Bəhram hüseynov, ƏHMƏd salmanov, bakir məHƏRRƏmov azərbaycanin quru əraziSİNDƏ neft-qaz- geoloji rayonlaşdirma
Yüklə 413,66 Kb. Pdf görüntüsü
|
| B.Hüseynov,
Ə.Salmanov, B.Məhərrəmov 211 mövcud olmuşdur. Germian qırılmasından cənubda uzun müddət ərzində enmə baş vermiş və üzvi maddələrin toplanması, onların karbohidrogenlərə çevrilməsi və litolo- ji, stratiqrafik və tektonik ekranlaşmış yataqların yaranması üçün əlverişli şərait olmuşdur. Bu halda qırılmadan şimalda yerləşən sahələrdən fərqli olaraq burada Üst Tabaşir və Alt Tab aşirin üst hissəsi neft və qaz axtarışı üçün obyekt ola bilər. Xızı zonasının şimal-qərb və cənub-şərq qurtaracaq- larında yerləşən Afurca və Şurabad sahələrində neft və qaz axımlarının alınması göstərir ki, bu zonada neft-qazlılıq regional xarakter daşıyır. Qeyd etmək lazımdır ki, burada aşkar olunan hər bir lokal struktur yaranması, geoloji keçmişi, pozulmaya məruz qalmasına və müasir tektonik vəziyyətinə görə bir- birlərindən fərqlənirlər. Ona görə də bu zonada intişar tapmış lokal strukturların neft-qazlılıq perspektivliyinə fərdi yanaşmaq lazımdır. Qusar- Dəvəçi və Xızı NQR-lərində Alt Tabaşir çökün- tü lərində D ı kateqoriyalı resursların miqdarı hesablan- m ışdır. Üst Tabaşirin bu kateqoriyaya aid neft resurslarının miqdarı Alt Tabaşirə nisbətən yüksəkdir. Şərti yanacağın sıxlıq xüsusiyyətlərinə görə Yura çöküntüləri üzrə Qusar-Dəvəçi və Abşeron rayonları, Tabaşir çöküntüləri üzrə isə Şamaxı-Qobustan rayonu daha perspektivli sayılırlar. Qusar-Dəvəçi rayonunda Yura kompleksi başqa rayonlara nisbətən daha mükəmməl öyrənilmişdir. Bu rayonu başqa rayonlardan fərqləndirən Az ərbaycanın quru ərazisində neft-qaz-geoloji rayonlaşdırma 212 cəhət Yura çöküntülərində perspektivli olan sahələrdə resursların daha yüksək sıxlığa (10-18 min m 3 /km 2 ) malik olmasıdır (cədvəl 2, 3, şəkil 80, 81). Abşeron NQR-in Mezozoy üzrə struktur elementləri Kaynozoy dövründə hövzə dibinin kəskin enməsi ilə əla- qədar olaraq Paleogen-Miosen və Mezozoy çöküntülərinin təşkil olunmuş strukturlarla müqayisədə bir-birlərinə görə vəziyyətləri kəskin fərqlənir. Bu amil və geofiziki işlərin lazımı dəqiqliklə aparılmaması hələlik Mezozoy kom- pleksində neftli-qazlı horizontları aşkar etməyə imkan verməmişdir. Cədvəl 2 Azərbaycan quru sahəsi üzrə Yura çöküntülərinin kəşf o lunmamış karbohidrogen resurslarının xüsusi sıxlıqları Neft- qazlı rayonlar Sahə, km 2 Kəşf olunmamış resurslar Kəşf olunmamış resursların sıxlığı ∑ KH, mln. ş.y.ə Neft, mln. ş.y.ə Qaz, mlrd. ş.y.ə ∑ KH, min ş.y.ə Neft, min ş.y.ə Sərbəst qaz, mln. ş.y.ə Qusar- Dəvəçi 4600 137 81 47 30 18 10 Şamaxı-Qobustan 4500 69 39 30 15 9 6 Abşeron 2000 75 43 32 38 21 16 Muradxanlı 4650 25 2 23 5 0,4 4 Gəncə 6550 18 2 16 3 0,3 2,4 B.Hüseynov, Ə.Salmanov, B.Məhərrəmov 213 Şəkil 80. Yura üzrə karbohidrogenlərin kəşf olunmuş (C 3 +D) resurslarının sıxlıqlar xəritəsi (Ə.M.Süleymanov, B.İ.Məhərrəmov) . Abşeron yarımadasının geoloji inkişaf tarixi burada gilli- karbonat tərkibli çöküntü qatının toplanmasına şərait yaratmışdır. İlk axtarış quyuları Böyük Qafqaz qırışıqlığının cənub-şərq davamında Mezozoy çöküntülərinin nisbətən az dərilikdə yatdığını nəzərə alaraq şərti seçilən Binəqədi- Pirallahı xəttindən şimalda yerləşən Fatmayı, Binəqədi, Q ırməki, Kürdəxanı və s. sahələrdə qazılmışdır. Məlum olmuşdur ki, Üst Tabaşirin üzərində nisbətən az qalınlıqda Az ərbaycanın quru ərazisində neft-qaz-geoloji rayonlaşdırma 214 Kaynozoy çöküntüləri yatır. Ona görə də əsas neftli-qazlı obyektlər Alt Tabaşir və Yura çöküntüləri sayılmalıdır. Cədvəl 3 Az ərbaycan quru sahəsi üzrə Tabaşir çöküntülərinin kəşf olunmamış karbohidrogen resurslarının xüsusi sıxlıqları Neft- qazlı rayonlar Sahə, km 2 Kəşf olunmamış resurslar Kəşf olunmamış resursların sıxlığı ∑ KH, mln. ş.y.ə Neft, mln. ş.y.ə Qaz, mlrd. ş.y.ə ∑ KH, min ş.y.ə Neft, min ş.y.ə Sərbəst qaz, mln. ş.y.ə Qusar- Dəvəçi 4600 139 51 72 30 11 19 Şamaxı- Qobustan 4500 250 114 125 55 25 30 Abşeron 2000 66 27 33 33 13 20 Muradxanlı 4650 181 134 41 28 20 8 Gəncə 6550 110 105 - 17 16 - Aşağı-Kür 8000 39 35 - 5 4 - Kür- Qabırrı çaylar arası 4600 52 49 - 17 16 - Acınohur 3000 20 19 - 4 4 - Quyu məlumatları ilə Abşeron yarımadasının şimalın- da Üst Tabaşirin üst hissəsinin mergel və gillərdən ibarət fliş fasiyasından təşkil olunması müəyyənləşmişdir. Yarım- ada dan şimalda Xəzər dənizi akvatoriyasında Üst Tabaşir alevrolit və qumdaşı laycıqlı gillərlə səciyyələnir. Göytəpə və Kürdəxanı sahələrində açılmış Üst Tabaşirin fliş fasiyası neft və qaz yataqlarının əmələ gəlməsi |