Азярбайъанын илк
Yüklə 3,37 Mb. Pdf görüntüsü
|
520 yaradıcılığa başlayan çox gənc və son dərəcə kövrək şair qəlbi bəzən tərəddüdlər keçirir, ”şair olmaq çətindir” mənasında ”şair olmaq istəmirəm” deyir, belə hallarda Səhəri bədbinlikdə təqsirləndirənlər də ola bilər, lakin bunlar keçicidir, ilk gəncliyin kövrək duyğularıdır.
Biz Səhəri tələbə yoldaşları və müəllimlərimiz adından təbrik edirik. Arzu edirik ki, bu kitab 40-50 il sonra gələcək şairin ilk kitabı kimi əllərdə gəzsin və Səhər onda da insanların gözlərinin içinə düz baxa bilsin.
521
Hər gün stres içərisində yaşayırıq. Dünya yaman qarışıb. İnsan ağıllanmaq əvəzinə, qladiator döyüşlərini davam etdirir. İki min il əvvəlki qanlı döyüşlər daha amansız silahlarla davam etdirilir. Təkcə bir şəhər, bir vilayət, bir ölkə deyil, Yer kürəsi təhlükə qarşısındadır. Bütün Yer kürəsində insan yüyənsiz at kimi başına buraxılıb. İxtiyar sahiblərinin qəlbinə şeytan dolub. Kəndləri, şəhərləri, 100 illərlə in- sanın yaratdıqlarını bir gündə dağıtmaqla, minlərlə insanı bir gündə qanına qəltan etməklə varlananlar, müəyyən məqsəd güdənlər var. İş 2500 il əvvəl Sokratın deyənə qalıb: insan öz daxilindən gə- lən səsə qulaq asmalıdır. Lakin müasir insan, elə bil, kar olub. Elə bil, müasir insanın qəlbi daşa dönüb - bütün və hər cür humanist duy- ğulardan məhrum olub insan. Viktor Hüqo kimi nəhəng sənətkar hələ 150 il bundan əvvəl yaxşı başa düşmüşdü ki, heç bir dövlət quruluşu, heç bir ədalətli hakim, heç bir inzibati cəza insanı ağıllandıra bilməz. İnsanı yalnız onun öz qəlbi, vicdanı, daxili duyğu və düşüncələri xilas edə bilər. Buna görə də onun yaradıcılığından vicdan məsələsi, insana humanist münasibət ən parlaq bir xətt kimi keçir. Bu gün görüşünə gəldiyimiz yazıçı Vidadi Babanlı da ilk şöhrət kitabını bu cür yüksək bəşəri ideya üzərində kökləyib: ”Vicdan susanda”. Bütün bəlalar vicdan susanda ayaq alır. İnsan faciələri vic- dan susanda daha dərinlərə kök atır. Vicdan susanda bir millət deyil, bəşəriyyət ağlını itirir. Vicdan susanda bütün Yer kürəsi təhlükə qarşısında qalır. Millət sükansız gəmi kimi aralıqda qalır, gələcəyin yolunu itirir, bataqlığa sürüklənir. Fəlakət günü-gündən güclənir. Dini kitablarda deyildiyi kimi, məhşər yaxınlaşır. Vidadi Babanlını və qəhrəmanlarını dövrün mühüm problemləri düşündürür: ekologiya məsələləri, bədnam 37-ci il, elmi- texniki tərəqqinin xeyirli tərəfləri ilə bərabər, gətirdiyi bədbəxtliklər, insan mənəviyyatına vurulan zərbələr... Əsərin gənc qəhrəmanı Vüqar və onun elmi rəhbəri Söhrab Günəşli, bu ailənin dostları və tanışları bu həyatın şirinliyini də, acısını da zaman-zaman dadmalı olurlar. Mərhəmət xanımın mərhəmətsiz niyyətləri Günəşlini daim mənəvi sarsıntılara doğru sürükləyir. Vidadi Babanlını cəmiyyətin qəlbindəki