir. 
Obviously cümlənin əvvəlində. 
Obviously, to get the forty – seven dollars, D.O. had 
pawned the ring (Arthur Hailey, “Airport”, 205) 
“Deməli, qırx yeddi dollardan ötrü D.O. üzüyü girov 
qoymuşdu” (Artur Heyli, “Aeroport”, 190) 
Obviously he had heard nothing of what was going on 
(Arthur Hailey, “Airport”, 360) 
“Məlumdur ki, o heç nə eşitməyib və nə baş verdiyindən 
bixəbərdi” (Artur Heyli, “Aeroport”, 329) [Görünür, o nə baş 
verdiyi barədə heç nə eşitməyib]. 
Obviously her stowaway status was either suspected or 
known (Arthur Hailey, “Airport”, 350) 
“Görünür, onlar artıq biliblər və ya şübhələniblər ki, qarı 
biletsiz uçur” (Artur Heyli, “Aeroport”, 320) [Aydındır ki, onun 
biletsiz uçduğundan ya şübhələnmişdilər, ya da bunu 
bilmişdilər]. 
Bir cümlədə  obviously inkar ədatı ilə birlikdə  işlənib, 
müsahibin danışığına (nitqinə) münasibət bildirir. 
Obviously not (Arthur Hailey, “Airport”, 312) 
“Əlbəttə, dəyməzdi” (Artur Heyli, “Aeroport”, 286) 
[Aydındır ki, yox]. 
Obviously cümlənin ortasında 
Obviously – modal sözünün cümlənin ortasında işlənməsi 
onun cümlənin başında işlənməsindən daha məhdud 
yayılmışdır. Azərbaycan dilində buna müqabil ola biləcək 
söz cümlənin başında (əvvəlində) işlənir. Məsələn: 
Moreover, for some time, no vehicles had come from the 
opposite direction, so obviously something had happened to 
abstruct all four lanes (Arthur Hailey, “Airport”, 37) 
“Counun yadına düşdü ki, haçandır üzbəüz tərəfdən 
maşın gəlmir,  yəqin, qabaqda qəza baş verib, yolun bütün 
dörd cərgəsini bağlayıb” (Artur Heyli, “Aeroport”, 36) 
[Bundan savayı, bir müddət idi ki, qarşı tərəfdən heç bir yük 
vasitəsi gəlmirdi,  belə  çıxırdı ki, nə isə olub, bütün dörd 
cərgə yolu tutmuşdu (bağlamışdı)]. 

---

 
134
Obviously sözünün cümlənin  əvvəlində  işlənməsinə 
aid  əlimizdə daha iki misal vardır. Amma diqqət yetirdikdə 
bilmək olur ki, həmin cümlələrdə obviously həqiqətən mətnin 
ortasında gəlsə də, onun aid olduğu sintaqmda yeri yenə də 
əvvəldə düşür. 
Mel added, so if we need airports - and obviously we do – 
somebody, somewhere has to put up with some noise, or 
move away (Arthur Hailey, “Airport”, 304) 
“Hə, əgər biz aeroportların mövcud olmağını istəyiriksə – 
məncə, bunu hamı istəyir – onda kim isə  gərək səs-küylə 
barışsın, ya da yaşayış yerini dəyişsin” (Artur Heyli, 
“Aeroport”, 278) [Mel əlavə etdi: - Bizim aeroportlara 
ehtiyacımız varsa – görünür (aydındır ki), buna ehtiyacımız 
var – onda kim olur-olsun, gərək ya səs-küyə dözsün, ya da 
köçüb getsin]. 
As for the Aereo-Mexican 707, obviously there was 
nothing more to be done until coe Patroni arrived (Arthur 
Hailey, “Airport”, 46) 
“Aero Meksikən” şirkətinin “707”-sinə qalınca, yalnız Cou 
Pətroninin gəlişini gözləməkdən savayı çarə yoxdur” (Artur 
Heyli, “Aeroport”, 45) [Aero-Meksikan – 707”yə  gəlincə, 
görünür, Cou Pətroninin gəlməsindən başqa bir şey (yol) 
qalmamışdır]. 
Obviously modal sözünün probably sözü ilə birlikdə eyni 
cümlədə  işlənməsinə aid əlimizdə maraqlı bir misal vardır. 
Burada  obviously  işin gedişatına görə modal münasibət 
bildirir, probably isə subyektin güman və zənnini ifadə edir.  
Obviously, it would take at least twenty minutes for 
Guerrero to reach the head of the line, but by then Flight 
Two would probably be gone (Arthur Hailey, “Airport”, 237) 
“Belə getsəydi, Qyurreronun növbəsi iyirmi dəqiqədən tez 
çatmazdı, o vaxtacan isə ikinci reysə minik qurtara bilərdi” 
(Artur Heyli, “Aeroport”, 219). 
Apparently - açıq-aşkardır ki, aydındır ki, görünür 
Obviously sözü kimi, apparently sözü də subyektiv 
münasibət bildirir. Ancaq bunların bildirdiyi subyektiv 
münasibət  məncə, bizcə, səncə sözlərinin bildirdiyi 
subyektiv münasibətin eyni deyil. Obviously  və  apparently 
sözlərinin ifadə etdiyi modal münasibət müəyyən hadisənin 

---