Азярбайъанын илк
Yüklə 3,37 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Əlibala Hacızadə!
523 olmalıdır. Vidadinin əsərləri sevilir və oxunur. Keçmiş gənclik gözlərini ”Gəlin” povestinin, ”Vicdan susanda” romanının təsiri altında açmışdır. Bu əsərlər dəfələrlə Azərbaycan dilində, Moskvada 100-150 min tirajla nəşr olunub, keçmiş İttifaq miqyasında geniş şöhrət qazanıb, xarici dillərə çevrilib. ”Müqəddəs ocaq” romanının jurnal variantı nəşr olunan kimi, əsər rus dilinə tərcümə edildi. Bu hal onunla əlaqədardır ki, yazıçı vətənini, dilini sevir, etnik, etnoqrafik xüsusiy- yətləri, xalqın vərdiş və adətlərini, ağrı, acı və istəklərini, gözəl, varlı təbiətini təsvir etməkdən yorulmur. Daim öz qələmi ilə mənəviyyat cəbhəsində vuruşan yazıçı hər gün cəbhələrdədir. Bu gün də cəbhədən qayıdıb. Biz Vətənin bu ağır günlərində gələcək yolumuzu işıqlandırmaq üçün hörmətli yazıçını qələm dostları ilə görüşə dəvət etmişik. Xoş gəlmisiniz! 1994
524 QANADLARI QARIŞMIŞ AĞACIN TƏSVİRİ *
Mənim onunla tanışlıq və dostluğum olmayıb. Bir-iki dəfə tə- sadüfi görüşmüşük. Amma hələ roman yaradıcılığına başlamadığı, he- kayə və povestlərlə irəlilədiyi 60-cı illərdən adı yaddaşımda möhkəmlənib: Əlibala Hacızadə! Əlibala Hacızadə də 60-cılar nəsrinin nümayəndələrindəndir. Onu bu nəslin daha çox görünən nümayəndələrindən fərqləndirən nədir?
Ədəbi tənqid Əlibalanın yaradıcılığına az diqqət yetirib, onun əsərlərinin tənqid və təbliği ilə az məşğul olub. Ədəbi tənqidin qarşısında duran mühüm funksiyaların icrası – yazıçının ideya-bədii və yaradıcılıq uğurlarını təqdir etmək, onu qanadlandırmaq bədii əsərin qüsurlarını üzə çıxarmaq, yazıçını istiqamətləndirmək – Əlibalanın payına az düşüb. Amerika yazıçısı Uilyam Folknerdən tənqidə münasibəti soru- şulduqda deyir ki, o, ədəbiyyatşünasları, tənqidçiləri tanımır, dostları fermerlər, atçılar, ovçulardır; onlarla görüşdükdə atdan, ovdan, tüfəngdən danışırlar və bəlkə də tənqid bir sıra yazıçılara özünü tanı- maqda kömək edə bilər, amma o, inanmır ki, tənqid yazıçıya bir şey verə bilsin. Bununla yanaşı, o, ədəbi tənqidin bir yaradıcılıq növü kimi yaşamasına da etiraz etmir. Görünür, Əlibalanın da ədəbi tənqidin köməyinə ehtiyacı olmayıb. Çünki əsərləri böyük tirajla nəşr olunub, sürətlə satılıb və daha çox oxunub. Bizim Pedaqoji Universitetin filologiya fakültəsində dəfələrlə müşahidə etmişik ki, tələbələrimiz onlara tapşırılmış rəsmi bədii ədəbiyyatı oxumağa ”vaxt tapmır”, iki daşın arasında ”İtkin gəlin”i, ”Əfsanəsiz illər”i, ”Vəfalım mənim” romanlarını oxuyurlar. Əlibala çox oxunan yazıçıdır. Sərt və tarixi faktlarla başlayan, oxucunu dözümlü olmağa, ”axırını gözləməyə” vadar edən bədii üs- lubdan fərqli olaraq, Əlibala əsərlərini şirin əhvalatla başlayır, oxucu- nu öz ardınca çəkib aparmağı bacarır. Bunu biz ”Şəhriyar” qəzetində hissə-hissə dərc olunan ”Möcüzə” romanından da görə bilərik. Əlibala əsas fikri, əsas ideyanı publisistik yolla, ilk andan zorla oxucuya yedirtməyi sevmir. Yazıçı əsas fikri bal içərisində acı
* Едилмямиш чыхышлардан. 525 həb kimi uddurur. 60-cılar nəsrini sevdirən bir cəhət epik-psixoloji təsvirin dərinliyidir. Bu cəhət Əlibalanın bütün əsərlərinə aiddir. ”Möcüzə” romanında Aslanın ”ekstrasens” adlandırdığı qadınla ilk tanışlıq anlarında keçirdiyi psixoloji vəziyyət çox təbiidir. Yazıçının şirin təhkiyə dili, psixoloji təsvirlər, maraqlı əhvalatlar oxucunu əsərdən ayrılmağa qoymur və əsəri bitirən oxucunun təsəvvüründə qanadları qarışmış çox mürəkkəb bir ”həyat ağacı” qalır. Bu ağac bu mürəkkəb aləmin özüdür. F.Kərimzadə, İ.Məlikzadə, Anar, Elçin, Y.Səmədoğlu və b.-nın yaradıcılığında olduğu kimi, Əlibalanın əsərlərində də rəmzi-bədii təsvirlər mühüm üslubi keyfiyyətlərdəndir. ”İtkin gəlin” filmində qanadları qarışmış, hansı qanadının haraya uzandığı bilinməyən çılpaq ağac insan ağlının zənn etdiyindən qat-qat zəngin olan ziddiyyətləri əsərdəki təhkiyə və dialoqlardan daha dərin ifadə edir. Kamal Xudaverdiyevin ifasında Nəcmi ağanın, eyni zamanda bütün ailənin fəlakətlərinin üzdə olanlardan çox dərin olduğunu göstərir. Yazıçı həqiqi mənada varlı da ola bilər, yoxsul da. Amma yazıçı xoşbəxt adamdır, ona görə ki həqiqi yazıçının mənəvi həyatı xalqın həyatı qədər olur.
