Bəhram hüseynov, ƏHMƏd salmanov, bakir məHƏRRƏmov azərbaycanin quru əraziSİNDƏ neft-qaz- geoloji rayonlaşdirma
Yüklə 413,66 Kb. Pdf görüntüsü
|
| B.Hüseynov,
Ə.Salmanov, B.Məhərrəmov 9 g ələn, müxtəlif struktur xüsusiyyətlərə malik olan tektonik bloklara parçalanırlar. Bu c əhətdən Alp qırışıqlıq zonasında yerləşən Azər- baycan ərazisinin neft-qaz-geoloji rayonlaşdırılmasının, N.Y. Uspenskaya v ə N.N. Tauson tərəfindən mütəhərrik qırışıqlıq ərazilərinin neft-geoloji rayonlaşdırılması üçün t əklif etdikləri sxem üzrə aparılması daha məqsədəuyğun sayılır. Bu sxemdə böyükdən kiçiyə doğru: “neftli-qazlı əyalət”, “neftli-qazlı subəyalət”, “neftli-qazlı vilayət” və “neftli- qazlı rayon” iyerarxiyası üzrə aparılması təklif olunmuşdur [ 113 ] . “Neftli- qazlı əyalət” (NQƏ) yer qabığının uzun geoloji vaxt ərzində gömülməyə məruz qalan, oxşar çöküntü və neftli- qazlı komplekslərə malik olan, bir neçə çöküntü- toplanma hövz ələrini əhatə edən ərazi nəzərdə tutulur. “Neftli-qaz lı subəyalət” (NQSƏ) dedikdə ümumi çöküntü v ə neftli-qazlı komplekslərə malik olan, lakin struktur-tektonik v ə neft-qazlılıq xüsusiyyətlərinə görə NQƏ-nin bir-birindən fərqlənən hissələri nəzərdə tutulur. “Neftli- qazlı vilayət” (NQV) dedikdə NQSƏ-nin vahid çöküntütoplanma hövz əsinin neftli-qazlı kompleks- l ərinin struktur-tektonik, litofasial xassələrinə və neft- qazlılığın paylanmasında olan əsaslı fərqlərə malik olan iri tektonik vahidl əri nəzərdə tutulur. NQV-nin ümumi struktur v ə litofasial xüsusiyyətlərə malik, bir neç ə neftli-qazlı zonanı və sahəni əhatə edən, nisb ətən böyük hissəsi “neftli-qazlı rayon” (NQR) adlanır. NQR-in eyni struktur-tektonik xüsusiyy ətlərə malik olan neftli- qazlı hissəsi “neftli-qazlı zona” (NQZ) adlanır. Az ərbaycanın quru ərazisində neft-qaz-geoloji rayonlaşdırma 10 İ.M. Qubkin (1937) SSRİ-nin neft-geoloji rayonlaşdırma x əritəsində Azərbaycanın neftli-qazlı əraziləri üçün daha s əciyyəvi olan struktur-tektonik prinsip üzrə Abşeron, Şamaxı-Qobustan, Küryanı, Lənkəran, Acınohur, Xəzəryanı v ə Kiçik Qafqazın Şm.Ş yamacı olmaqla, 7 neftli-qazlı rayon ayrılmışdır. Uzun müddət öz elmi və praktiki əhəmiyyətini itirm əyən bu rayonlaşdırma 1958 (M.V.Abramoviç, M.H.Ağabəyov, A.Q.Əliyev, E.N.Əlixanov, H.Ə.Əhmədov, V.A.Qorin, B.K.Babazad ə, K.A.İsmayılov, F.S.Əhmədbəyli, Ş.F.Mehdiyev, S.H.Salayev), 1984 (Z.A.Bünyadzadə, A.İ.Əliyev, F.M.Bağırzadə, Ə.N.Hüseynov, F.H.Dadaşov, Ş.F.Mehdiyev, X.B.Yusifzadə), 1984 (Ə.N.Hüseynov, F.Ə.Şirinov), 1985 (Ə.N.Hüseynov, F.Ə.Şirinov), 1987 (X.B.Yusifzad ə), 2002 (Ə.N.Hüseynov, K.M.Kərimov, F.M.Hacıyev, İ.S.Həsənov, H.A.Hüseynov, Ş.S.Köçərli, M.M.Zeynalov), 2008-ci (Az ərbaycanın geologiyası) illərdə qurulmuş tektonik, neft-geoloji rayonlaşdırma xəritələrində mü əyyən dərəcədə dəqiqləşdirilmiş və bu xəritələr axtarış- k əşfiyyat işlərinin səmərəli istiqamətlərinin müəyyən edilmə- sind ə böyük əhəmiyyət kəsb etmişlər. Lakin, bir çox neftli- qazlı regionlarda olduğu kimi, karbohidrogen yığımlarının iri geostruktur elementl ərlə qanunauyğun əlaqələri bir çox t ədqiqatçılar tərəfindən müəyyən olunsa da, Azərbaycan ərazisinin neft-geoloji rayonlaşdırmasında da bu vaxta qədər vahid fikir formalaşmayıb. Bir sıra tədqiqatçıların əsərlərində b əzən “neftli-qazlı hövzə” (NQH) ilə “neftli-qazlı əyalət” (NQƏ) eyniləşdirilir. Belə hallara “neftli-qazlı vilayət” və (NQV) “neftli- qazlı rayon” (NQR) terminlərinin istifadə olunması zamanı da təsadüf olunur. |