Baxşiyeva nəRMİN ƏNVƏr qizi hüquq üzrə fəlsəfə doktoru İNZİbati HÜquqi MÜbahiSƏLƏR
Yüklə 2,61 Mb. Pdf görüntüsü
|
75 əsaslandırmağa borclu olması ilə xarakterizə olunur. İnzibati orqan etdiyi hərəkətə görə məhz inzibati prosesdə yazılı izahatla cavab verməli olur. Bu hal onu şikayətin predmeti olmuş hərəkəti barəsində düşündürməklə yanaşı, həm də ictimai etimadın zədələnməsilə əlaqədar özü barəsində rəhbərlikdə və ya yuxarı orqanda yarana bilən münasibət barədə də düşündürür. İnzibati məhkəmə icraatının yaratdığı məsuliyyət mexa- nizmi onun prosessual xüsusiyyətləri ilə əlaqədar olaraq spesifik cəhətlərlə xarakterizə olunur. Belə ki, mülki prosesdən fərqli olaraq inzibati prosesdə tərəflərin bərabərliyi prinsipi müəyyən fərqli cəhətləri ilə seçilir. Çünki, inzibati prosesdə sübutetmə vəzifəsi tərəflər arasında bərabər qaydada bölüşdürülmür və inzibati orqan sanki təqsirli şəxs kimi çıxış edir. AR İPM-in 14-cü maddəsi ilə tərəflərin sübutetmə vəzifəsi müəyyən olunmuşdur. Həmin maddəyə əsasən inzibati orqanın üzərinə düşən sübutetmə vəzifələrini üç qrupa bölmək olar: Birincisi, inzibati orqanın mübahisələndirilən aktın qəbul edilməsini zəruri edən faktiki şərtlərin mövcudluğunu sübut etmək vəzifəsi; İkincisi, inzibati orqanın inzibati aktın qəbul edilməsi ilə əlaqədar olmayan və bilavasitə şəxsin hüquq və azadlıqlarını pozan qanunsuz müdaxiləsindən müdafiəyə dair iddialar üzrə belə müdaxiləni zəruri edən faktiki şərtlərin mövcudluğunu sübut etmək vəzifəsi; Üçüncüsü, inzibati orqan iddiaçının arzuladığı inzibati ak- tın qəbulunu konkret halda istisna edən faktiki şərtlərin mövcud- luğuna istinad etdiyi hallarda, belə şərtlərin mövcudluğunu sübut etmək vəzifəsi. İnzibati prosesdə iddiaçı bir neçə funksiyanı yerinə yetirir. Belə ki, o, həm iddiaçı, həm zərərçəkmiş, həm də sanki ittihamçı 76 funksiyalarını həyata keçirir. Onun üzərinə yalnız inzibati aktın qəbul edilməsi tələbinə dair (məcburetmə haqqında) iddialar üzrə həmin aktın qəbul edilməsini zəruri edən faktiki şərtlərin mövcudluğunu sübut etmək vəzifəsi düşür. Bu baxımdan hüquq ədəbiyyatında haqlı olaraq iddiaçı - qarşı tərəfin hərəkətlərini mənfi qiymətləndirən və məhkəmədən onun verdiyi bu cür qiy- mətin təsdiq olunmasını tələb edən tərəf kimi qiymətləndirilir 114 . İnzibati orqanın məsuliyyət mexanizmi olan inzibati məh- kəmə icraatının hərəkətverici qüvvəsi iddiaçıdır. O, məhkəməyə hansı hallarda, hansı qaydada müraciət edə biləcəyi, hansı orqanların hansı aktlarından, hansı müddət ərzində şikayət verə biləcəyi barədə ətraflı hüquqi biliklərə malik olmalıdır. Bunun üçün internet resurslarında, kütləvi informasiya vasitələrində geniş maarifləndirmə işi aparılmalıdır. İnzibati məhkəmələrin qənaətbəxş fəaliyyəti, vətəndaşların xeyrinə çıxarılan, inzibati