Bu kitab Azərbaycan Respublikası Dini Qurumlarla İş üzrə Dövlət Komitəsinin 07 sentyabr 2015-ci IL dk-827/M nömrəli
Yüklə 1,87 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- İbn Əbdilbərrin fikirləri
- Beyhəqinin fikirləri
- İbn Hazmın fikirləri
- Hakimin fikirləri
- Zəhəbinin digər fikirləri
- Əbu Həyyanın təsbiti
- Səhih isnad və Əbu Hənifənin mövqeyi
76 İmam Əbu Hənifə “Bir adam Əbu Hənifəyə: − Sufyan əs-Sevridən hədis nəql etmək olarmı? − deyə soruşdu. O da bu cavabı verdi: − Ondan eşitdiyin hədisləri yaza bilərsən. Çünki o siqa ravidir. Ancaq, İbn İshaqın Harisdən nəql etdikləri və Cabir əl-Cufinin nəql etdiyi hədisləri yazma”. Əbdülhəmid əl-Himməni Əbu Hənifədən nəql edir: “Cabirdən daha yalançı birini görmədim”. 131 İbn Əbdilbərrin fikirləri: Hafiz Əbu Ömər Yusif ibn Əbdilbərr əl-Qurtubi “Cəmiu bəyənil-ilm və fadlih” adlı əsərində bunları yazır: “Əbu Hənifə Hammadla ən çox görüşən şəxslərdəndir. Ancaq o, Atanın Hammaddan daha elmli olduğunu deyirdi”. Habelə o, “Ata ibn Əbi Rəbahdan daha fəzilətli, Cabir əl- Cufidən daha yalançı birini görmədim”, − demişdir”. 132 Beyhəqinin fikirləri: Beyhəqi “Kitəbul-qiraə xalfəl-iməm” əsərində bunları yazır: “Cufini Əbu Hənifədən başqa cərh edən olmasaydı, bu onu yalançı olaraq tanımaq üçün kifayət edərdi. Çünki, Əbu Hənifə onu görmüş, yalan danışdığına şahid olmuş və gördüklərini digər mühəddislərə xəbər vermişdir”. Əbu Yəhya əl-Himməni də Əbu Hənifədən bunu nəql etmişdir: 131. əl-Curcani, “əl-kəmil fid-duafə”, ııı, 537. pakistan/əl-Məktəbətul-əsəriyyə nəşri. 132. İbn əbdilbərr, “Cəmiu bəyənil-ilm və Fadlih”, ıı, 153. Misir-İdarətut- tibəatil-Muniriyyə nəşri. 77 İslam alimlərinin gözü ilə hədis elmində “Qarşılaşdığım insanlar içində Atadan daha fəzilətli, Ca- bir əl-Cufidən daha yalançı birini görmədim. Öz rəyimə əsa- sən fitva verdiyim hər mövzuda mənə bir hədis dedi. Həmçinin iddiasına görə, yanında hələ nəql etmədiyi min hədis varmış.” Əbu Sad əs-Sağani nəql edir: “Bir adam Əbu Hənifəyə: − Sufyan əs-Sevridən hədis nəql etmək olarmı? − deyə soruşdu. O da bu cavabı verdi: − Ondan eşitdiyin hədisləri yaza bilərsən. Çünki o siqa ravidir. Ancaq, İbn İshaqın Harisdən nəql etdikləri və Cabir əl-Cufinin nəql etdiyi hədisləri yazma”. Əbdülhəmid əl-Himməni Əbu Hənifədən nəql edir: “Cabirdən daha yalançı birini görmədim”. 133 İbn Hazmın fikirləri: İmam, alim, hafiz, Əbu Muhəmməd Əli ibn Əhməd ibn Səid ibn Hazm əz-Zahiri “əl-Muhəlla fi şərhil-mucəlla bil- hucəci vəl-əsər” adlı əsərində bunları yazır: “Cabir əl-Cufi yalançıdır. Onun yalançılığını ilk açıqlayan şəxs Əbu Hənifədir». 134 “Mucalid zəif ravidir. Onun zəif olduğu qənaətinə gələn ilk şəxs Əbu Hənifədir “. 135 Hakimin fikirləri: Hakim “Tarixi Neysabur” əsərində Hafiz Əhməd ibn Ab- 133. Beyhəqi, “kitəbul-qiraə xalfəl-iməm”, s. 108-9, Dehli 1915. 134. İbn Hazm, “əl-Muhəlla”, ı, 378. Beyrut nəşri. 135. İbn Hazm, “əl-Muhəlla”, V, 243. 78 İmam Əbu Hənifə bas ibn Həmzənin tərcümeyi-halında Əbu Hənifənin belə dediyini nəql edir: «Kişilərdən ilk müsəlman olan Hz. Əbu Bəkr, qadınlardan Hz. Xədicə, uşaqlardan isə Hz. Əlidir”. 