Beynəlxalq iqtisadi hüquq anlayışı Beynəlxalq iqtisadi hüququn nizamasalma predmeti
Yüklə 2,16 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- 8.5. Beyn lxalq bank hüququ
8.5. Beyn lxalq bank hüququ Beyn lxalq bank hüququ dövl tl r, el c d müxt lif dövl tl rin xüsusi ş xsl rin arasında v xüsusi ş xsl rl dövl t arasında yaranan hüsablaşma v öd m l rin h yata keçirilm si üsul v vasit l rini t nziml y n norma v prinsipl r kimi t zahür edir. Beyn lxalq bank hüququ dövl tl r, el c d müxt lif yurisdiksiyalara m xsus fiziki v hüquqi ş xsl r arasında yaranan valyuta-pul öhd likl rinin icra edilm si il bağlı beyn lxalq öd m v hesablaşmaları hat edir. Beyn lxalq bankların funksiyasına beyn lxalq öd m l rin h yata keçirilm si aid olduğu üçün müvafiq sferada bank hüququ h miyy tli rol oynayır. Beyn lxalq kreditl rin, öd m l rin h yata keçirilm sind lverişli ş rait yaratmaq m qs dil banklar beyn lxalq hesablaşmalar sah sind f aliyy tinin effekivliyini artırmaq üçün bir sıra beyn lxalq mexanizml r t sis etmişl r. Bu m nada Nyu-York Banklararası Hesablaşma Sisteminin Klirinq Palatası (CHIPS), Lüksemburqda Sedal v s. qeyd edilm lidir. Hesablaşma mexanizml rind n 1973-cü ild 15 dövl t m nsub 240 bankın iştirakı il Brüsseld Beyn lxalq Banklararası Maliyy Telekommunikasiyası C miyy tinin (SWIFT) yaradılması haqqında Saziş imzalanıb. SWIFT iştirakçı bankların v saiti sasında f aliyy t göst rir. Beyn lxalq hesablaşmalar müxl lif üsullarla – inkasso, akkreditiv, avans öd m , açıq hesab üzr öd m il t min edil bil r. İnkasso- mt l rin çatdırılmasından v ya xidm tin göst rilm sind n sonra öd m ni h yata keçir n idxalçıdan müxbir bank vasit si il ixracçı müşt rinin v ya kreditorun tapşırığı il öd m ni almaq üzr bank m liyyatıdır. İnkasso il yanaşı beyn lxalq ticar t mü ssis l rind akkreditiv hesablaşma üsulundan da geniş istifad edilir. Akkreditiv hesablaşma mt ni müşayi t ed n s n dl rin (konosamentin, hesab-faktura, sığorta polisinin) müqabilind v mü yy n müdd t, m bl ğ ç rçiv sind ixrac ed n idxal ed nin tapşırığı sasında öd m ni h yata keçirm k, ixracçı t r find n t qdim edil n trattanı aksept etm k üzr bankın öhd liyin aslanır. Beyn lxalq hesablaşmalar beyn lxalq bank t crüb sin , qayda v ad t normalarına saslanır. Bel ki, inkasso üzr hesablaşmalar Beyn lxalq Ticar t Palatası t r find n h l 1936-cı ild hazırlanan (hazırda 1978-ci il redaksiyasinda t tbiq edil n) İnkasso üzr unifikasiya edilmiş qaydalarla t nziml nir. S n dli akkreditivl rl hesablaşma is yen d Beyn lxalq Ticar t Palatasının 1933-cü ild q bul etdiyi (hazırda 1993-cü il redaksiyasında f aliyy t göst r n ) Unifikasiya edilmiş qaydalar v ad tl rl t nziml nir. Beyn lxalq bankların f aliyy tini t nzim ed n müvafiq transmilli normalara banklar qoşulduqdan sonra h min normalar m cburi xarakter k sb edir. Beyn lxalq maliyy münasib tl rind öd m vasit l ri qismind is çekl r, veksell r, köçürm veksell ri (tratta), kredit v siq l ri, SWIFT sistemi üzr öd m tapşırığı v s. çıxış edir. Beyn lxalq maliyy hesablaşmalarının v öd m l rinin veksel v çekl h yata keçirilm si mü yy n beyn lxalq hüquqi aktlara, o cüml d n, Köçürül n v sad veksell r haqqında 1930-cu il v Çekl r haqqında 1931-ci il Cenevr Konvensiyalarına saslanır. 1988-ci ild is Beyn lxalq köçürül n veksell r v beyn lxalq sad veksell r haqqında Nyu-York Konvensiyası v yen d h min ild UNCITRAL-ın hazırladığı Beyn lxalq çekl r haqqında Konvensiya q bul edilib. Qeyd edil n konvensiyalar müxl lif hüquq sistemli dövl tl rin qanunvericiliyinin unifikasiyasının t minatına yön lib. 8.6. Beyn lxalq valyuta hüququ Beyn lxalq maliyy hüququnun t nzim etdiyi münasib tl rin t rkibind valyuta il bağlı münasib tl r daha mühüm yer tutduğuna gör bu hüquq sah si b z n geniş m nada beyn lxalq maliyy hüququ anlayışının sinonimi kimi işl dilir. Dig r halda is qeyd olunan anlayış beyn lxalq maliyy hüququnun bir institutu kimi q bul edilir. Sonuncu halda beyn lxalq valyuta hüququ – dövl tl r, el c d , müxt lif dövl tl r m xsus fiziki v hüquqi ş xsl r arasında valyuta vasit l ri üzr m liyyatların aparılması v bu sah d m kdaşlığın h yata keçirilm si il bağlı beyn lxalq maliyy hüququnun norma v prinsipl rinin sistemi kimi t zahür edir. Valyuta m liyyatları valyutaların, qiym tli kağızların alqı-satqısı, el c d kapitalın h r k tinin dig r formalarında h yata keçirilir. Dövl tl r bu sah d xüsusi ş xsl rin – birjalar, banklar, broker firmaları, investisiya v sığorta fondlarının iştirakına mühüm yer verdikl ri üçün dünay valyuta bazarı da m rk zl şdirilmiş qaydada f aliyy t göst rir. Dünyanın n mühim bazarları kimi London, Nyu-York, Tokio, Paris, Sürix, Frankfurt-Mayn birjaları çıxış edir. Yamayka valyuta sistemin keçidl bağlı dövl tl r valyuta rejiml rinin seçilm sil bağlı azadlığın verilm si v s rb st valyuta kursunun yaranması il , maliyy bazarları mobil xarakter daşımağa başlamışdır. Müxt lif valyuta rejiml ri d dövl tl rin balanslaşdırılmamış valyuta siyas ti il bağlı maliyy böhranlarını yaradırdı ki, bu da, öz növb sind beyn lxalq iqtisadi qaydanı, beyn lxalq iqtisadi Yüklə 2,16 Mb. Dostları ilə paylaş:
|