dəhşətli yaralar düşündürür, o bu yaralara məlhəm axtarır, onları yox etmək, əritmək, kəsib atmaq üçün çarələr araşdırır, təbiətin özündə, onun saflığında, gülündə, çiçəyində arayır. Yazıçı bəzən məcazi 522 yaralarla konkret bəlaları birləşdirir, ictimai bəlaların konkret təzahürlərini cərrah bıçağı ilə yox etmək istəyir. ”Vicdan susanda” romanında olduğu kimi, ”Müqəddəs ocaq” romanının qəhrəmanı Xalis də aspirantdır. Yüksək arzularla yaşayır. O, son dərəcə xeyirxah bir işlə məşğuldur: xərçəng xəstəliyi ilə mü- barizə yollarını düşünür, otlardan, çiçəklərdən dərman hazırlamaq, bu yolla həmin mənhus xəstəliyin kökünü kəsmək istəyir. Təbiət gözəlliklərinin təsviri, bu gözəlliklər aləmində həqiqi məhəbbət, təbabətin təbii otlar və çiçəklərlə inkişafına dair qədim el- min dirçəldilməsi, heyvandarlığın, təsərrüfatın qayğı ilə inkişaf etdirilməsi, insan sədaqəti, ağsaqqal sözü - əsərin əsas məziyyətləridir. ”Ömürlük cəza” romanının qəhrəmanı aqronom da eyni hisslərlə yaşayır. Özü işgüzar və xeyirxah olan bu insan addımbaşı harın və fırıldaqçı adamların bəd əməlləri ilə üzləşir. Vidadi Babanlı özü də haqqın, ədalətin carçısıdır, işığa, işıqlı olmağa çağıran sənətkardır. Bu cəhəti təkcə nəsrində - roman, povest və hekayələrində deyil, publisistikasında da müşahidə edirik. Dünyanın belə qarışdığı bir vaxtda insanı növbəti minilliyə salamat çıxarmaq üçün ziyalı sözünə, ziyalı mədəniyyətinə böyük üs- tünlük verir və eyni zamanda ziyalıların unudulduğu bir vaxtda onun dövlət qayğısına böyük ehtiyacı olduğunu göstərir. ”Dərd adamı danışdırır...” Bu onun bu günlərdə yazdığı bir məqalənin adıdır. Bədii yolla xalqa çatdırdıqlarını burada publisistikanın sərt dili ilə birbaşa ifadə edir. Yazıçı qızışan başları ram olmağa, keçmişə ayıq nəzərlə baxmağa çağırır: ”...Abbasqulu ağa Bakıxanovu çar ordusunda qulluq etdiyi üçün qınayır, fəaliyyətini heçə endirirlər; milli dramaturgiyamızın təməlini qoymuş M.F.Axundov Tiflis canişinliyində tərcüməçi işlədiyinə görə günahlandırılır; Cəlil Məmmədquluzadə kimi ulu şəxsiyyət nəşr etdirdiyi ”Molla Nəsrəddin” jurnalında pis əməlli din xadimlərini, rüşvətxor və əxlaqsız üləmaları kəskin tənqid atəşinə tutduğu üçün islam dininin qəddar düşməni kimi qiymətləndirilir; Nəriman Nərimanov bolşevizm platformasına yuvarlandığı üçün ittiham edilir; böyük müasirimiz Səməd Vurğun sovet quruluşunun, Kommunist partiyasının ifrat tərənnümçüsü adlandırılır... Cabbarlının da yaradıcılığını təftişə başlayıblar... Bəs yerdə kimimiz qalır? Belə təftişçiliyin nədir xalqa xeyri?” Yazıçı bu sualları çox doğru qoyur. ”Əgər başlasaq köhnə palan içi tökməyə, heç kəs çulunu sudan çıxara bilməz” deyir. Bunlar keçmişimizin olub-qalanını ayaq altına almaq istəyənlərə dərs
Yüklə 3,37 Mb. Dostları ilə paylaş:
|