Bəhram hüseynov, ƏHMƏd salmanov, bakir məHƏRRƏmov azərbaycanin quru əraziSİNDƏ neft-qaz- geoloji rayonlaşdirma
Yüklə 413,66 Kb. Pdf görüntüsü
|
| B.Hüseynov,
Ə.Salmanov, B.Məhərrəmov 215 üçün əlverişli sayıla bilməz. Bu cəhətdən ancaq Alt Tabaşir və Yura süxurları maraq doğura bilər. Şəkil 81. Tabaşir üzrə karbohidrogenlərin kəşf olunmuş (C 3 +D) resurslarının sıxlıqlar xəritəsi (Ə.M.Süleymanov, B.İ.Məhərrəmov) . Palçıq vulkanlarının sülb püskürmə məhsullarının məlumatına görə Abşeron yarımadasında cənub istiqamətdə Üst Tabaşir çöküntüləri neft-qazlılıq üçün daha münasib olan karbonat fasiyaya keçir. Lakin burada Mezozoyun səthi çox dərində (6-8 km və daha artıq) yatır. Abşeron yarımadasında güman edilən neftli-qazlı obyektlər Alt Tabaşirin qalınlığı 80 m-ə çatan Alb (Küllülü) q umdaşıları, Valanjin-Hoteriv intervalı kəsilişində qalınlığı Az ərbaycanın quru ərazisində neft-qaz-geoloji rayonlaşdırma 216 40 m olan gilli, alevritli və qumlu dəstə, Üst Tabaşirin (Senoman, Turon, Konyak) 40- 50 m qalınlığında qumlu- alev ritli kollektorlarla əlaqələndirilməlidir. Mezozoy üzrə ən perspektivli sahə Şorbulaq sayılmalıdır. Şamaxı-Qobustan NQR-də onun şimal tektonik zona- sında böyük həcmdə struktur-xəritəalma və struktur-axtarış quyularında intensiv neft-qaz təzahürləri müşahidə edilmə- si nə baxmayaraq indiyə qədər burada yataq aşkar edilmə- mişdir. Buna baxmayaraq bu zona Yura (qumlu-alevritli Aalen və Bayos mərtəbələri, zoogen əhəndaşılı, qumdaşılı və alevritli Üst Yura), Alt Ta başir çöküntüləri axtarış- kəşfiyyat işləri üçün perspektivli obyekt sayılır. Şimali Qobustanın cənub hissəsində Yura çöküntüləri 5-6 km dərinlikdə yatır. Üst Tabaşirin altında yatan Alt Tabaşir çöküntüləri qapalı qırışıqlar əmələ gətirir və neft-qaz yığımları üçün əməli əhəmiyyət daşıyarlar. Kəsilişdə Alb mərtəbəsinin Küllülü qumdaşıları, Barremin bir-birindən qalın (150-200 m) gil qatları ilə ayrılan və qalınlığı 40-50 m arasında dəyişən qumdaşı və alevrit layları daha çox maraq doğurur. Qeyd edək ki, Mərkəzi Qobustanın Şeytanud, Şərbət- dağ, Şıxzəyirli və d. sahələrində Mezozoyun səthi geofiziki məlumatlara görə nisbətən az dərinlikdə yatır. Burada Ta- ba şir çöküntüləri terrigen və karbonatlı fasiya ilə səciy- yələnirlər. Beləliklə, Şimali Qobustanın cənub hissəsində, Mər- kəzi Qobustanın Mezozoy səthinin yer üzərinə yaxınlaşan sahələrdə Üst Tabaşir çöküntüləri axtarış-kəşfiyyat qaz- ması üçün ilk növbəli obyekt sayılmalıdır. B.Hüseynov, Ə.Salmanov, B.Məhərrəmov 217 Cənubi Qobustanda Üst Tabaşirin kəsilişində Seno- man (çatlı-məsaməli qumdaşıları, alevrit və əhəngdaşıları), Turon- Konyak (çatlı əhəngdaşıları) və Üst Kampan-Maas- trixt (qumlu- alevritli və çatlı əhəngdaşıları) neftli-qazlı dəs- tələrə aid edilir. Lakin burada