BöLÜM. 1918-1939-cü illərdə beynəlxalq münasibətlər
Yüklə 2,54 Kb. Pdf görüntüsü
|
nəfər tətil etdi. İnqilabi əhval-ruhiyyə ordu və donanmaya da yayılırdı. Belə gərgin sosial-iqtisadi və siyasi şəraitdə Kommunist İnternasionalının yaradılmasını alqışlayan fransız sosialistləri xeyli fəallaşdılar. Sosialist Partiyasının tərkibindəki sol qanada başçılıq edən “Humanite”nin direktoru Marsel Kaşen və Fransa Sosialist Partiyasının baş katibi Lüdovik Frossar Komintemlə danışıqlar aparmaq üçün Moskvaya gəldilər. Onlar Moskvadan qayıtdıqdan sonra Ko- mintemə qəbulun “21 şərti”ni müzakirə etdilər. Sağlar və mərkəzçilər onun əleyhinə çıxdılar. M.Kaşenin təşəbbüsü ilə 1920-ci il dekabr ayının sonunda Fransa Sosialist Partiyasının Tur şəhərində keçirilən fövqəladə qurultayında Komintemə daxil olmaq barədə qəbul edilən qərara sağlar və mərkəzçilər tabe olmadılar. FSP Komintemin fransız bölməsi, 1921-ci il yanvarın 1-dən isə Fransa Kommunist Partiyası adlanmağa başladı. Moskvanın himayəsi ilə yaradılan bu partiyada vəziyyət ağır olaraq qalırdı. Partiya daxilində müxtəlif qruplaşmaların fəaliyyət göstənnəsi siyasi və təşkilati işin aparılmasına mane olurdu. Partiyanın sosial dayağı zəif idi. Kommunistlərin təkidi ilə Ümumi Əmək Konfederasiyasından çıxan şəxslərin Unitar Ümumi Əmək Konfederasiyası yaratmaları həmkarlar ittifaqlarını parçalayaraq xeyli zəiflətdi. 1914-cü ildə seçilmiş deputatlar palatasına növbəti seçkilər 1918-ci ildə keçirilməli idi. Lakin müharibə vəziyyəti ilə bağlı olaraq onun səlahiyyət müddəti 1919-cu ilədək uzadılmışdı. Bu müddətdə radikal seçki islahatı həyata keçirildi. İslahatın başlıca məqsədi seçki hüququnu daha çevik etmək və seçicilərin əhval- ruhiyyəsini nəzərə almaq idi. Ölkədə proporsional-mojaritar seçki sistemi tətbiq edildi. Yeni qanuna görə departamentlərdə 75 min əhalidən 1 deputat seçilməli idi. Partiya və koalisiyalar isə namizədlərin siyahısını tərtib edirdilər. Seçicilər bütün siyahıya deyil, konkret namizədə səs verməli idilər. Səslərin mütləq çoxluğunu qazanan namizəd seçilmiş hesab edilirdi. 1919-cu ilin noyabr ayında müharibədən sonra ilk dəfə olaraq deputatlar palatasına keçirilən seçkilər ərəfəsində Puankare, Milyeran və 147 Brian altı sağ və bir neçə liberal partiyanın daxil olduğu Milli blok yaratdılar. Milli blokun tərkibinə L.Bartunun respublikaçı demokratik sollar, P.Penlevenin respublikaçı sosialistlər, J.Klemansonun sol respublikaçılar, R.Puankarenin Respublikaçı Demokratik Partiyası, F.De Vadelin Respublika Federasiyası, J.Nulansın Milli Respublikaçı Fəaliyyət Partiyası və b. daxil oldular. Milli blok seçkiqabağı proqramında ölkədə sosial və dini sabitliyi, qayda- qanunu, respublika quruluşunu qorumağı, fransız cəmiyyətində həmrəyliyi bərqərar, azad edilmiş rayonları bərpa etməyi, müharibə əlillərinə və keçmiş döyüşçülərə qayğı göstərməyi vəd verdi. Proqramın xarici siyasət sahəsində ən mühüm tələbi Versal sülh müqaviləsi şərtlərinin yerinə yetirilməsinə nail olmaq idi. Seçkilərdə Milli blok 437, radikallar 86, sosialistlər isə 68 mandat qazandılar. Klemanso hökuməti istefaya getdi. Milli blokda ilk hökuməti bitərəf A.E.Milyeran (1859-1943) təşkil etdi. Onun hakimiyyəti illərində daxili siyasətdə bir sıra tədbirlər həyata keçirildi. 