© “Hökumətin qərar qəbulu prosesində vətəndaş cəmiyyətinin
əlilliyi olan şəxslərin hüquqlarının təşviqatçısı kimi iştirakı” layihəsi
İnklüziv Qərar Qəbulu üzrə IDEAS Vasitələr Toplusu
95
həyata keçiriləcəyini anlamağı asanlaşdırmaqdır. Dəyişiklik yavaş-yavaş getsə də, əlilliyi olan
şəxslərin təşkilatlarının cəlb edilməsi irəliləyiş yolları və vəzifələri haqqında fikir ayrılıqlarının
aradan qaldırılmasına şərait yaradır.
Örnəklərin öyrənilməsi: BK– nəqliyyat siyasətində iştirak
“London üçün nəqliyyat” əlilliyi olan şəxslərin bərabərliyi işlərinin tərkib hissəsi kimi 2009-cu
ilin əvvəlində yeni Müstəqil Əlil Məşvərətçi Qrupunu topladı. Bu əlilliyi olan insanlar qrupu
ictimaiyyətə açıq şəkildə seçildi, özü də “London üçün nəqliyyat”a bərabərlik məsələləri üzrə
məsləhət verir. Hər qrup üzvü London üçün nəqliyyat biznesinin xüsusi sahəsi ilə bağlıdır.
Əlilliyi olan şəxslərin bərabərliyi üzrə yeni layihə hazırlığını nəzərdən keçirərkən “London
üçün nəqliyyat” Müstəqil Əlil Məşvərətçi Qrupunu cəlb etdi, amma onlar da əlilliyi olan
insanları prosesə qoşmaq üçün başqa meyarları nəzərdən keçirdilər.
Bunların ən əhəmiyyətlisi Əlilliyi olan insanların Münsifi idi. Əlilliyi olan insanların Londondakı
əsas təşkilatının köməyilə “London üçün nəqliyyat” 14 münsif cəlb etdi. Onlar “London üçün
nəqliyyat”ın idarə heyəti ilə birlikdə istiqamətləndirici maneələrdən tutmuş bütöv səyahət
yanaşmalarına qədər müxtəlif mövzularda bir neçə iclas keçirdilər. Münsiflər heyəti növbəti
üç ildə əlilliyi olan insanların bərabərliyi ilə əlaqəli iş üzrə təkliflər silsiləsini bir yerə toplamaq
üçün daha iki gün görüşlər təşkil etdi.
Bu təkliflər Müstəqil Məşvərətçi Qrupu, həmçinin Londondakı əlilliyi olan insanlardan ibarət
maraqlı tərəflərlə birlikdə əlavə iştirak vasitəsilə yoxlandı. Bu, əlilliyi olan londonlulara
göstərilən xidmətlərin növbəti üç ildə inkişaf etdirilməsi üçün əsas məqsədlər, prioritetlər
və fəaliyyətlər toplusunun meydana gəlməsinə gətirib çıxardı.
Örnəklərin öyrənilməsi: BK– inklüziv təhsil
Əlilliyi olan tələbələr üçün inklüziv təhsil çox mühümdür, çünki :
• başlanğıcdan iştirak ailəmizin və cəmiyyətimizin bir parçası olduğumuzu bizə hiss
etdirir;
• iştirak insanların fərqliliyini daha yaxşı anlayıb qiymətləndirməyə həvəsləndirir;
• ayrı-seçkilik xürafat və qeyri-bərabərlik yaradır;
• uşaqlıqda yaşanan ayrı-seçkilik bir çox hallarda yetkinlik yaşlarında da ayrı-seçkiliyə
gətirib çıxarır.
İnklüziv Təhsil üçün Alyans (ALLFIE) kimi təşkilatların keçirdiyi BK-da inklüziv təhsil kampaniyası
Xüsusi Təhsil Ehtiyacları və Əlillik Aktının yaranmasına gətirib çıxardı. Həmin akt əsas təhsil
sistemində iştirak üçün mütləq hüququ, eləcə də, əlilliyi olan uşaq və gənclərin ehtiyaclarının
qarşılanması üçün məktəblərin üzərinə qoyulan yeni öhdəlikləri meydana çıxardı.
ALLFIE Nyu-Yorkda ƏOŞHDBMTK-a dair müzakirələrin tərkib hissəsi idi. Konvensiyanın təhsil
barədə bildirdikləri əlilliyi olan şəxslərin təşkilatlarının iştirakı səbəbindən çox güclüdür.
