|
Bilimlendiriw
|
səhifə | 1/13 | tarix | 10.06.2023 | ölçüsü | 62,55 Kb. | | #116571 |
| Bilimlendiriw
O`ZBEKISTAN RESPUBLIKASI XALIQ BILIMLENDIRIW
WA`ZIRLIGI
A`JINIYaAZ ATINDAGI NO`KIS MA`MLEKETLIK PEDAGOGIKALIQ INSTITUTI
«Pedagogika ha`m psixologiya» ta`lim bag`dari
IV-kurs qaraqalpaq topari talabasi Nurimova Shaxlonin`
BAKALAVR PITKERIW JUMISI
Tema: Balalardi a`dep-ikramliliqqa ta`rbiyalawda shan`araqtin` waziypalari.
Talaba: Nurimova Sh
Ilimiy basshi: p.i.k. M. Pazilova.
Qorg`awg`a usinis etilsin`
«Pedagogika ha`m psixologiya»
kafedrasi baslig`i, ps.i.k. Sh. Saparov.
« » 2015-jil
No’kis-2015 j.
KIRISIW 3
I BAP. Shan`araqta ata-ana waziypasi ha`m onin` tarbiya protsessindegi tutqan orni…………………………………………………..
1 . Shan`araqta bala ta`rbiyasinda ata-ananin` roli 8
2. Shan`araqta erli-zayiplilar arasindag`i a`depli qatnastin` bala ta`rbiyasindag`i orni 14
II. BAP. Balalardi a`dep-ikramliliqqa ta`rbiyalawda shan`araqta ata-ana ha`m shan`araq ag`zalarinin` waziypalari
A`dep-ikramliliq ta`rbiyasi mazmuni 19
Shan’araqtin’ huqiqiy statusi ha’m onin’ ma’plerinin’ nizamliq qorg’aliwi 30
Kishipeyllik, a`lpayimliq-a`deptin` basi, ko`rgenlilik ha`m ta`rtiplilik- a`deplilik belgisi esaplanadi 37
Shan`araq da`stu`rlerinde a`dep-ikramliq normalari 46
JUWMAQLAW 53
Paydalang`an a’debiyatlar dizimi 56
KIRISIW
Shan’araq o’zinin’ tariyxiy rawajlaniwi da’wirinde uzaq ha’m quramali joldi basip o’tti. Bul joldin’ o’zine ta’n o’zgesheliklerinen biri ja’miyettin o’zara baylanislari ha’m sotsial waziypalarinin’ tu’pten o’zgergenligi.
Ja’miyettin’ sotsial, ekonomikaliq du’zilisinin’ o’zgeriwi shan’araqtin’ qa’liplesiwine, onin’ o’zara baylanis formalarina ta’sir ko’rsetedi. Ayriqsha, ja’miyettin’ materialliq texnikaliq ha’m ruwxiyliq bag’darindag’i o’zgerislerin shan’araq xizmetinin’ o’zgeriwine sebep bolmaqta. Bunday o’zgerisler shan’araq quriw, mehirmuhabbat, o’zara dosliq ha’m perzent ko’riwdi rejelestiriwde o’z sa’wlesin tawmaqta.
Ma’mleketimiz shan’araqlardi o’zinin’ alip baratug’in siyasati orayinda alip qaraydi. Usi sebepli mu’mkinshilik ortalig’inda materialliq ha’m ruwxiyliq ja’rdem beriwge ma’jbu’r. Shan’araqliq ta’rbiya mektep, ja’ma’a’tshilik menen birligin ta’miyinlewden ma’pli[3.,21].
Shan’araqtin’ en’ za’ru’r o’zgesheliklerinen biri insanlar a’wladin ko’beytiriw. Balalardi sotsial turmisqa tayarlaw barasinda shan’araq ma’lim da’rejede sotsial sho’lkemler menen ja’miyet rawajlaniwina uyg’in halda xizmette bolmaqta. Shan’araqliq ta’rbiya mashqalalarin izerlew, tiykarinan eki bag’darda alip barilmaqta. Bir ta’repte shan’araqliq ta’rbiya pedagogikanin’ da’stu’riy bo’legi sipatinda u’yrenilmekte. Ekinshi ta’repinen shan’araq sotsiaologiya ha’m filologiya bag’darinda ha’m izertlenmekte. Baspa so’zde dag’azalang’an maqalalarinda usi salag’a qiziqqan alimlardin’ shan’araqliq ta’rbiya o’zgesheliklerine sotsial filosofiyaliq qarasinan jandasip atirg’anliqlarin ma’lim bolmkaqta.
Keyingi jillarda respublikamiz ta’repinen qabil qiling’an bir qatar qarar ha’m jol joriqlarda xalqimizdin’ sotsial ma’deniy rawajlaniwin ta’miyinlewshi pikirler, usinislar berilidi, bular respublikamizdin’ tiykari shan’araqlardin sotsialekonomikaliq ha’m ruwxiyliq jetilisiwinde za’ru’r
rol` oynaydi. Sonin’ ushin shan’araqlardin’ ha’r ta’repleme rawajlaniwi, ja’miyettin’ rawajlaniwi demek. Usi ma’niste keleshegimiz bolg’an jas a’wlad ta’rbiyasi ha’m onin’ rawajlaniwi ma’mleket a’hmiyetine iye bolg’an ma’sele esaplanadi. Ekinshi ta’repinen, ja’miyettin’ shan’araq ha’m shan’araqliq ta’rbiyalag’a bolg’an talabi ku’n sayin artip barmaqta. Ataanalardin’ balalar ta’rbiyasi ju’zesinen juwapkershiligin ku’sheytiriw, ta’rbiyalawg’a ta’n qizig’iwin asiriw, shan’araqliq ha’m sotsial ta’rbiya birligin ta’miyinlew ha’zirgi ku’nnin’ aktual ma’selelerinen biri.
