Bitiruv malakaviy ish “Quloqlashtirish” va “quloqlar taqdiri” masalasining arxiv hujjatlarida yoritilishi
Yüklə 496,21 Kb. Pdf görüntüsü
|
|
2.2. Mustaqillik yillarida “quloqlashtirish va “quloqlar taqdiri” mavzusiga yangicha innovatsion yondashuv metodologiyasi Sobiq sovet davlatida 1980 yillar o‗rtalarida boshlangan qayta qurish siyosati va 1991 yil oxirlarida mustabid tuzumning parchalanishi oqibatida mustaqil davlatlarning maydonga kelishi, kommunistik partiyaning siyosiy sahnadan tushib ketishi bilan tarixga bo‗lgan munosabat tubdan o‗zgara boshladi. Tarixni anglash, bilish va o‗qitishda hukmronlik qilib kelgan markscha-lenincha metodologiya tanazzulga yuz tutib, uning o‗rniga tamoman yangicha metodologiya qaror topa boshladi. Tarixiy jarayonlarni tadqiq etishda sinfiylik, partiyaviylik, tarafkashlik, mafkura tamoyillaridan voz kechildi. Aksincha, tarixni tushunish va tadqiq etish xolislik, ob‘ektivlik, ilmiylik, tarixiylik, milliylik bilan umumbashariylikning 38 o‗zaro bog‗liqligi tamoyillari asosiga quriladigan bo‗ldi. Sovet tuzumi davrida «mutlaqo maxfiy» tamg‗asi bilan sir tutib kelingan ko‗pdan-ko‗p xujjatlar e‘lon qilina boshlandi. Natijada mustaqillikning dastlabki yillaridanoq arxivshunosligimizda yangicha yondoshuv, yangicha konsepsiya asosida turli yo‗nalishlarda tadqiqotlar yuzaga kela boshladi. Jumladan respublikada qishloq xo‗jaligini yoppasiga jamoalashtirish va «quloq» qilish masalasiga bag‗ishlangan ilmiy asarlar, maqolalar va tadqiqotlar e‘lon qilindi. Bu ham bo‗lsa mustaqillikning sharofatidandir. 1990 yillardan e‘tiboran o‗zbek agrarshunos-tarixchilari haqiqat yo‗lidan borishga intilib, o‗zbek qishlog‗ida sovetlar davrida amalga oshirilgan agrar o‗zgartirishlarni qanday kechgan bo‗lsa, shundayligicha, barcha fojiali taraflari bilan xolisona yoritishga harakat qildilar. Sobiq Ittifoqda 1980-yillar ikkinchi yarmida qayta qurish siyosatining boshlanishi bilan umumittifoq arxivshunosligida tub o‗zgarishlar yuz berib, uning dolzarb muammo va mavzulariga yangicha nazar bilan qarash boshlandi. Bu yillarda ittifoq miqyosida va respublikamizda bir qator tarixchi, iqtisodchi va faylasuflar bilan, yangi hujjat va dalillar asosida talqin qilgan ilmiy tadqiqotlari yuzaga keldi. Bu borada ham avvalo rossiyalik tarixchi-olimlarning tadqiqotlari xususida to‗xtalib o‗tmoq lozim. 80-yillar oxirida ittifoq miqyosida agrar masalani xolisona va yangicha ruhda talqin qiluvchi bir qator asarlar yuzaga keldi. Bu tadqiqotlarda birinchi bor yoppasiga jamoalashtirish siyosatining salbiy oqibatlari xususida so‗z yuritilgan. Jumladan, V.P.Danilov o‗z tadqiqotlarida 1 jamoalashtirish siyosatining salbiy oqibatlari, ya‘ni qishloq xo‗jalik mahsulotlari etishtirishning keskin kamayib ketishi, butun ittifoqda ocharchilikning vujudga kelishi va chorva hayvonlarining keskin kamayib ketishi xususida yangi ma‘lumotlarni keltirib o‗tadi. Muallif o‗z tadqiqotida keltirgan raqamlar va ma‘lumotlar bevosita O‗zbekistonga ham dahldordir. 1 Данилов В.П. Коллективизация : как это било? Страници истории советского обҳества. Люди, проблеми, факти. М., Политиздат 1989 228-250 бетлар. Уша муаллиф. Коллективизация . . .Переписка на исторические теми. Диалог ведѐт читатель М., Политиздат, 1989, Б.355-400 39 N.Mixaylov, N.Gepsovlar o‗z maqolalarida 2 1928-1929 yillarda qishloq aholisiga nisbatan qo‗llangan «favqulodda choralar» tahlil qilinib, bu siyosat tamoman insoniylikka zidligi, uning oqibatida qishloq aholisi xonavayron bo‗lgani tahlil qilingan. O‗zbekistonda qishloq xo‗jaligini yoppasiga jamoalashtirish siyosati tarixini tamomila yangicha metodologiya, yangicha ruhda yoritishni akademik R.H.Amimova boshlab berdi. Akademik R.H.Aminova jamoalashtirish tarixini avvalgi noto‗g‗ri talqinlardan, soxtalashtirish, buzilishlardan tozalashni, voqea- hodisalar aslida qanday kechgan bo‗lsa, shundayligicha talqin etish namunasini namoyish etdi. 1 Aminovaning 90-yillarda e‘lon qilgan maqolalari hamda mustaqillikning dastlabki yillarida e‘lon qilgan tadqiqot ishlari o‗zbek arxivshunosligiga katta hissa bo‗lib qo‗shildi. 2 Akademik Aminova jamoalashtirishning mohiyatiga baho berib, shunday yozadi: «Kollektivlashtirish – ishlab chiqarishga davlat monopoliyasi o‗rnatilishining naq o‗zginasidir. Yüklə 496,21 Kb. Dostları ilə paylaş:
|