Botanika va ekologiya

O‘ZBEKISTON RESPUBLIKASI
OLIY VA O‘RTA MAXSUS TA’LIM VAZIRLIGI


NIZOMIY NOMIDAGI
TOSHKENT DAVLAT PEDAGOGIKA UNIVERSITETI
“BOTANIKA VA EKOLOGIYA”
kafedrasi
“BOTANIKA” FANIDAN
SIRTQI BO‘LIM TALABALARI UCHUN
SESSIYA ORALIG‘I NAZORAT ISHLARI
TO‘PLAMI
Variant № 17



Toshkent-2021 y


Abdulbannob G’ulomov
SIRTQI BO‘LIM TALABALARI UCHUN “BOTANIKA FANIDAN SESSIYA ORALIG‘I NAZORAT ISHI TOPSHIRIQLARI
1 – TOPSHIRIQ. Berilgan savollarga yozma tarzda javob tayyorlang.

1.Androtsey haqida tushuncha.

Ansrotseyning umumiy tarifi. Bitta guldagi changchilar soni (yig‘indisi) androtseyni (yunon. andros – erkak, oykos – uy) tashkil etadi. Gulda changchilarning miqdori har xil bо‘lib, ular sodda о‘simliklarda spiral, rivojlangan о‘simliklarda halqa (doira) shaklida joylashadi. Bunday androtsey oligomer (yunon, oligos – oz, kam, meros – bо‘lak) androtsey deb ataladi. Ba’zi о‘simliklarda changchilar soni juda ham kо‘p (masalan, dukkakdoshlar oilasidan bо‘lgan mimozalar). Gulda androtseylar soni kо‘p bо‘lsa polimer (yunon. pole – kо‘p, meros –
bо‘lak) deb ataladi. Androtseyning evolyutsiyasi polimerdan oligomerga borgan. Kо‘pincha changchilar iplarining uzun va kaltaligi bilan ham farqlanadi. Masalan, butguldoshlarda – 2 qisqa va 4 uzun, labguldoshlarda – 2 uzun va 2 qisqa bandli changchilar bо‘ladi

Ba’zi oilalarda changchi bandlari tutashgan. Tropik о‘simlik
Meliaccae oilasining vakillarida 10 changchi bir-biri bilan tutashib,
changchi naychalarini hosil qiladi. Kapalakdoshlarda 9 changchi
tutashadi. Bittasi esa ozod holda qoladi Talaygina о‘simliklarda changchi ip bandi bilan changdonlar qо‘shilib ketadi(murakkabguldoshlar, qovoqdoshlar). О‘z davrida K. Linney
changchilarning turli-tuman shaklda bо‘lishiga asoslanib, о‘zining sun’iy sistemasini tuzishga muyassar bо‘lgan.Har bir changchi, changchi ipi va changdondan iborat. Changchi ipi
ba’zan juda ham uzun bо‘lib, gulqо‘rg‘ondan chiqib turadi, ayrim hollarda ingichka, qisqa (kartoshkada) yoki mutlaqo taraqqiy etmaydi.Ular yumaloq, ipsimon, yassi yoki keng (piyozdoshlarda) tukchalar bilan qoplangan.Yopiqurug‘li о‘simliklarning aksariyatida changchilar, ularning katta kichikligidan qati nazar, faqat bitta (tomirlanmaydigan)
о‘tkazuvchi bog‘lamga ega. Changchilar shu bog‘lamdan oziqlanadi.
Changdonning ikkita uyasi yoki xonasi boshlang‘ich ip bilan tutashgan. Ularning har bir yarim bо‘lagi teka deb ataladigan tо‘siq bilan chang xonasiga bо‘linadi, keyinchalik bu xonalarda mikrosporalar yon- changchilar rivojlanadi. Changdonda chang yetilgandan sо‘ng, uning uyasi yoki xonasidagi subepidermis hujayrasining yorilishi tufayli ochiladi.
Ochilgan changdon yorug‘i gulning ichki tomoniga (ginetseyga) qarasa introrz (lot. introrzum – ichkariga) changdon, tashqi tomonga qarasa ekstrorz (lot. ekstrorzum – tashqariga) changdon deb ataladi. Talaygina о‘simliklarda changchilar gulning boshqa qismlari bilan qо‘shilib ketadi. Masalan, orxisguldoshlarda changchilar ginetsey ustunchasi bilan birikadi, boshqa о‘simliklarda changchi iplarining pastki qismi gultoj yoki gulqо‘rg‘on bilan qо‘shiladi (labguldoshlar, ra’nodoshlar va boshqa о‘simliklar). Ba’zi о‘simliklarda changchilar chang hosil qilish xususiyatini yо‘qotib, bargsimon yoki nektar holiga aylanib qolgan. Bunday
naslsiz changchilar staminodiy (lot stamyen – erkaklik ip; yunon.