Başa çatacaq
Yüklə 2,8 Kb. Pdf görüntüsü
|
7 Peter Lényi memarlıq təhsilini Slovakiya Texnologiya Universitetində almışdır. O, hal-hazırda Bratislavada fəaliyyət göstərən “20-21” memarlıq studiyasına rəhbərlik edir. Bütün gördüklərimi və eşitdiklərimi bacardığım qədər bu kitabda sizə olduğu kimi çatdırmağa çalışmışam. Bir müəllif olaraq məqsədim özümü memar kimi göstərmək ya da tənqidçi kimi məsləhət vermək deyildi. Məqsədim qeyri-adi hesab etdiyim məqamları birbaşa müəlliflərin özlərindən və bacardığım qədər olduğu kimi toplamaq idi. Məlumatlar mümkün qədər yığcam, bəzən olduğu kimi, artıq söz və cümlə əlavə edilmədən verilib. Fikrin çatdırılmasında əsas yük bəzən şəkillərin, bəzən də mətnin üzərinə düşür. Dünyanı elə gördüyüm kimi, hər hansı bir üslubdan istifadə etmədən təsvir etməyə, öz şərhlərimi mümkün qədər minimum səviyyədə saxlamağa çalışdım ki, yaranacaq interpretasiyaların və ya ideyaların tətbiq dairəsi daralmasın. Nəticədə 30 mərkəzə aid 123 hekayə yarandı. Bu hekayələr toplusunun yaratdığı mozaika azad mədəniyyət mühitində memar kimi işə başlamaq üçün istinad nöqtəsi hesab edə biləcəyim bir məlumat mənbəyidir. Bu kitabın ərsəyə gəlməsində əməyi olan bütün şəxslərə, o cümlədən mənimlə birlikdə onun üzərində işləyənlərə, məsləhətçilərimə, respondentlərə, ümumilikdə Trans Europe Halles şəbəkəsinə, xüsusilə də Stanica Žilina- Záriečie-yə minnətdarlığımı bildirirəm. Peter Lényi 7 можливих тлумачень і сфер застосування. І ось результат: 123 історії з 30 центрів. Разом вони утворюють мозаїку, інформаційну базу, яку я — як архітектор — представляю як відправну точку для роботи в рамках незалежного культурного середовища. Дякую всім, хто так чи так долучився до процесу створення цієї книжки: моїм співавторам, консультантам, респондентам, усій мережі Trans Europe Halles і особливо центру Stanica Žilina-Záriečie. . Петер Леній Петер Леній (Peter Lenyi) отримав ступінь з архітектури у Словацькому технічному університеті. Він очолює архітектурну студію «20-21» у Братиславі. 8 insanların əməyi, bacarığı, ixtiraçılığı və yaradıcılığı sayəsində məhz bu yerlərdə yaranıb. Fəhlə hərəkatlarının əsaslandığı prinsiplər, eləcə də bərabərlik, həmrəylik və beynəlxalq şəbəkə ideyaları məhz bu məkanlarda yaranıb və özünə yer edib. Eynilə, işçilərin və onların ailələrinin sosial və mədəni həyatı da, insan üçün əsas olan fərdi və ictimai özünüifadə tələbatı və şəxsi, məhrəm münasibətlər, yeni məhəllələrin salınması və məişət rahatlığının yaradılması ilə birlikdə bu sənaye qovşaqlarının ətrafında cərəyan edirdi. Təxminən iki əsrə yaxın bu məhəllələr istehsalat binalarının yaxınlığında salınırdılar və bu yaxınlıq artıq şəhərlərin və onların sakinlərinin genlərində özünə dərin kök salıb. Keçən əsrin 60-cı və 70-ci illərində böyük istehsal əsri başa çatdıqdan sonra sənayeləşmə dövrünə aid binalar da tərk edildi. Ancaq bu binalar, onların istifadəsi ilə əlaqədar tamamilə fərqli ideyaları olan gənc nəsli özünə cəlb etməyə başladı. Təsadüfi deyil ki, köhnədən yeniyə doğru ilk rəmzi dəyişikliyə məhz Fabrik adı verildi. Bu, əlbəttə ki, Endi Uorholun 1962-ci ildə Manhettendə, 47-cü küçədəki 231 nömrəli binada yaratdığı studiyanın adı idi. Nyu Yorkun həmin dövrə aid fotoşəkillərinə baxsanız şəhər memarlığının sənaye binalarında yerləşən incəsənət ya da mədəniyyət mərkəzlərinin ruhunu kərpic divarlar, polad konstruksiyalar, “Trans Europe Halles” (TEH) müstəqil mədəniyyət mərkəzləri şəbəkəsini təsis edildiyi tarixdən indiyədək köhnə fabrik binaları ilə əlaqələndirirlər. Hətta bu gün də TEH üzvlüyünün şərtlərindən biri mərkəzlərin köhnə kommersiya və ya sənaye müəssisəsində yaradılmasına üstünlük verilməsidir. Fəal gənclərin bu cür köhnə binaları boş olduğuna görə qanunsuz olaraq zəbt etməsi ya da ucuz olduğuna görə icarəyə götürməsi başa düşülən olsa da, onları həmin məkanlara