Bolalar va o’smirlarning jismoniy rivojlanishini baholash. Tashqi ko’rikdan o’tkazish (somatoskopiya) Ishdan maqsad

37-rasm. O’pka xajmi va sig’imi. O’pkaning tiriklik sig’imi va qoldiq xajm kattaligi (rasmning o’ng tomonida) jinsga va yoshga bog’liq bo’ladi (R.Shmid va G.Tevs bo’yicha, 1986).


38-rasm. Xar xil yoshdagi odamlar o’pkasining umumiy va xayotiy sig’imi, xamda qoldiq xajmini bir-biriga bog’liqlik egri chizig’i (P.Dejours, 1966).





39-rasm. O’pka sig’imi jadvali

uzunligini (sm bilan) erkaklarda 25, ayollarda 20 koeffitsient ko’paytmasiga teng.

Bu asbob ikki silindrdan iborat. Katta tashqi silindr ichiga ag’darilgan holda kichik ichki silindr joylashgan, ular orasiga tashqi silindr oynasi belgisigacha suv to’ldirilgan. Ichkaridan metall naycha o’tib, u silindr markazidan to tagigacha vertikal ko’tariladi. Tashqaridan unga mundshtukli rezina trubka kiygiziladi. Ichki silindr tagiga havoli balon mahkamlangan, shuning uchun u chiqarilgan havo bosimi ostida yengil ko’tariladi. Chiqarilgan havo hajmi ko’tarilish balandligiga proportsional bo’lib, oynachadagi millimetrga bo’lingan shkala orqali belgilanadi.
O’pkaning tirikli sig’imini aniqlashdan oldin spirometr nol holatga keltiriladi, buning uchun ichki silindrning qopqog’idagi po’kak ochiladi va shkalaning nol belgisigacha shu silindr suvga tushiriladi. Keyin po’kak joyiga qo’yiladi. Mundshtuk suv bilan yuviladi va spirtli paxta bilan artiladi.
O’pkaning tiriklik sig’imini o’lchash uchun sinaluvchi odam galma-gal chuqur nafas olib so’ng chiqaradi, keyin yana bir marta chuqur nafas olganidan keyin, nafasni rostlab spirometrga yutilgan havoni chiqaradi. Havoni yo’qotmaslik uchun burun siqiladi.
Nafas havosini o’lchash uchun 4-5 marta spirometrga nafas chiqariladi va nafas chiqarish o’lchanadi. Qo’shimcha havoni o’lchash uchun odatdagicha nafas olingandan keyin, spirometrdan qo’shimcha maksimal nafas olinadi va shkaladan uning hajmi aniqlanadi. Zaxira havoni o’lchash uchun odatdagi nafas chiqarilgandan keyin spirometrga qo’shimcha maksimal nafas chiqariladi va shkala orqali aniqlanadi.
Vazifa:
1. Nazariy yo’l bilan o’pkaning tiriklik sig’imini hisoblang, uni spirometr yordamida aniqlab solishtiring va xulosa qiling.
2. Talabalarning har birida o’pkaning tiriklik sig’imini o’lchang, natijalarini jadvalga yozib, ularning jinsi va jismoniy rivojlanganligiga qarab tahlil qiling.