Orada mümkün olsa, sözlərimi belə bitirməli idim: N.Tusi adına ADPU-nun filologiya fakültəsinin professor-mü- əllim heyəti və tələbələri adından Əlibala Hacızadəni ömrünün 60-cı baharı münasibətilə təbrik edir, ona can sağlığı və qarşısına daim gözəlliklər çıxmasını arzulayıram.
526 FÜZULİNİN SON DOĞULUŞU FÜZULİ - 500
Füzulinin eşq aləmində son doğuluşundan 500 il keçir. İnsanın cismani ömrü ilə müqayisədə 500 il xeyli vaxtdır, lakin zaman son- suzluğu sınağında şimşək parıltısı kimidir. Bu müddətdə Füzuli ye- nidən doğulmayıb. Ona görə də başımız üzərində fırlanan 500 il əv- vəlki Füzulinin ruhudur. Füzuli doğuldu və dünyanın gözəlliklərini gördü, gözəlliyə vuruldu. Onda gözəlliyə ehtiraslı bir eşq yarandı. Təbiət və insan gözəlliklərini duyduqca eşqi kamilləşdi. Getdikcə başa düşdü ki, canı cismə, insanı insana, insanı təbiətə, cisimləri bir-birinə, yeri göyə bağ- layan eşqdir. Təbiət ona misilsiz ilham vermişdi. Gözəllik duyğusu artdıqca ilhamı artdı. Füzuli şair doğulmuşdu. Dünyanın tükənməz gözəlliklərini, eşqin sonsuzluğunu qələmə aldı. Zend fəlsəfəsində deyilir ki, həqiqət qəflətən dərk olunur. Birdən Füzuli kədərləndi, anladı ki, onun eşqinin qarşısında Bisütun dağı boyda maneələr durur, başa düşdü ki, onun eşqi ilə gözəllik arasında dəhşətli qəm yükü durur, anladı ki, öz eşqi yolunda qəm yükü altında iynənin gözündən keçməlidir. Tarixə baxdı, Vamiqi, Məcnunu, Fərhadı, Yusifi gördü. Gördü ki, onların hamısı eşq oduna yanaraq kül olub, torpaq olubdur. Başa düşdü ki, Füzuli onların hamısının birgə torpağından əmələ gəlib, onun qəm yükü daha ağır olacaq. Ağladı, göz yaşları seli Yer üzünü bürüdü, yerdə mələklərə yer qoymadı. Şair göylərdən imdad dilədi, kömək görmədi, ona görə də odlu ahları doqquz mərtəbə göyləri oda yandırdı. Füzuli insanı sevirdi, ona görə də insana zülm eləyən hər kəsin, hətta göylərin belə qanını tökməyə hazır idi:
Su verər hər sübhdəm göz yaşı tiği-ahimə Kim, tökəm qanın sipehrin, salsa mehrin mahimə.
Ayrılığa dözümü yox idi. Əvvəlcə hicranı qiyamət kimi qorxulu bilirdi: Gör təni-üryan ilə əhvalımı hicran günü, Var imiş ruzi-qiyamət, qılma inkar, ey həkim! Sonra başa düşdü ki, məhşər, qiyamət şükürlü, hicran isə çox dəhşətli imiş: Budur fərqi, könül, məhşər gününün ruzi-hicrandan Yüklə 3,37 Mb. Dostları ilə paylaş:
|