Bəhram hüseynov, ƏHMƏd salmanov, bakir məHƏRRƏmov azərbaycanin quru əraziSİNDƏ neft-qaz- geoloji rayonlaşdirma

A
) daxil olan Şimali Abşeron 
NQV-nin (
I
) şimal-qərb hissəsində şimal-qərbdən Samur 
(1), c
ənub-qərbdən Siyəzən (3) dərinlik qırılmaları ilə, 
şimal-şərqdən isə Xəzər sahili üzrə uzanan qırılma ilə 
hüdudlanan Qusar-D
əvəçi NQR-i (
1
) ayrılır (şəkil 2).
Paleogen v
ə Neogen çöküntüləri üzrə eyniadlı törəmə 
muldaya uyğun gələn bu NQR, Mezozoy kompleksi üzrə 
şimal-şərqdən Yalama-Xudat, Qusar-Xaçmaz-Ağzıbirçala 
gömülmüş Orta Yura qalxım zonalarına, Zeyxur və Quba-
D
əvəçi çökəkliklərinə uyğun gəlir.
C
ənub-Şərqi Qafqaz NQSƏ (
B
) daxilind
ə, Böyük 
Qafqazın cənub-şərq batımında ayrılmış NQV (
II
) şimal-
şərqdə Siyəzən (3), cənub-qərbdə Ləngəbiz-Ələt (12), 
şimal-qərbdə Qərbi-Xəzər (4), cənub-şərqdə isə Mərkəzi 
X
əzər dərinlik qırılmaları ilə hüdudlanır. Bu NQV 
daxilind
ə Xızı (
2
), Şamaxı-Qobustan (
3
) v
ə Abşeron (
4
) 
NQR-l
əri ayrılırlar (şəkil 2). 

---

Az
ərbaycanın quru ərazisində neft-qaz-geoloji rayonlaşdırma 
16
Şəkil 2. Azərbaycanın quru ərazisində neft-qaz-geoloji rayonlaşdırma 
x
əritəsi (Ə. Salmanov, Ə. Süleymanov, B. Məhərrəmov). 
Xızı NQR (şəkil 2) Böyük Qafqazın cənub-şərq 
batımının Siyəzən (3) və Germian (7) dərinlik qırılmaları ilə 
m
əhdudlanan, struktur-tektonik cəhətdən Şahdağ-Xızı 
sinklinoriumu v
ə Tufan antiklinoriumunun ərazisini tutan, 

---

B.Hüseynov, 
Ə.Salmanov, B.Məhərrəmov 
17 
Mezozoy çöküntül
ərindən təşkil olunmuş eyni adlı tektonik 
zonanı əhatə edir.
Şamaxı - Qobustan NQR-i (şəkil 2) Böyük Qafqazın 
c
ənub-şərq batımının cənub-qərb hissəsində, şimal-şərqdən 
Malkamud-Xaltan-Germian (7), c
ənub-qərbdən Acıçay-
L
əngəbiz-Ələt (12), şimal-qərbdən Qərbi Xəzər dərinlik 
qırılmaları ilə sərhədlənən eyni adlı periklinal çökəkliyi 
əhatə edir. Rayon cənub-şərqdən şərti olaraq Xəzər sahilləri 
il
ə hüdudlanır. 
Abşeron NQR-i (şəkil 2) CŞ Qafqaz neftli-qazlı vilayə-
tinin CŞ hissəsində yerləşir və Şamaxı-Abşeron periklinal 
çök
əkliyinin şərq-cənub-şərq hissəsini əhatə edir. Abşeron 
neftli-
qazlı rayonunun quru ərazisi en istiqamətində uzanan 
Abşeron yarımadasından ibarət olub, onun qərb sərhədi şərti 
olaraq Gil
əzi burnundan Səngəçal burnuna qədər uzanan xətt 
götürülür. 
Şimal-qərbdə Dzirul massivi, cənub-qərbdə Kiçik 
Qafqaz-
Talışqarşısı dərinlik qırılması, şimal-şərqdə Arqun-
Orexov, Şimali Acınohur və Acıçay-Ələt qırılmaları 
şəklində əks olunan Böyük Qafqazarxası dərinlik qırılması, 
c
ənub-şərqdə isə şərti olaraq Xəzər dənizinin qərb sahili 
boyu uzanan hipotetik d
ərinlik qırılması ilə hüdudlanan 
Kür dağlararası çökəkliyi müstəqil geotektonik vahid 
olaraq Alp qırışıqlığının Oliqosen-Antropogen orogen eta-
pında formalaşmışdır. 7-8 km qalınlıqlı molass çöküntü-
l
ərindən təşkil olunmuş bu tektonik vahid Cənubi Qafqaz 
mikroplit
əsinin müxtəlif hipsometrik səviyyədə yerləşmiş 
paleoqalxım və çökəklikləri üzərində formalaşmışdır.

---

Az
ərbaycanın quru ərazisində neft-qaz-geoloji rayonlaşdırma 
18
Kür dağlararası molass çökəkliyi Mezozoy kompleksi 
üzr
ə Cənubi Qafqaz mikroplitəsinin parçalanmış qalıqları 
olan Kürd
əmir-Saatlı-Lənkəran (və ya Talış-Vəndam qravi-
tasiya maksimumu), Ming
əçevir, Eldar və Saqareci gömül-
müş Mezozoy qalxımları ilə iki hissəyə bölünür. Şimal-
şərqdə Kartali, Acınohur və Aşağı Kür çökəklikləri, cənub-
q
ərbdə isə Şəmkir və Biləsuvar struktur çıxıntıları ilə ayrılan 
Qarayazı, Yevlax-Ağcabədi və Talışqarşısı (və ya 
C
əlilabad) çökəklikləri yerləşirlər. Böyük Qafqazın cənub-
q
ərb ətəklərini, Acınohur və Aşağı Kür çökəkliklərini 
özünd
ə birləşdirən hissə Böyük Qafqazarxası, Qarayazı, 
Yevlax-
Ağcabədi çökəklikləri və bu çökəklikləri Kiçik 
Qafqazdan ayıran Kiçik Qafqazqarşısı monoklinalı, Aşağı 
Araz dərinlik qırılması və Biləsuvar struktur çıxıntısı ilə 
Yevlax-
Ağcabədi çökəkliyindən ayrılan Talışqarşısı (və ya 
Cəlilabad) çökəkliyi isə Kiçik Qafqaz-Talışqarşısı neftli-
qazlı vilayəti (NQV) kimi ayrılmışlar. 
Geoloji inkişaf tarixlərinə və struktur-tektonik xüsu-
siyy
ətlərinə görə bir-birinə yaxın olan bu NQV-lər 
daxilind
ə, neft-qaz perspektivli olan Mezozoy, Paleogen-
Miosen v
ə Pliosen çöküntü kompleksləri üzrə, Aşağı Kür, 
Muradxanlı, Gəncə, Kür-Qabırrı neftli-qazlı rayonları və 
Acınohur, Kürdəmir-Saatlı-Lənkəran, Qazax-Dəllər-Dəli-
m
əmmədli, Cəlilabad (və ya Talışqarşısı) mümkün neftli-
qazlı rayonları ayrılır (şəkil 2).
Mür
əkkəb quruluşa malik Aşağı Kür NQR (şəkil 2) 
əsasən Pliosen-Antropogen çöküntülərindən təşkil olun-
muşdur. Şimal-şərqdə Ləngəbiz-Ələt (12), cənub-qərbdə 

---