136 Zəhəbinin digər fikirləri: Hafiz Zəhəbi “Təzkirətul-hüffaz” əsərində Ata ibn Əbi Rəbahın tərcümeyi-halında Əbu Hənifənin belə dediyini yazır: “Atadan daha fəzilətli birini görmədim”. 137 Zəhəbi Mədinənin fəqihi Əbuz-Zinadın tərcümeyi-halın- da isə, Əbu Hənifənin belə dediyini bildirir: “Rəbia və Əbuz-Zinadı gördüm. Ən fəqihləri Əbuz-Zinad idi”. 138 Zəhəbi, Cəfər əs-Sadiqin tərcümeyi-halında Əbu Hənifə- dən belə nəql edir: “Cəfər ibn Muhamməddən daha fəqih birini görmədim”. 139 Əbu Həyyanın təsbiti: Böyük mühəddis, mütərcim, ədib Əbu Həyyan Muhəm- məd ibn Yusif əl-Əndəlusi əl-Ğarnati əz-Zahiri “əl-Bəhrul- muhit” adlı təfsirində belə yazır: “Sufyan əs-Sevri, Əbu Hənifə və Yəhya ibn Adəm belə de- mişlər:“Həmzə, Quran və fəraiz 140 elmində digərlərindən 136. əs-Səxavi, “Fəthul-muğis bi şərhi əlfiyyətil hədis”, səh. 388. 137. İmam Zəhəbi, “təzkirətul-hüffaz”, ı, 98. 138. İmam Zəhəbi, “təzkirətul-hüffaz”, ı, 135. 139. İmam Zəhəbi, “təzkirətul-hüffaz”, ı, 166. 140. Fərz sözündən götürülmüş fərizə kəlməsinin cəmidir. İslam miras hüququna fəraiz deyilir. nəsslərdə varislər üçün təyin edilən miras hissələridir. Qurani-kərim bunu belə bəyan edir: “...Bu (bölgü) allah tərəfindən müəyyən edilmişdir. Həqiqətən, allah (hər şeyi) biləndir, hikmət sahibidir!” (nisa, 4/11). Səhabələrdən fəraiz elmini ən yaxşı bilən Zeyd ibn Sabit olmuşdur. Hz. peyğəmbər (s. ə. s): “Fəraiz elmini öyrənməyə çalışın. Bu elm dinin yarısıdır. Ümmətimin hər şeydən əvvəl unudacağı və tərk edəcəyi bu elm olacaq”, − 79 İslam alimlərinin gözü ilə hədis elmində üstündür”. 141 Nəticə: Xülasə, ustadımız İmam Əzəm Əbu Hənifə ən-Numan, öz dövründəki cərh və tədil imamlarının böyüklərindən idi. Onun hədis elmindəki fikirləri çoxları tərəfindən qəbul olunurdu. Bir ravinin zəif və ya etibarlı olduğunu dedikdə ona inanardılar. Şöbə və Malik kimi yalnız siqa ravilərdən səhih qəbul etdiyi hədisləri rəvayət etmişdir. Yalnız əzbər bil- diyi hədisləri nəql edərdi. İbn Kəsirin “əl-Bidəyə vən-nihayə” əsərində bildirildiyi kimi, böyük mühəddis, cərh və tədil imamı Yəhya ibn Məin belə demişdir: “Dörd nəfər alim var: Sevri, Əbu Hənifə, Malik və Əvzai”. 142 Bunlar elmdə bir-birinə tay insanlardır. Əbu Hənifə və Malik rical tənqidində Sevri və Əvzaidən üstündür. Hər ikisi də hafizdirlər. Əbu Hənifənin “Kitəbul-əsər”də və ya Malikin “əl-Muvatta”da hədis rəvayət etdiyi ravilər məqbuldur. Qənaətlər fərqli olduqda isə, ravi araşdırılmalıdır. Zeyd ibn Əyyəş belə ravilərdəndir. Səhih isnad və Əbu Hənifənin mövqeyi Əbu Hənifənin hədis elmindəki böyüklüyünə, zəbtinə, rəvayətləri tədqiq etmədəki dəqiqliyinə, nəql etdiyi hədis- lərin səhih olduğuna dəlil sayılan xüsuslardan biri də budur: Buxarinin hədis sənədlərində ən səhih isnad belədir: Ma- buyurmuşdur. (tirmizi, Fəraiz, 2) Müsəlman kafirə, kafir müsəlmana varis ola bilməz. (Müslim, Fəraiz. 1). Eyni zamanda miras buraxanı öldürən varis, miras- dan məhrum olar. (tirmizi. Fəraiz, 17). 141. əbu Həyyan, “əl-Bəhrul-muhit”, ııı, 159. Beyrut 1403. 2-ci nəşr. 142. İbn kəsir, “əl-Bidayə vən-nihayə”, X, 116. Yüklə 1,87 Mb. Dostları ilə paylaş:
|