Азярбайъан Республикасынын
Yüklə 1,7 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Bütün türkl ərin tərcümanı
- Abid Tahirli
• Bütün türkl ərin tərcümanı ~ 297 ~ «Doğuldum Krımda, Qarasubazarda, İlan kimi yaşıl bir ilk baharda, …Ölürdü doğulan, doğulmayan da, T əsadüf əsəri sağ qaldım onda». İsmayıl Qaspiralı Azərbaycanlı silahdaşları ilə, xüsusi ilə Əlimərdan bəy Topçubaşovla Rusiya müsəlmanlarının qurultay- larını keçirməyə müvəffəq olmuş, Bəkir Çobanzadə türkoloqların Bakıda I qurultayının təşkilində mühüm rol oynamışdır. Qeyd etm ək maraqlıdır ki, bu tarixi qurultay nümayəndələrin təklifi ilə İ.Qaspiralının və V.Radlovun şərəfinə həsr olunmuşdu. Dünyanın bir sıra ölkələrindən 131 nəfər nümayəndənin, o cümlədən, V.Bartold, S.Olderburq, A.Müller, F.Köprülüzad ə, A.Samoyloviç, H.Zeynallı, Ə.Hüseynzadə, N.Poppe, A.Krımski, A.Zifeldt- Simumyagi, F.Ağazadə, T.Menzel, L.Şerva və s. kimi dünya şöhrətli alimlərin iştirak etdiyi qurultayda Bəkir Çobanzadə dərin m əzmunlu məruzə ilə çıxış etmişdir. İsmayıl Qaspiralı ortaq ədəbi dil uğrunda praktik mübarizə aparmış, «Tərcüman» qəzetini nəşr etdirmiş, yeni üsullu m əktəblərin əsasını qoymuşdur. Bəkir Çobanzadə türk dilinin elmi- n əzəri əsaslarını, türk dili və ədəbiyyatının tədrisi üsullarını, türk dili qrammatikasını, dialektologiyasını işləmişdir. İsmayıl Qaspiralı kimi B əkir Çobanzadə də Avropada da türk mədəni izlərini arayıb axtarmışdır. İsmayıl Qaspiralı «türk oğlu türk» olduğunu bədii və publisistik əsərlərində uca səslə, az qala hər abzasda fəxrlə, qürurla dil ə gətirmişdir: «…siyasi inanc və görüşümün əsası, təməli «türk oğlu türk» olduğumdur. Öncə türk olmadıqca nə aristokrat oluram, n ə demokrat, nə xalqçı oluram, nə sosialist. Əgər mənə «türklükdən, mill ətçilik fikrindən əl çək, səadətə çatarsan» - desələr, mən bu cür • Abid Tahirli ~ 298 ~ s əadətdən bədbəxtliyi üstün tutaram. Mənim türk olmamağım nə ağlıma gələr, nə vicdanıma sığar. Milli mənsubiyyət hər şeydən müq əddəm, hər şeydən müqəddəsdir» (Zamanımızın məsələləri). «Сиздян доьдум, сиздяням» - дейяряк милли мянсубиййяти иля фяхр едян Бякир Чобанзадя ужа тцрк миллятинин шанлы тарихини гцрурла вясф едир: «Татар устасыдыр савашын, жянэин, Татар нявясидир Чинэизин, Лянэин». Doğrudur, Rusiya imperiyasındakı türklərin mövcud miskin, zavalı, ağır, acı durumu B.Çobanzadəni məyus edir, kədərləndirir, lakin o, ümidlidir, inanır ki, qəhrəman türk xalqı yenidən dirçələcək, əvvəlki şan-şöhrətini qaytaracaqdır: «G əlirlər, marşları qulağa dəyir, Q ələm bunu yazır, qəlbim gözləyir». İ.Qaspiralı dili millətin ən böyük sərmayəsi adlandırır və doğma türk dilinin zəngin, şirin, incə, parlaq, canlı, ecazkar, lətafətli olduğunu xüsusi vurğulayırdı. Türk dilinin müxtəlif sahələrinə dair f undamental araşdırmalar aparan, dilçiliyə dair aktuallığını və əhəmiyyəti bu gün və gələcəkdə də zərrəcə itirməyən əsərlər yazan B əkir Çobanzadə ana dilinə məhəbbətini bədii şəkildə də izhar etmişdir: «Q əbrimdə mələklər suallar sorsa, Əzrayıl dilimə min düyün vursa, Öz ana dilimd ə soruş» - deyərəm, Öz ana dilimd ə ötüb ölərəm». H əm İsmayıl Qaspiralı, həm də Bəkir Çobanzadə şəxsi h əyatı və yaradıcılığı ilə Azərbaycanla sıx bağlı olmuş, Azərbaycanı • Bütün türkl ərin tərcümanı ~ 299 ~ da Krım qədər özlərinə doğma diyar hesab etmişlər. İsmayıl Qaspiralı Cənubi Qafqaza, o cümlədən Azərbaycana dəfələrlə s əyahət etmiş, buradakı ziyalılarla yaxından dostluq əlaqələri qurmuş, Azərbaycanın mədəni, ədəbi, mətbu həyatını müntəzəm izl əmiş, təəssüratlarını «Tərcüman»da dərc etdirmişdir. Bəkir Çobanzad ə 1924-cü ildən ömrünün sonunadək – 1937-ci ilədək Bakıda yaşamış, fəaliyyət göstərmişdir. B.Çobanzadə Azərbaycanda Yeni Əlifba Komitəsinin sədri, Yeni Türk Əlifbası Ümumittifaq M ərkəzi Komitəsinin rəhbəri, Azərbaycan Dövlət Elmi-Tədqiqat İnstitutunda şöbə müdiri işləmiş, Bakı Dövlət Universitetində kafedra müdiri, dekan v əzifələrində çalışmış, mühazirələr oxumuşdur. «Türk dili v ə ədəbiyyatının tədris üsulu», «Türk qrameri», «Türk ədəbiyyatı», «Türk dili», «Türk-tatar dialektologiyası», «Türk-tatar l isaniyyatına mədxəl», «Krım-tatar ədəbiyyatında qurultayçılıq və millətçilik» və s. kimi sanballı əsərlərin müəllifi professor B əkir Çobanzadə SSRİ EA Zaqafqaziya filialı Az ərbaycan şöbəsinin, SSRİ EA Azərbaycan filialının həqiqi üzvü, el əcə də Paris Dilçilik Cəmiyyətinin üzvü olmuşdur. Göründüyü kimi, h əyat yolu, əməli və ideyaları ilə bir-birinə yaxın olan bu iki nəhəng şəxsiyyəti birləşdirən, qırılmaz tellərlə bir- birin ə bağlayan məqamlar çoxdur. Təəssüf ki, onların həyatında, talel ərində kədərin ortaq olduğu nöqtələr də az deyil. Sovet rejimi v ə kommunist ideologiyası İ.Qaspiralının, B.Çobanzadənin irsi timsalında qatı düşmənini görürdü. Odur ki, hər ikisi «pantürkist» kimi c əzalandırılırdı: Bəkir Çobanzadə ağlasığmaz ittihamlarla həbs olundu, qısa müddət ərzində güllələndi, dəfn yeri bu gün də bilinmir. İ.Qaspiralının irsinə yasaq qoyuldu, məzarı dağıdıldı. Yüklə 1,7 Mb. Dostları ilə paylaş:
|