orqanların aktlarının ləğvini və ya dəyişdirilməsini nəzərdə tutan məhkəmə qərarları və s. geniş ictimaiyyətə açıqlanmalıdır. Bu birdəfəlik deyil, müntəzəm şəkildə aparılan və inzibati məhkəmə icraatının vətəndaşın xeyrinə olan bir mexanizm kimi yara- dıldığını geniş kütləyə inandırmağa yönələn təşkilati-maarif- ləndirici tədbirlər sistemi olmalıdır. Hüquq ədəbiyyatında haqlı olaraq göstərilir ki, əgər vətəndaşlar əmin olsalar ki, inzibati məhkəmədə müstəqil surətdə fəaliyyət göstərən hakim onların pozulmuş hüquqlarının müdafiəsini təmin edir, onlar məhkə- məyə tez-tez müraciət edəcəklər 115 . 114 Усанов В.Е. Проблемы формирования административной юстиции в Российской Феде- рации. М.: ОКТБ, 1999, c.47 115 Aslanov M.S. Azərbaycanda inzibati ədliyyənin yaradılmasının zəruriliyi / Azərbaycan Respublikasında dövlət və hüquq quruculuğunun aktual problemləri. Elmi məqalələr məcmuəsi. 3-cü buraxılış. Bakı, 2002, s. 83 77 Hazırda respublikamızda yeni yaradılmış internet resursu olan inzibati.az -dan başqa bu sahədə fəaliyyət göstərən maarifləndirici qurum və ya vasitə mövcud deyildir. Bu sayt isə olduqca bəsit strukturda olub, bir-iki qanunvericilik aktı və inzibati məhkəmələrin hələ işlənilib başa çatmamış linklərini yerləşdirməklə kifayətlənir. Vətəndaşlara inzibati iddialarla han- sı hallarda müraciət olunmasına, iddia ərizəsinin necə tərtib olunmasına, aidiyyət qaydalarına və s. dair geniş informasiya verilməlidir ki, inzibati məhkəmə icraatı həqiqətən də hüquqi dövlətin mühüm əlamətlərindən biri kimi tam potensialı ilə fəaliyyət göstərə bilsin. Fikrimizcə, bütün bunlar geniş əhali kütləsində hüquq düşüncəsinin formalaşdırılmasına və nəticə etibarilə milli hüquq sisteminin inkişafına səbəb olar. Cavabdeh qismində çıxış edən inzibati orqan isə artıq hazırlıq icraatından başlayaraq öz hərəkəti, sübut etməli olduğu halların sistemləşdirilməsi barədə düşünür və iddiaçınin ona qarşı olan tərzini deyil, öz fəaliyyətini qiymətləndirməyə səy göstərir. Hakimin otağında, məhkəmə iclasında, ictimaiyyətin iştirakı ilə iddiaçının onun fəaliyyətinə verdiyi neqativ qiymət- ləndirmədən dolayı izahatı alınan vəzifəli şəxsdə inzibati proses müəyyən psixoloji məqamlarla şərtlənən davranış meyarlarının da formalaşmasına səbəb olur. Belə ki, şəxsiyyətinə, qulluq funksiyalarına, vəzifə statusuna, işgüzar nüfuzuna biganə olma- yan hər hansı vəzifəli şəxs gələcəkdə bu kimi halların baş verməməsi üçün fəaliyyətində obyektivliyin maksimum təmi- ninə və yalnız əsaslı aktların qəbuluna çalışacaqdır. Bu isə təbii ki, ilk növbədə idarəetmə davranışı normalarının formalaşması- na səbəb olacaqdır. İnzibati mübahisəyə baxılması və onun həll edilməsi ilə bağlı məhkəmə qərar qəbul edir. Məhkəmə qərarları özlüyündə Yüklə 2,61 Mb. Dostları ilə paylaş:
|