məcburiyyətdən başqa daha nəyin cəlb etdiyini müəyyənləşdirmək bir qədər çətin məsələdir. İlk baxışda bu yarıuçuq, soyuq və funksionallığını çoxdan itirmiş binaların seçilməsinin səbəbi digər variantların olmaması ilə izah edilə bilər, əlbəttə ki, imkan olsa idi hər kəs rahat, yeni və istismara yararlı binalarda yerləşməyə üstünlük verərdi. Bəs onda bunun bir prinsipə çevrilməsinin səbəbi nədir? Bəlkə də bu sualın cavabını həmin məkanların tarixində axtarmaq lazımdır. Bizim sənaye mirasımız eyni zamanda həm icmaların, həm də xalq hərəkatlarının tarixidir. Bir çoxlarımızın nəsil şəcərəsinin yaxın keçmişi sənaye inqilabları, fabriklər və depolar, kütləvi istehsal zavodları və topdansatış müəssisələrinin anbarları ilə bağlıdır. Yaxınlarımızın həyatı məhz bu binalarda və onların ətrafındakı evlərdə keçib. Onlar bu yerlər üçün vuruşub, yeni cəmiyyətin təməlini məhz bu yerlərdə qoyublar. Bizim müasir şəhərlər çalışqan 2 mədəniyyət fabrikləri 9 onlar da Qərbdəki binaların məruz qaldığı transformasiya dövründən keçir. “Trans Europe Halles” şəbəkəsi bu tendensiyanı elə ilk gündən aşkarlayaraq ona qoşuldu. Onun üzvləri tərk edilmiş bağlı bazarlarda, köhnə zavodlarda və oxşar məkanlarda yerləşdilər. Yeni mədəni hərəkatların pionerləri həm də köhnə sənaye obyektlərini mühafizə edir, onların qorunub saxlanmasına çalışırdı. Bu miras müasir cəmiyyətimizin banisi olan insanların timsalıdır. Həmin insanların xatirəsinə heç bir abidə ucaldılmasa da bugünkü rifah səviyyəmizə nail olmaq, gələcək nəsillər üçün yeni imkanlar yaratmaq məqsədi ilə gecə-gündüz tər tökənlərin ruhunu məhz həmin binalar təmsil edir. İsveçin Lund şəhərindəki Mejeriet mədəniyyət mərkəzinin yerləşdiyi sadə, lakin gözəl arxitekturalı köhnə yağ zavodu, Kaapelitehdas (kabel zavodu) mərkəzinin yerləşdiyi və kafedral kilsənin nəhəng interyerini xatırladan, əvvəllər transatlantik kommunikasiya xətləri üçün kabellərin istehsal edildiyi zavod kimi köhnə sənaye obyektlərinin özünəməxsus cazibəsi var. Onların bizə nəql etdiyi tarix kitablarda yazılmayıb və tanımadığımız insanların həyat tarixçələrindən ibarətdir. Ayrı-ayrı siniflərin konyunktur maraqlarından uzaq, mədəniyyət üçün mübarizəni davam etdirən gənclik isə bu tarixi yaşatmağa nail olmuşdur. Belə mədəniyyət və incəsənət mərkəzlərinə və bu cür binalara bütün Avropa ölkələrində rast gəlmək mümkündür. Sizə qalan isə gedib onları kəşf etməkdir. Sendi Fitscerald divarların və yolların üstü ilə gedən boru xətləri, dəmir qutular və çox sayda dayaq sütunları ilə necə əks etdirdiyini görərsiniz.. Uorholun valideynləri fəhlə sinfinin nümayəndələri idi. Bəlkə də buna görə o hesab edir ki, kamilliyin, hətta nəcabətin halal əməkdə axtarılması sələflərimizin xatirəsinin uca tutulmasıdır. 1960-cı illərdən başlayaraq Avropada yeni gənclər hərəkatları belə bir ideyanı geniş yaymağa başladılar ki, mədəniyyət ancaq hakim zümrənin inhisarında deyil və hər bir kəsin mədəni sahədə öz sözünü deməsi üçün başqaları ilə bərabər hüququ var. Bu ideyanı həyata keçirmək üçün yeni məkanlara ehtiyac vardı, çünki mövcud konyunktura “inqilabçıları” öz büllur saraylarında görmək istəmirdi. Atılmış sənaye müəssisələri bu dəfə tamam fərqli funksiya ilə, “mədəniyyət zavodu” kimi istismara qaytarıldı. Köhnə sənaye istehsalı müəssisələri musiqinin, rəqsin, səhnə sənətinin, təsviri incəsənətin yeni formalarının və ümumiyyətlə, özündə dəyişikliyi, azadlığı əks etdirən bütün növ innovasiyaların vüsət aldığı məkanlara çevrildi. Bu gün kontr-mədəniyyət hərəkatından pank hərəkatına, icmalardan ekologiya qruplarına, məhəllə mərkəzlərindən anarxist qruplara qədər bütün səviyyələrdə sənaye dövrünün mirasının həyata qaytarılması davam edir. 1989-cu ildə “dəmir pərdə” qalxandan sonra dünyaya açılmış yeni məkanda da köhnə binalara münasibət dəyişdi. Hal-hazırda Yüklə 2,8 Kb. Dostları ilə paylaş:
|