Mezozoy çöküntüləri 6-7 km və daha çox dərinlikdə yatır. Tabaşir və qismən Yura çöküntüləri Qızmeydan, Cənubi Hilmilli, Şahandağ və Qabandağ sahələrində daha çox maraq kəsb edir. Belə ki, Qızmeydan qalxımı ərazisin- də çoxsaylı struktur-axtarış quyularında intensiv neft-qaz təzahürləri müşahidə edilmiş, bəzi quyularda isə Tabaşir çöküntülərindən 1,5-3,5 m 3 /gün hasilatla neft axımları alınmışdır. Burada Albın qumlu layları daha böyük maraq doğurur. Kürkeçidağ, Şərqi Qabandağ, Zeynalabdin sahələrində iştirak edən Yura və Alt Tabaşirin (Valanjin, Hoteriv, Alb) qumlu- alevritli, çatlı-karbonatlı kollektorları axtarış- kəşfiyyat qazıması üçün əlverişli obyektlər ola bilər. Bəzi sahələrdə 100 m qalınlıqda Albın Küllülü qumdaşılarından intensiv neft- qaz təzahürləri qeyd olunmuşdur. Mərkəzi və Cənubi Qobustan sərhədində Yavandağ- Səngəçal qravitasiya maksimumunda yerləşən strukturlarda (Şeytanud, Şıxzəyirli və s.) Üst Tabaşir kəsilişinin çatlı əhəngdaşıları neft-qazlılıq cəhətdən daha çox maraq doğurur. Ümumiyyətlə, Şamaxı-Qobustan rayonunda Tabaşirin kəsilişində böyük qalınlıqda qumlu-alevritli kollektorların, antiklinal tipli tələlərin iştirakı, intensiv neft-qaz təzahürləri Az ərbaycanın quru ərazisində neft-qaz-geoloji rayonlaşdırma 218 burada yerləşən qalxımların perspektivli olmasının göstəriciləridir. Respublika üzrə D 2 kateqoriyasının ən çoxu Şamaxı- Qobustan rayonunun payına düşür. Bu rəqəm bütün Tabaşir resurslarının 40%-dən çoxunu təşkil edir. Yevlax- Ağcabədi çökəkliyində qalınlığı 14 km-ə çatan çöküntü kompleksi toplanmışdır. Üzvi maddələrin karbohid- rogen lərə çevrilməsi üçün ən əlverişli şərait Üst Tabaşir və Paleogen- Miosen dövrlərində olmuşdur. Bu vaxt neft və qazın toplanması üçün konsedimetasion inkişaf ilə səciyyələnən və lateral miqrasiya zamanı karbohidrogenlərin akkumulyasiyası üçün əlverişli qalxımlar formalaşmış, layların pazlaşma zonalarında isə stratiqrafık tip tələlər əmələ gəlmişdir. Yevlax- Ağcabədi çökəkliyinin cənub-qərb yamacında yerləşən qalxımlar və struktur çıxıntılar regional və lokal qırılmalarla mürəkkəbləşmişdir. Onlar karbohidrogenlərin dağılmasına, bəzi yerlərdə isə tektonik ekranlaşmış tələlə- rin əmələ gəlməsinə səbəb olmuşdur. Yevlax- Ağcabədi çökəkliyinin şimal-şərq yamacı neft- qazlılıq cəhətcə daha perspektivli sayılır. Burada yerləşən Muradxanlı qalxımında Üst Tabaşir (Santon) yaşlı vulkano- gen çöküntülərin aşınmaya məruz qalmış üst hissəsində yaranan çatlı-məsaməli kollektorlarda neft-qaz yatağının varlığı karbohidrogenlərin çökəkliyin yamac və sentriklinal hissələrdə də varlığını ehtimal etməyə əsas verir. Muradxanlı zonasında Üst Tabaşirin D kateqoriyalı balans və çıxarıla bilən və (C 3 +D 1 +D 2 ) üzrə çıxarıla bilən neft resursları hesa blanmışdır. |