184
Səhər gimnastikası şagirdlərin ailədə fiziki tərbiyəsi sisteminə
daxil olub 8-10 dəqiqə müddətində icra edilir. Səhər gimnastikası
yuxudan sonra əhval-ruhiyyəni yüksəldir. Hərəkət fəallığını artırır və
cansağlığının möhkəmlənməsinə müsbət təsir göstərir. Qeyd etmək
lazımdır ki, səhər gimnastikası ailə şəraitində keçirildiyi üçün onun
səmərəli təşkili və keçirilməsi valideynlərdən çox asılıdır. Buna görə
də ümumtəhsil orta məktəb bədən tərbiyəsi müəllimlərinin bu sahədə
qarşısında bir sıra vəzifələr qoyulur. Bu hər şeydən əvvəl valideynlərin
təbliği və fiziki tərbiyə üzrə biliklərlə silahlanmasından ibarətdir.
Valideynlərə fiziki tərbiyə üzrə bilik verilməsində bir sıra formalardan
istifadə olunur. Belə formalardan biri də eyni yaş qrupuna malik
uşaqların
valideynlərinin
məktəbə
çağırılıb
onlarla
səhər
gimnastikasının təşkili və keçirilməsi üzrə söhbətin aparılmasıdır.
Bakının Xətai rayonundakı 88№-li məktəbin baş bədən tərbiyəsi
müəllimi T.Mirzəyev ailə şəraitində səhər gimnastikasının düzgün
təşkilinə həmişə diqqət yetirir və bu məqsədlə dərs ilinin əvvəlində
ibtidai sinif şagirdlərinin valideynlərini məktəbə toplayır onlarla
təbliğati-metodiki xarakterli söhbətlər keçirir və tövsiyələr verir.
Telman müəllim valideynlərlə söhbət aparmazdan əvvəl mövcud
ədəbiyyatı toplayır, onunla tanış olur, onu təhlil edir və müəyyən bir
nəticəyə gəlir. Onun valideynlərlə apardığı bir söhbətin qısa
məzmununu verək: - uşaqların hamısı ailə şəraitinə uyğun səhər
gigiyenik gimnastikası hərəkətlərini icra etməlidirlər. Əgər kiçik
yaşlardan başlayaraq uşaqlarınıza səhər gimnastikası hərəkətlərini
yerinə yetirməyi öyrətsəniz, onların orqanizmi möhkəmlənəcək, daha
çevik və zirək olacaq, dərslərində də müvəffəqiyyətlər qazanacaqlar.
Uşaqlar müntəzəm olaraq gimnastika ilə məşğul olarsa, artıq bir
neçə ildən sonra onlar həmin hərəkətləri sərbəst surətdə yerinə yetirə
biləcəklər. Uşaqlara müntəzəm surətdə izah etmək lazımdır ki,
gigiyenik gimnastika şənlik, gümrahlıq, sevinc, qarşıda duran vəzifəni
yerinə yetirmək deməkdir. Uşaqlar yuxudan qalxan kimi pəncərəni
açmalı və otağın havasını dəyişdirməlidir. Mülayim hava zamanı səhər
gimnastikası hərəkətlərini eyvanda da yerinə yetirmək olar. Sonra isə
onlar yuyunmalı, tiftikli dəsmalla bədəni sürtməli və qurutmalıdır.
Hərəkətlər
icra
olunan
zaman
uşaqların
emosionallığının
yüksəldilməsinə, yaxşı əhval-ruhiyyədə olmasına səy göstərilməlidir.
T.Mirzəyev valideynlərə daha sonra bildirdi ki, səhər
gimnastikası 10-15 dəqiqə davam edə bilər. Kompleks təxminən 10-12
185
hərəkətdən ibarət ola bilər. Otaqda yaxşı olar ki, gimnastika hərəkətləri
addımlamaqla və yaxud yerində yerişlə başlanılsın. Dartınma-gərilmə
hərəkətləri isə diqqət mərkəzində saxlanılmalıdır.
Yadda saxlamaq lazımdır ki, gərilmə hərəkətləri qamətin
formalaşmasına kömək edir, onurğa sütununun normal inkişafına
zəmin yaradır, tənəffüsü daha da dərinləşdirir. Dartınma (gərilmə)
hərəkətləri zamanı gövdəni irəli, arxaya, sağa və sola əyməli, bədəni
düz saxlamaqla sağa və sola fırlatmalı, həmin hərəkətlər 3-4 dəfədən
çox təkrar olunmalıdır.
Tənəffüs müntəzəm edilməli, müxtəlif növ əyilmələr
dövründə (irəli, arxaya, yana və s.) nəfəsi verməli, düzlənən zaman
isə nəfəsi almalıdır. Uşaqların hoppanma zamanı hərəkətlərini pəncə
üzərində yerinə yetirmələrinə fikir verilməlidir. Səhər gimnastikası
hərəkətləri əvvəlcə barmaq, qol, çiyin əzələləri sonra isə gövdə və
aşağı ətraf əzələləri üçün verilməlidir. Axırıncı hərəkətlər yüngül
hoppanmalardan ibarət olmalıdır. Hoppanma və asta qaçışlar mütləq
yeriş və bədəni cakitləşdirici hərəkətlərlə qurtarmalıdır.
Siz mətbuatda dərc olunmuş və yaxud radio ilə verilən kompleks
hərəkətlərindən də istifadə edə bilərsiniz. Əgər uşaqlar üçün müstəqil
hərəkətlər kompleksləri müəyyənləşdirirsinizsə, onda uşaqlarınızın
səhhət-sağlamlığının, fiziki inkişafını və hazırlığını mütləq nəzərə
almalısınız. Bunun üçün də hərəkətlərin həkim müayinəsindən nəticəsi
və uşaqların fiziki hazırlıq göstəricilərini öyrənməli və yaxşı yadda
saxlamalısınız.
Fiziki yük tədricən artırılmalı və yavaş tempdən başlamaq şərtilə
yerinə yetirilməlidir. Müəllim daha sonra şagirdlərə müraciət edərək
deyir: Uşaqların səhər gimnastikasına marağını və şüurlu münasibətini
artırmaq məqsədilə hərəkətlər yeksənək, cansıxıcı, daimi gərginlik
tələb edən və eyni xarakterli olmamalıdır. Bundan ötrü də 14-21
gündən bir ya bütövlükdə və yaxud da kompleks hərəkətlərin müəyyən
hissəsini dəyişdirib yenisi ilə əvəz olunmalıdır. Hərəkət kompleksləri
tərtib edərkən çalışmaq lazımdır ki, onlar bədənin eyni hissəsinə deyil,
müxtəlif hissələrinə təsir edə bilsin. Bunun üçün ümuminkişaf etdirici
gimnastika hərəkətlərinə də daha geniş yer verməkdən vacibdir.
İbtidai sinifdə oxuyan uşaqlarınızda hərəkətləri bir yerdə və sizin
saymağınızla yerinə yetirilməsinə nail olun. Çalışın ki, hərəkətlər
düzgün icra olunsun. Uşaqlar hərəkətləri düzgün, yəni lazımi tempdə,
ritmdə, müəyyən bir ahəngdarlıqla yerinə yetirdikdə isə bu hərəkətlərin