Boshlang‘ich sinf matematika darslarida o‘quvchilarning fikrlash qobiliyatlarini o‘stirish

Ko‘riladigan turdagi masalalarni echish usullarini shakllantirish. Ayrim turdagi masalalarni echishga o‗rgatishning uchinchi bosqichdagi ish metodikasini o‗quvchilarda berilgan sonlar va izlanayotgan son orasida tayin bog‗lanish mavjud bo‗lgan masalalarni echish o‗quvchilarda shakllantirishdir. Boshqacha aytganda, o‗quvchini echish usulini umumlashtirilishi va harakatlanayotgan turdagi istalgan masalani echa bilishga erishish kerak. Ayrim turdagi masalalarni echish uslubini umumlashtirish ustida ishlash eslab qolish ishi bilan almashtirilishi kerak emas. CHunki bu holda o‗quvchi tanish turdagi masalani taniy biladi va uni echishdagi amallarni bajarish tartibini joylaydi. Avval

qo‗shaman so‗ngra bo‗laman va h.k. O‗quvchining butun harakati berilgan sonlar va izlanayotgan ikkitadan ortiq amallar bilan echiladigan masalalar kiritiladi.

Masala. Lola 9 ta bir xil daftarcha sotib oldi va ular uchun 72 so‗m pul to‗ladi. Uning dugonasi esa 2 ta daftarcha ham sotib oldi. Dugonasi qancha pul to‗lagan? Bu bosqichda shu kattaliklar qatnashgan bitta teskari proporsional bog‗anishli masalalarni kiritsa bo‗ladi.

Har biri 300 so‗mli 3 ta daftarchaning hammasi 4 ta somsa qancha pul tursa shuncha turadi. Somsa qancha turadi?

Kichik yoshdagi o‗quvchilar ma‘lum turdagi masalalarni echish usullarini to‗g‗ri umurnlashtirishning asosiy shartlaridan biri bu masalalarni etarli miqtorda echishdir. Biroq qaralayotgan turdagi masalalar bilan aralashtirilib ishlatiladi. Bu masalalarning echilish usulini yodlab olishning oldini olish uchun zarurdir.

Echish usulini umumlashtirishda harfiy son orasidagi tegishli bog‗lanishlarni ochib berishga qaratilgan bulish kerak, buning asosida tegishli arfmetik amalni tanlaydi.

Bolalarga umumlashtirish uchun yordam beradigan metodik usullarni ko‗rsatib beramiz.

Ma‘lum turdagi masalalarni echish usullarini to‗g‗ri umumlashtirish uchun masalalarni tanlash va joylashtirish sistemasi katta ahamiyatga ega. Sistema ma‘lum talablarni qanoatlantirish lozim. Eng avvalo masalalar asta-sekin murakkablashib borishi kerak. Murakkablashtirish masala echiladigan amallarning sonini orttirish yo‗li bilan berilgan.

3. Echishni ayrim amallar ko‗rinishida yozish. Bir nechta amalli ifodani va tenglamani amallarga doir tushuntirish og‗zaki; yozma bajarib birdaniga tuzish mumkin. Amallarni bosqichlar deb ataluvchi usul bilan ketma-ket yozish mumkin.

Masala: Do‗konda har biri 2400 so‗m turadigan 6 juft tufli uchun, 4 juft oyoq kiyimga qancha to‗lanan bo‗lsa shuncha pul to‗ladi. Bir juft oyoq kiyim qancha turadi?

1. 
   Ifodatuzib echamiz.
   

(2400-6):4= 14400:4=3600 oyoq kiyimning bahosi.

Javob: oyoq kiyimning bir jufti 3600 so‗m

2. 
   Ifodani tushuntirishlarni yozmasdan ketma-ket yozish 240O-6 (so‗m)
   

(2400-6):4 so‗m (240O6):4 =3600so‗m

Javob: oyoq kiyimning bahosi 3600so‗m
g) Tenglama tuzib echamiz.
X(so‗m)- oyoq kiyim bahosi (2400*6):4 so‗m (X·6)so‗m-oyoq kiyimlar jami puli x·4=2400-8 x-4=2400-6 x=2400-6:4=23

x=14400:4 x=3600 so‗m
Murakkab masala bir necha sodda masalalarni o‗z ichiga olib bunda sodda masalalarni o‗zoro shunday bog‗langanki ularning bir xilllarining izlanayotgan sonlari boshqalar uchun berilgan sonlar bo‗ladi. Murakkab masallalarni echishi uni turli xil sodda masalalarga ajratib echishga keltiriladi.

1. Maktabda 10 ta qiz navbatchilik qildi. Bolalar esa 3 ta ortiq edi. Maktabda nechta bola navbatchilik qildi?