Bmt-nin 822 və 853 saylı qətnamələrindən əvvəl işğal olunmuş Azərbaycan ərazisi

1992-ci  il.  Naxçıvan.  Erməni  terrorçulan  tərəfıııdən  dağıdılmış  evlər.
QORBAÇOV,  BJEZİNSKİ  VƏ  AĞAMBEKYANIN 
QARABAG  PLANLARI
Bjezinski  nə  ərazi,  nə  də  etnos  adı  çəkib,  lakin  onun 
irəlicədən  dedikləri  o  qədər  düz  çıxdı  ki,  artıq  il  yarım  son- 
ra  kitab  mağazalarmm  vitrinlərində  onun  «M öhtəşəm  iflas: 
XX  əsrdə  kommunizmin  doğulması  və  məhvi»  bestsellə- 
ri  göründü.  Memar  öz 
yarımçıq  əsərini  tamamlandığmı 
gördüjöi  kimi,  o  da  həmişə  hadisələri  bir-iki  addım  qabaq- 
layırdı.
Moskva  mümkün  münaqişələrin  ünvanlarını  axtarırdı.
H əiə  1987-ci  ilin  ə w ə lin d ə   «Literaturnaya  qazeta»
t
İqor  Belyayevin  «İslam»  məqaləsini  dərc  etdi.  Məqalə- 
nin  məzmunu  ondan  ibarət idi  ki,  bu  din  ölkəmiz üçün  təh- 
lükəlidir və  düşməndir,  müsəlmanlar  isə  çox məkrli  və  xa- 
indırlər.  Hələ  Əfqamstanda  döyüşlər  gedirdi  ,və  oradan 
sink  tabutlarda  oğuiları  təkcə  Bakıya,  Aşqabada,  Daşkəndə 
deyil,  həm  də  Minskə,  Ryazana,  Riqaya  gətiridilər.  Yeri 
gəlm işkən, 
m öhtərəm  
islam şünaslar 
rus 
imperiya 
qoşunlarmm  Əfqanıstana  fəlakətli,  faciəli  soxulmasmm 
qarşısmı  heç  olmasa  Siyasi  Büroya  göndərilmiş  bir  kiçicik 
yazı  ilə  də  olsa  almağa  cəhd  göstərmədilər.Onlar  ki,  Orta 
Asiyada  basmaçılarm  hökumətə  20  ildən  artıq  davam  edən 
gərgin:  müqavimətindən  xəbərdar  idilər.
«Literatumaya  qazeta»nm  ardmca  1987-ci ilin fevralın- 
da  və  maymda  oxşar  ssenari  üzrə  «Pravda»  («Ö zündm 
bədgümanliğın  nəticəsi»  və  «Ya.lnız  dostluq  xeyirxahlrq  ya- 
ra.dır»  məqalələri.  ilə)  çıxış  edir  .  Sov.  İİKP  MK-nın  orqa- 
nı  həmin  m əqalələrdə  qazaxları  və  qırğızları  «milli  qapa- 
lılıq  meylinə,  milli  lovğalıq  əhval  ruhiyyəsinə»  və  «ayrı- 
ayrı  millətçilik  təzahürlərinə»  görə  m əzəm m ət  edirdı.  Bu 
m əqalələr  1986-cı  ildə  Gennadi  Kolbinin  Qazaxıstana 
fitnəkarcasına  canişin  təyin  edilməsi  ilə  əlaqələndirilirdi. 
Ündi  bütün  Qazaxıstan  prezident  Nursultan  Nazarbayevi  ta- 
nıdıqdan  (əvvəl  o,  Qazaxıstan  vilayətlərindən  birinə  başçx- 
lıq  edirdi)  sonra  inamla  demək  olar  ki,  Kolbinin  təyinatı 
Bjezinskinin  dediyi  «milli  və  etnik  m ünaqişələr»  zəminin- 
də  Qorbaçovun  birinci  fıtnəkarlığı  idi.
1987-ci  ilin iyununda  Avropa  parlamentinin  «Ermənis- 
        ..... — '  - 
—...........   -------------   —1--------  —  ......

---

tanda  genosid  qurbanlarının  xatirə  günü»  təsis  etməsi  SSRÜ 
ictimaiyyətinin  demək  olar  ki,  nəzər-diqqətindən  kənarda 
qaldı.  Yerevanda  isə  1915-ci  ildə  Osmanlı  jİmperiyasının 
şərq  ucqarlarmdan  qovulmuş  və  həlak  olmuş  həmtayfaları- 
na  əvvəlcədən  abidə  qoyulmuşdu.  Maili,  hündür,  qara 
m ərm ərlə  üzlənmiş  daş  sütunlar  altmda  əbədi  məşəl  yanır, 
matəm  musiqisi  səslənirdi.  Bu  memoriäla  hər  gəliş  sultan 
hökumətinin  birinci  dünya  müharibəsində  erməni  əhalisinə 
qarşı  qanlı  Zorakılıq  hərəkətləri  barədə  hekayətlərlƏ  və bu- 
nu  onlara  etiraf etdirmək  çağırışları  ilə  müşayiət  olunurdu. 
Halbuki,  həmin  hakimiyyət  yetmiş  ildən  artıq  idi  ki,  Tür- 
kiyə  Respublikasmm  Ö
2
ündə  də  mövcud  deyildi.  Erməni 
mətbuatı  Zori  Balayanm  və  Silva  Kaputikyamn  yazılarmda 
türklərə  qarşı  olan  hipertrofıyaya  uğramış  nifrət  açıq-aşkar 
azərbaycanlılara  da  şamil  edilirdi  və  onlar  azərbaycanlıları 
başqa  cür  yox,  elə  «türk»  adlandırırdılar.
Strasburqdakı  Şərq  Tədqiqatları  İİnstitutunun  direktoru 
Pyer  Dümon  erməni  genosidi  barədə  maraqlı  açıqlama  ilə 
çıxış  etdi.  1989-cu  ildə  ABŞ  senatı  qarşıdan  gələn  1990- 
cı  ilin  «erməni  genosidi  ili»  elan  olunmasmı  təklif etdikdə 
Peyr  Dümon  Avropa  və  Amerika  qəzetlərində  serisasi- 
ya  doğuran  belə  bir  bəyanat  yaydı:  «Osma.nlı İmperiyası 
Hökumətinin  Türkiyə  ərazisini  erməni  əhilisindən  tamamilə 
təmizləmək  barədə  qoşımlara  əmr  gondərdiyi  və  bu  işdd 
marağı  olan  siyasətçihrin  son  70  il  ərzində  tarixi  dəlit  fd- 
mi  istinad etdiyi xüsusi  teleqram  həyatda  iimumiyyətlə möv- 
cud  olmamışdır».
Bakı.  1988-ci  il.  Erməni  separatizminə  qarşı  mitinqlər.