Amma BK Konvensiyanı ratifikasiya edərkən inklüziv təhsillə əlaqəli 24-cü maddəni qəbul
İnklüziv Qərar Qəbulu üzrə IDEAS Vasitələr Toplusu
© “Hökumətin qərar qəbulu prosesində vətəndaş cəmiyyətinin
əlilliyi olan şəxslərin hüquqlarının təşviqatçısı kimi iştirakı” layihəsi
96
etmədi. Mühüm sistematik dəyişikləri ehtiva edən kampaniyaların məqsədə çatması üçün uzun
illər və çoxlu taktika tələb olunur. Reallıqda, əlilliyi olan şəxsləri qərar qəbulu prosesinə cəlb
etmək əlilliyi olan bir qrup şəxsdən nə istədiyini soruşub sonra həmin şeyi etməklə eyni deyil.
Örnəklərin öyrənilməsi: BK– inklüziv ali təhsil yaratmaq
Açıq Universitet heyət və tələbə sayını müxtəlif fərqlilik elementlərinə görə monitorinq edir,
sonra da illik Bərabərlik və Fərqlilik icmalında bu barədə müntəzəm məlumat verir. Məlumatı
nəzərdən keçirərkən onlar aşkar etdilər ki, əlilliyi olan bakalavr tələbələrin sayında bir qədər
azalma olub.
Bunun həllinə yönəlmək üçün Açıq Universitet aşağıdakı addımları atdı :
• əlilliyi olan şəxsləri ərizə verməyə cəsarətləndirmək üçün onlayn kampaniya başlanıldı;
• yeni əlillik marketinq vərəqəsi buraxıldı;
• bildirişi genişləndirmək üçün “Ehtiyaclarınıza açıq” pilot layihə həyata keçirildi;
• suala cavab verməyən bildiriş tələb edən vərəqlə qeydiyyatdan keçən tələbələrin
nisbətini müəyyənləşdirmək üçün araşdırma planlaşdırıldı.
Məlumatın effektli monitorinqi bunu da aşkarladı ki, əlilliyi olan tələbələr arasında narazılıq
hissi yüksəkdir. Bunun aradan qaldırılması üçün Açıq Universitet tələbə xidmət strategiyasına
dair bərabərliyin təsirinin tam qiymətləndirilməsi üzrə fəaliyyət planlaşdırdı ki, bu da kurs
səviyyəsində dəyişikliklərin müəyyənləşdirilib sənədləşdirilməsinə daha uyğun yanaşmaya
kömək edəcək.
Örnəklərin öyrənilməsi: BK – inklüziv təhsildə iştirak
Bərabərlik Aktı dövlət qurumlarına əlilliyi olan şəxslərlə münasib rəftar üçün tədbirlər
görməyə imkan verir. Autizm xəstəliyi olan tələbələrinə davamlı təhsil almaqda dəstək
vermək üçün Noric Səhər Kolleci bu işə həsr olunmuş “RUG (Really Useful Group – Həqiqətən
Faydalı Qrup) otağı” kimi tanınan mərkəzi tikdi.
Tələbələrlə birlikdə dizayn edilmiş “RUG otağı” autizmli tələbələr üçün sosial öyrənmə sahəsi
olduğu kimi həm də etibarlı sığınacaqdır. Bu kiçik, bağlı yerlər autizmli tələbələri sakitləşdirir,
kompüterlərin “üzmələri” var, bu da tələbələrin özlərini təhlükəsiz hiss etməsinə kömək olur.
Ərazi də açıq olur. Burada tələbələrə oturmaq üçün nəzərdə tutulmuş ərazini dizayn etməyə
də imkan verilib.
Autizmli bir çox tələbə üçün sosiallaşma (qaynayıb-qarışma) çətindir, amma onlar yeri elə
dizayn etdilər ki, həm bir-biriləri, həm də heyətlə rahat danışa bilsinlər.
Örnəklərin öyrənilməsi: BK – Fab Pad
Fab Pad – İmpact Arts təşkilatının idarə etdiyi layihədir. Bu layihə yeni mənzillər icarəyə
götürməkdə evi olmayan gənclərə maddi yardım göstərir. Fab Pad ilə bağlı aparılmış İSG
dəyərləndirilməsində aşkar olunub ki, hökumət tərəfindən kömək üçün sərmayə qoyulan hər £1
müqabilində azaldılmış səhiyyə xidməti xərclərində, azaldılmış sosial yardım (xeyriyyə fondları
hesabına yardım) xərclərində və təkrar evsizlik xərclərində £8.38 sosial gəlir əldə edilib.