1920-ci ildə noyabrın 11-i birinci dünya müharibəsində qələbə və həlak olanların xatirə günü kimi rəsmi olaraq qanu- niləşdirildi. Xarici siyasət sahəsində Milyeran hökuməti Versal sülh müqaviləsinin şərtlərinin yerinə yetirilməsinə və yaranmış sistemin qorunmasına çalışırdı. 1920-ci ilin yanvar ayında senata seçkilər keçirildi. Seçkiqabağı kampaniyanı uğurla aparan və “alman hər şeyi ödəyəcək” şüarından istifadə edən Milli blok və respublikaçı demokratlar parlamentdəki yerlərin 2/3 hissəsini qazanaraq 625 yerdən 400-nə sahib oldular. Radikalların və respublikaçı demokratların daxil olduğu bu blokun lideri Raymon Puankareni (1860-1934) təkcə geniş xalq kütlələri deyil, neft inhisarları da müdafiə edirdilər. Ölkədə Milli blokun əleyhdarı olan qüvvələr əsasən royalistlər idi. Zadəgan və yüksək hərbçilərdən ibarət olan royalistlər monarxiyanı bərpa etməyə çalışırdılar. Lakin onların sosial dayaqları güclü deyildi. 1920-ci ilin yanvar ayında Puankarenin prezidentlik müddəti başa çatdı. Yeni seçkilərdə onun rəqibləri Klemanso və Milyeran 148 oldu. Baş nazir işləyən Milyeran sentyabr ayında keçirilən seçkilərdə prezident oldu. Onun prezidentlik müddəti 1920-ci ilin sentyabr ayından 1924-cü ilədək davam etdi. Fransada prezidentin çox da geniş səlahiyyətləri yox idi. Milyeran prezident seçildikdən sonra 1920-ci ilin sentyabr ayından 1921-ci ilin yanvarınadək baş nazir J.Leyq oldu. Lakin o, istefaya getdikdə yerinə 1921-ci il yanvarın 16-da Aristid Brian keçdi. Brian 1921-ci ilin sonuna qədər hakimiyyət başında oldu. Hökumət daxili siyasət sahəsində geniş proqram irəli sürdü. Yeni sənaye sahələrinin yaradılması üçün addımlar atıldı. Lakin ölkədə köhnə sənaye sahələri zəif işlədiyindən məhsul istehsalı 1913-cü illə müqayisədə 1921-ci ildə 55%, kənd təsərrüfatı məhsulları istehsalı isə 77% təşkil etdi. Qiymətlər, xüsusilə ərzağın qiyməti qalxdı. Hökumət 1921-ci il yanvarın 20-də verdiyi bəyanatındakı vədlərini yerinə yetirə bilmədi. Brian hökuməti xarici siyasət sahəsində Kiçik Antantanın yaradılması işini başa çatdırdı. Fransa ətrafında sanitar dəhlizi yaratmaq işinə səy edildi. Fransız hökuməti 1921-ci ildə Polşa ilə siyasi pakt və hərbi konvensiya imzaladı. 1920-21-ci illərdə Çexoslovakiya, Yuqoslaviya və Rumıniyanın Kiçik Antantada birləşməsinə kömək etdi. 1938-ci ilədək mövcud olan bu ittifaqın məqsədi Almaniyada nasizmin, SSRİ-də isə bolşevizmin qitədə güddükləri təcavüzkar niyyətlərin qarşısının alınmasına yönəlmişdi. 1921-ci ilin mart ayında Yaponiya ilə imzalanan məxfi saziş isə Uzaq Şərqdə digər dövlətlərin nüfuzunun artmasının qarşısını almaq məqsədi güdürdü. Brian hökuməti Vatikanla münasibətlərini yaxşılaşdırdı. 1921-ci ilin dekabr ayında Fransa senatı Vatikanda diplomatik missiyanın fəaliyyətinin bərpa edilməsi haqqında qərarı təsdiqlədi. 1921-ci ilin sonlarından etibarən Brian hökumətinin daxili və xarici siyasətindən narazılıq artdı. Müxalifət gücləndi. Fransanın Vaşinqton konfransında uğursuzluğa düçar olması və xarici siyasətdə çevik xətt yeridə bilməməsi etirazla qarşılandı. Hökumət böh 149 Yüklə 2,54 Kb. Dostları ilə paylaş:
|