---

.  Sonra  tamnmış  alim  birinci  dünya  müharibəsində  Türki- 
yənin  şərqində  erməni  burjuaziyasınm  rus  və  ingilis  müşa- 
virlərinin  köməyi  ilə  rus  və  ingilis  tüfəngləri,  pulemyotları 
və  hətta  topları  ile  silahlanmış  zinvor  (boyevik)  dəstələrinin 
yaradıldığı  aylarla  bağlı  süjeti  təsvir  etmişdir.  Qeyd  edim  ki, 
Türkiyə  Üçlər  Üttifaqmm  tərkibində  Sngiltərə  və  Rusiyaya 
qarşı  çıxış  edirdi.  Zinvorlarm  fəaliyyəti  nəticəsində  60  minə 
yaxm  dinc  əhali  -  kürdlər  və  türklər  həlak  oldu 
(bu  və  baş- 
qa  m əlum atlan  Pyer  Dümon  təkcə  Türkiyə  arxivlərindən  deyil, 
həm  də Böyük Britaniya və  Fransa Xarici  İşlər Nazirliklərinin  ar- 
xivlərindən  götürmüşdür), 
Türkiyə  hökuməti  erməni  zinvorla- 
rınm  tələblərini  qəbul  etdi  və  şərqi  Türkiyənin  ruslar  tərə- 
fmdən  işğal  edilməsinə razılıq verdi.  Elə  general  Yudeviç  də 
o  zaman  Ərzurumu  alarkən  məşhurlaşdı,  lakin  onun  famili- 
yası  yanmdan  «Erzurumski»  əlavəsi  itdi.
Ümidsiz  vəziyyətə  sahnmış  kürdlər  işğalçı  rus  qoşun- 
larına  və  zinvor  birləşm ələrinə  amansız  partizan  muharibə- 
si  elan  etdilər.  Usyançılara  nizami  türk  ordusunun  hissələ- 
ri  kömək  edirdiler.  Rus  qoşunları  və zinvor  dəstələri  Ru- 
siya  İmperiyası  ərazisinə  -  Zkqafqaziyaya  qaçırdılar. 
Türkiyənin  erməni  əhalisi  faktiki  olaraq  girov  veziyyətin- 
də  qaldı.  Dümön  Türkiye  əleyhinə  kütləvi  çıxışlar  törət- 
mək  m əqsədilə  libasım  dəyişmiş  zinvorlarin  ermeni 
, kəndlərinə hücum  etmələri  ilə  bağlı  çoxlu  hadisəni  də  qey- 
də  almışdır.  Fanatikliyin  nəticeləri  çox  a,cınacaqlı  oldu:  qi- 
sasçılığa  xas  olan  əvəzə-əvəz  prinsipinə  uyğun  olaraq  öz 
əməllerinin  cavabmda  300  minədək  ermeni  əhalisi  amän- 
sızcasına  məhv  edildi.
Bundan  əvvəlki  yüzilliklərdə  Türkiyə  tarixində  bir  də- 
nə  də  olsa  ermənilərin  kütləvi  təqib  olunması  faktı  olma- 
yıb,  faciəli  1915-ci  ilədək  onlarm  bir  çoxu  yüksək  dövlət 
vezifələri  tuturdular  və  türklərin  erm ənilərə  həm işə  xüsu- 
si  münasibət  bəslədiyini  iddia  etmək  -  müasir  siyasətbaz- 
larm  xülyasımn  məhsuludur.  Türkiyədə  bu  gün  də  yaşa- 
maqda  davam  edən  on  minlərlə  erməni  qalmışdır.  Lakin 
divantutmanm  miqyasmdan  qorxuya  düşən  400  mindən 
çox  erməni  Rusiyaya,  Avropa  ölkələrinə  və  Yaxm  Şərqə 
mühacirət  etmişdir.  Pyer  Dümon  belə  bir  nəticəyə  gəlir- 
di:  «Dinc  türk,  Jdird  və  ermərıi  əhilisi  arasında  tələfat,  hərbi 
qarşıdurmanın  güclənməsini  kəsldrıləşdirən  xarici  işğalçı  qo- 
şunların  iştirakı  ilə  hər  ild  tərəfin  apardığı  hərbi  əməliyyatla- 
rın  nəticəsidir və  bu  genosid hesab  edilə  bilməz».  Bu  hadisə-

---