Bir qadın var hardasa, Kibrit çöpündən tez sönür gülüşü…

Vəssalam, gəl bundan sonra nəsə fikirləş. İstəyirəm vecimə almayım, olmur. Çalışıram 
qorxmayım, yenə olmur! Qorxuram, bərk qorxuram. Amma bu xarabanı başıma uçursalar da, 
tutduğumdan dönməyəcəm.  
Mütləq kompüter almalıyam. Vaxt öldürmək olmaz, dəli kimi yazmağa girişəcəm. Əsmərin 
nişan üzüyü üçün “Dəmirbank”a qoyduğum əmanət pulu götürməkdən savayı çarəm yoxdur. 
Düzdür, ağrılıdır, amma özgə nə edə bilərəm? Yaza çox var, Allah kərimdir!  
Təzə kompüter almağa gücüm çatmır, axtarıb az işlənmişini tapmalıyam. Şəhərdə bir-iki mağaza 
var, baş çəksəm, rast gələr. Əsmərin adıma toxuduğu köynəyi əynimə keçirib gödəkçəni 
üstündən çəkdim. “Sahil” metrosundan “Xaqani” ticarət mərkəzinəcən nə qədər kompüter 
mağazaları vardı, hamısını ələk-vələk elədim. Üz-gözündən kübarlıq yağan bir xanım brilyant 
daş-qaşla bəzədilmiş ağappaq kompüterin keyfiyyət üstünlüklərini həvəslə izah edəndə 
dözməyib qiymətini soruşdum: 8000 manat. Axı, insan nə qədər sadəlövh, adamtanımaz olar ki, 
yoxsulluğu nişan verən üst-başımı, üz-gözümdən ələnən ehtiyacı görməyib, bu cür bahalı mal 
haqqında ağız yormağın faydasızılığını anlamasın? Ağıllı-ağıllı başımı tərpədib izahat üçün ona 
təşəkkür etdim və üstəlik dedim ki, mənə yetimmalı, yazı yazmaq üçün yesir bir kompüter 
lazımdır. Qız dil boğaza qoymayıb məni mağazanın aşağı küncündəki “qəbiristanlığa” gətirdi. 
Nə qədər desən laqqa-taraqqa bilgisayarlar vardı. Pah atonan, xanım eyni şövqlə yenə üyüdüb-
tökürdü. Axır, 150 manatlıq bir “netbuk” bəyənib 20 manat beh verdim ki, bir saata gəlib 
götürəcəm. Birbaş “Dəmirbank”a yollandım.  
Qapını açıb burnuma dolan bənövşə ətrini içimə çəkəndə kövrəldim. Keçən ilin aprelində özümə 
əmanət hesabı açdırıb 100 manat pul qoymuşdum. Daha doğrusu, bu fikri qonşu redaksiyada 
korrektor işləyən bir qızdan oğurlamışdım. Həmin qız gəzdiyi oğlana ad günü hədiyyəsi almaq 
üçün hansısa banka qəpik-quruş yatırtmışdı və həvəslə danışırdı ki, elə bil pis günündə dadına 
çatacaq pulqabına manat-manat əskinas salırsan, vəssalam! Bankda işləyən suyuşirin qadının 
məhrəm, canıyanan danışığını görüb ürəyimi açmışdım ki, bahar bayramında nişanlanmaq 
istəyirəm, gərək üzük üçün indidən tədarük görəm. Mənə elə gəlmişdi, kağız-kuğuzu qollamaq 
üçün qabağıma tökəndə qadının gözlərinə qəribə, müəmmalı bir kədər çökmüşdü. Gözünü 
monitora zilləyib rəqəmləri yan-yana düzə-düzə xeyir-dua verib başımdan alqış tökməyi bir 
yana, əlaltdan demişdi, toy ərəfəsində çətinliyin olsa, çəkinmə, yaxınlaş, sənə sərfəli kredit 
düzüb-qoşaram, yavaş-yavaş ödəyərsən. Başa düşə bilmirdim, o nədən mənə bu qədər ürək 
qızdırır. Yan-yörəmə baxıb növbədə adam olmadığını görəndə, əlimi ləngidib qadını ustufca 
sorğu-suala tutmaq istəmişdim. Yaxasını ələ verməmişdi, üzünə saxta təbəssümün qonmasının 
ardınca yanaq dartıb gülümsəmişdi. Şəxsiyyət vəsiqəmin üzünü çıxarmaq üçün qonşu otağa 
keçəndə o qədər ləngidi ki, düz beş nəfər müştəri mənə yaxınlaşıb onu xəbər aldı. Dözməyib, 
aradakı şüşəbənddən ədəbsizcəsinə otağa boylanmışdım. Heç bir dəqiqə keçmədi qadın üzümə 
baxmadan, sakitcə keçib yerində oturdu. Nəmli kirpiklərini görəndə peşmanladım. Üstünü 
vurmayıb, bir-birinə tikilən kağız-kuğuzu götürüb yerimi başqa müştəriyə verdim.  
...İçəridə gur-gur gurlayan qələbəlikdən hürküb bir az gözləmək niyyətindəydim. Daş sütunun 
arxasına keçib şüşəbəndə sarı boylandım. İstəmirdim həmin qadınla üz-üzə gəlim, sorğu-suala 
tutacaqdı ki, Bahar bayramına hələ çox var, niyə tələsirsən? Amma çəkingənliyin mənası 
yoxuydu, üzbəsurət oturduğu ahıl kişini yola salan kimi yaxınlaşmalıydım. Bəxtimdən, kişi çox 
vaxt almadı, yığcam danışıb ayağa qalxdı. Bilmirəm, nədənsə qadın məni görəndə elə bil, dost-
doğma əzizilə rastlaşdı. Üstəlik, işvəkar bir ədayla gülümsəyib əyləşməyi işarə etdi. Ağzımı 
açmağa imkan vermədi: 
- Pul gətirmisən? - Gözlərini qıyıb cavab gözlədi.  
- Aparmağa gəlmişəm. 
Qaşlarını çatıb təəccübləndi.  
- Tez deyil?!  
- Bir az çətinliyim var. 150 manat götürmək istəyirəm. Çox vacibdi. 
- Həə-hə, əlbəttə-ə, bu dəqiqə!  
Deyəsən, qadın başını itirdi, kağız-kuğuzu eşələyəndə əlləri bir-birinə dolaşır, klaviaturanın 
düymələrini çıqqıldadanda barmaqları küt-küt atırdı. Çox zəhlətökənlik edib baş aparmaq 
istəmirəm, amma vallah-billah, ta axıracan kəsdirə bilmədim ki, məni özünə məhrəm bilən bu 
adamın ipisti sevgisini necə qazandım? Yoxsa əzəldən kəm-kəsir gələn taleyindəki boşluğu 