Shan’araqliq ta’rbiya degende ataanalardin’ o’z turmislari, turmis ta’rizleri tiykarinda bala shasxinda du’n`yaqaras tiykarlari, siyasiy, a’depikramliliq, estetikaliq ha’m basqa sotsial faktorlardi qa’liplestiriw maqsetinde sistemali, izbeiz, ideyaliq ha’m ruwxiyliq ta’sir ko’rsetiw protsessi tu’siniledi. Biraq, bunda ja’miyetimiz rawajlaniwi mu’na’sibeti menen shan’araq, onin’ ba’rshe turmisliq basqishlari keskin o’zgerislerge ushirap atirg’anlig’i ha’m esten shig’armasliq kerek. Milletlerdin’ tariyxiy, milliy ha’m regional o’zgesheliklerin esapqa alg’an halda shan’araqlar rawajlaniwi uliwma ha’m menshilik rawajlaniwlar tiykarinda shan’araqliq ta’rbiyani maqsetke muwapiq jaqsilaw tiyis. Bul ma’mleketimizdin’ shan’araqta jas a’wladti ha’r ta’repleme kamal taptiriw protsessine qaratilg’an ilimiy ha’m a’meliy usinislarinan biri.
Ha’zirgi zaman rawajlaniwi ha’r bir shaxstan waqiyaliqti tuwri tu’siniwdi, juwmaq shig’ariwdi, a’depikramliliq paklikti ha’m sezimliknervliq shidamliliqti, ja’miyetimiz turmisinin’ ba’rshe salalarinda bekkem ha’m aktiv boliwin talap etpekte. Ma’limki, shaxstin’ bunday sotsial, emotsinal, minezquliq ha’m basqa sipatlarina shan’araq tiykar saladi, qa’liplestiredi ha’m kamal taptiradi.
Shan’araqliq ta’rbiyanin’ o’zine ta’nligi sonda, ol balalardi ataanalardin’ ataanaliq, qan qarindasliq qa’siyetlerin uzatip, shaxstin’ uliwma ha’m sezimlik rawajlaniwi g’ana ta’miyinlep qalmay, ba’lki shaxstin’
bar mu’mkinshiliklerin ha’m a’depikramliliq rawajlaniwin ha’m o’stiredi. Usi sebepli shan’araqliq ta’rbiya ba’rqulla barlig’i, ko’rsetpeliligi ha’m shiraylilig’i menen ajiralip turadi. Onda tiykarg’i waziypani xaliq, a’depke ta’n ila’jlardi balag’a tuwi u’yretiw, ma’sla’ha’t beriw, u’lken ta’jiriybesi g’ana emes, ba’lki shan’araqtin’ jasaw ta’rizi, ortalig’i, ataanalardin’ ka’sipo’neri, shan’araq ag’zalarinin’ ruwxiyliqpsixologiyaliq mu’na’sibetleri oynaydi.
Shan’araq ha’m shan’araqliq ta’rbiya mashqalalari menen shug’illaniwshi alimlardin’ izertlewlerinde tiykarg’i itibar shan’araq boyinsha a’meldegi boliniwina ha’m balalar ta’rbiyasinda ataanalarinin’ aktiv da’rejesine qaratiladi. Sonin’ menen birge, ataanalardin’, balalardin’ ha’m hayallardin’ ba’ntligi ha’m olardin’ balalar ta’rbiyasina bolg’an ta’siri shan’araqtin’ materialliq mu’mkinshilikleri ha’m turar jaylarina baylanisli u’yreniledi.
Ja’miyettin’ materialliq ha’m ruwxiyliq rawajlaniwi jaslardi tu’rli sotsial waziypalardi orinlawg’a, toplang’an mu’na`sibetlerge ta’n ta’jiriybelerge, materialliq ha’m ruwxiyliq qa’diriyatlarg’a ha’r ta’repleme ha’m uzaq tayarlaw lazimlig’in talap etpekte. Shan’araqliq ta’rbiyada za’ru’r a’hmiyetke iye boliwshi ob`ektiv ha’m sub`ektiv faktorlardi biliw tiyis. Ob`ektiv faktorlarg’a shan’araqtin’ materialliq pa’rawanlig’i, da’ramatlarinin’ tu’rleri, o’zine ta’nligi ha’m da’rejesi, u’y jay menen ta’miyinleniw da’rejesi, mektepke shekemgi mekemelerden paydalaniw, sonin’ menen birge shan’araq ag’zalarinin’ sani, qurami ha’m basqalardi kiritiw mu’mkin. Sub`ektiv faktorlarg’a shan’araqtag’i o’zara mu’nsibetlerinin’ o’zine ta’n o’zgeshelikleri, mag’liwmat, shan’araq ag’zalarinin’ ma’deniyruwxiyliq da’rejeleri, ataanalarinin’ qarimqatnas ma’deniyatlari ha’m basqalar kiredi.
Mine usilardi na`zerde tutqan halda biz o`z ilimiy ismizde balalardi a`dep-ikramliliqqa ta`rbiyalawda shan`araqtin` waziypalarin aship beriwge qarattiq.
Dostları ilə paylaş: |
|
|