---

mənim xoşbəxtliyim hesabına doldurmaq istəyirdi? Kassadan pulu almaq üçün qəbzi uzadanda 
dodaqlarına narın təbəssüm qondu: 
- Möhkəm ol, nə çətinliyin olsa çəkinmə, yaxınlaş!  
Yol boyu elə hey bu qadını düşündüm. Həyatımdakı intəhasız qüssəni ovutmaq üçün bu ağbəniz 
xanımın təmənnasız sevgisi ürəyimə qucaq-qucaq təsəlli, ümid, inam doldurdu. Romanda bu 
qadın haqqında mütləq bir şey yazacaqdım. Avtobusun lap arxa oturacağında əlimi qoynumda 
cütləyib kədərli aqibətimi düşündüm. Əsmərin bu üzüdönüklüyü qəlbimi yaman incidirdi. 
Darıxırdım, pis darıxırdım. Öz aramızda qalsın, boğazımı qəhər tutdu. Anam sağ olsaydı, başımı 
dizinin üstünə qoyub sakitlik tapar, ürəyimi sıxan bu hüznü birtəhər ovudardım. Bir də onda 
ayıldım ki, oturacağın üzlüyünü yırtıb içini didik-didik etmişəm. Yaxşı ki, çöldonuzuna oxşar 
konduktor ortalıqda gəzib pulları yığanda bu vəhşi əməlimdən xəbər tutmadı. Kompüteri 
qoltuğuma vurub evə gələndə yolüstü internet kluba dəyib poçtumu yoxladım ki, bəlkə Əsmərin 
ürəyinə Allah sevgisi dola, tərsliyin daşını atıb bir-iki cümlə nəsə yaza. E-mailim mənasız 
firmaların reklam məktubları ilə doluydu. 
 
* * *  
 
“Möhkəm ol, Rəcəb! Özünü qəti darıxdırma. Eniş-yoxuşlu, əziyyətli günlər hamının həyatında 
olur. Səbrini basan, ümidini üzməyən adamlar sonacan mübarizə aparıb qələbə çalırlar. Əsas 
odur, tutduğun yoldan dönməyəsən, gücünü, iradəni səfərbər edib ayaq üstə dayanmağı 
bacarasan. Sonrası yaxşı olacaq, vallah yaxşı olacaq, inan! Hə, çəkinmə, elə bu dəqiqə bir tikə 
çörək ye, keç kompüterin başına. Yazacaqsan, istədiyini mütləq yazacaqsan. Onsuz da için 
doludur, ürəyini didib-parçalayan, düşüncələrinə rahatlıq verməyən nə varsa, boşalt bilgisayarın 
canına. Gör necə rahatlayacaqsan, üstündən elə bil dağ yükü götürüləcək. Bax ha, bir az möhkəm 
dayanmalısan, bu yolun min bir ağrı-acısı olur. Bilirsən, əzizim, gəl səninlə kişiyana söhbət 
edək. Mən istəmirəm sarsaq şeylərlə başını qatım, mənasız məsləhətlərimdən təngə gələsən. İndi 
elə vaxtdır, yazıçılıq-filan heç kimə lazım deyil. Kim sənə deyirsə: darıxma, belə getməyəcək, 
yaxşı olacaq; p...x yeyir, gözünün içinə qədər yalan danışır o əclaf. Bizim kimi balaca ölkələrdə 
kapitalizm ev-ev, küçə-küçə gəzib adamların ruhunu zəhərləyir, humanizmə meyilli nə varsa, 
hamısını şikəst edir. Bax, yazmaq elə humanizmin əsirinə çevrilmək, onun qarmağında 
çabalamaq deməkdir. Həssas, qəlbiyuxa, iradəsi zəif adam bir göz qırpımında bu qarmağa 
ilişdisə, ömrünün axırınacan çabalayır, zillət çəkir. Məsələn, sən soyuqdan tir-tir əsən pişiyi 
qucağına alıb tanımadağın adamlardan fen istəyirsənsə, deməli, artıq o qarmağa keçmisən. 
Deməli, sabah can verən bir küçüyü evinə gətirib ona şəfqət göstərə bilərsən. Bunun adı 
mərhəmət, sevgi, insanlıq ola bilər, amma bütün dövrlərdə bəh-bəhlə alqışlanan, bəyənilən bu 
dəyərlər sonda heç kimə xoşbəxtlik gətirməyib. Leylanı görəndə, bir az söhbət edəndə çoxdan 
öləziyən yazıçılıq qoru təzədən közərməyə başladı. Bilirsən niyə? Canından tam çıxmamışdı, 
beyninin bir küncündə qoruyub saxlamışdın. Elə bu vəziyyətə düşməyinin səbəbi içinə rahatlıq 
verməyən roman yazmaq eşqidir. Bəs necə, səni işdən qovduran, sevgilindən ayrı salan, evini 
yağmalatdıran, əslində, ədəbiyyatdır, ədəbiyyat! Bu peşə kütləvi bədbəxtlik silahıdır, bunu 
biləsən!  
Bilirsən, yaxşı şey yazmaq üçün bolluca təcrübə lazımdır. Təcrübələr isə həmişə yaxşı nəticə 
vermir. Misal, sən özün! Bilirəm, yırtıcı, zərərli düşüncələrdir və razılaşmaya bilərsən; bu, sənin 
halal haqqındır! İnan, qorxu-hürkü üçün demirəm bunları, nə də saxta şüarçılıqdan xoşlanmıram. 
Bunun bir adı var: həqiqət! Əgər altına girdiyin işin öhdəsindən peşəkarcasına gələcəksənsə, işıq 
ucu görünə bilər. Yox, hamının dediyini sən də hüdüləyib töksən, bəri başdan əl götür! O əyyaş, 
qumarbaz Dostoyevskinin sözünü tez-tez dodağının altında donquldanırsan: “İstedadsız yazıçı 
axsaq əsgər kimdir”. Di, ağzına bir tikə çörək sal, iş başına keç! Görək, ətəyindən sallaşdığın bu 
miskin peşə səni hara çıxaracaq zavallı tifil, bədbəxt yetim!!!” 
Yox, yox! Romana belə axmaq girişlə başlamaq olmaz. Qəti olmaz! Gülməlidir! He-he! Elə bil 
bəxti gətirməyən boşboğaz yazar ədəbiyyat kursuna gələn sütül uşaqlara başlanğıcda bir-iki 
sığallı cümlədən sonra içinin kir-pasını, zir-zibilini tökür. İndi bizdə belə uğursuz əbləhlər 
çoxdur. Adamı beşcə dəqiqə çənəsinin altına salmağı bəsdi ki, yazı-pozudan iyrənəsən. Belə 
qaragüruhlar cidd-cəhdlə sübut etməyə çalışırlar ki, roman yazmaq üçün mütləq 40 yaşı 
keçməlisən. Niyə, nəyə görə? Səbəb bu qədər sadədir: roman həyat təcübəsi deməkdi. (Pah 

---