Cəfər Cəfərov Cəlal Allahverdiyev TƏHSİl tariXİMİZDƏN: İRƏvan pedaqoji
Yüklə 15,04 Mb. Pdf görüntüsü
|
6 ciddi tələbi, səyi və iradəsi sayəsində 1924-cü ilin oktyabr ayının 15-də İrəvan Türk Pedaqoji Texnikumu açılmışdır. Bu texnikum müəllim kadrlarına olan ehtiyacı ödəmək üçün xeyli işlər görmüşdür. Texnikumun direktoru Mehdi Kazımov, ictimaiyyət müəllimi Bala Əfəndiyev, ana dili müəllimi Əsgər Əsgərzadə, təbiət müəllimi Cəmil Əliyev olmuşdur. Onu da qeyd edək ki, İrəvan Türk Pedaqoji Texnikumu acınacaqlı bir şəraitdə fəaliyyətə başlamışdır. Kitablara, dərsliklərə, dərs vəsaitlərinə, təd- ris proqramlarına, laboratoriyalara, fənn kabinələrinə, yataq xanaya, yemək xanaya və kitabxanaya olan ehtiyac işin bir tərəfi, digər tərəfi isə ondan ibarət olmuşdur ki, erməni şovinistləri texnikumun fəaliyyət göstərməsinə lazımi səviyyədə şərait yaratmamışlar. Cəlal Allahverdiyevin və Cəfər Cəfərovun bu ki - tabında İrə van Türk Pedaqoji Texnikumunda fəaliy - yətə başlayan Yu sif Məmmədəliyev, Ələşrəf Bay- ramov, Əsgər Əsgərzadə, Bülbül Kazımova, Mir- yusif Mirbabayev, Məhəmməd Əzimzadə, İsmayıl Ba bayev və digər ziyalılardan bəhs olunur. Pedaqoji Tex nikumda “Mədəniyyət ocağı”, “Mədəni hücum”, “İrəli” adlı divar qəzetlərinin çap olunmasından, tex- nikumun ilk məzunlarından (Əmir Abasquliyev, Adil Axundov, Nəriman Əliyev, Rübabə Bağırbəyova, Nəsir Əliyev, Nəzər Paşayev və s.) söhbət açılır. Kitabda Texnikuma 1933-cü ildə Bəhlul Yusifovun direktor təyin olunmasından, 30-cu illərdə təhsilin keyfiyyətini yük- səltmək istiqamətində görülmüş işlərdən, 1935-ci ildə 7 Mustafa Mustafayevin direktor təyin olunmasından, 1936-cı ildə yenidən Bəhlul Yusifovun direktor təyin olunmasından, 1936-cı ildə Pedaqoji Texnikumun Pe- daqoji Məktəb adlanmasından və s. məsələlərdən ətraflı bəhs olunur. İrəvan Pedaqoji Məktəbinin 1948-ci ildə Azərbaycanın Xanlar rayonuna köçürülməsi və 1972-ci ilə qədər orada fəaliyyət göstərməsi bir daha təsdiq edir ki, bu təhsil müəssisəsi Azərbaycan təhsilinin tarixində silinməz bir iz qoymuşdur. Qeyd etmək yerinə düşər ki, 1948-1953-cü illərdə azərbaycanlıların Ermənistan SSR ərazisindəki tarixi- etnik tor paqlarından kütləvi surətdə deportasiyası imkan verir ki, tarixin qaranlıq səhifələrini yenidən tədqiq edək. Ulu öndər Heydər Əliyevin 18 dekabr 1997-ci ildə “1948-1953-cü illərdə azərbaycanlıların Ermənistan SSR ərazisindəki tarixi-etnik torpaqlarından kütləvi surətdə deportasiyası haqqında” imzaladığı fərman tarixi yaddaşımızın bərpasına xidmət işində əvəzsiz rol oynadı. Bu mənada fərmanın tələblərindən irəli gələn qiymətli tədqiqat işləri aparıldı. Bizcə, Cəlal Allahverdiyevin və Cəfər Cəfərovun bu kitabı da həmin silsilədən olan tədqi- qat əsərlərindən biridir. Həm də çoxlarının diqqətindən ya yın mış, araşdırılmasına ehtiyacı olan sahələrdən ən vacibidir. Belə ki, “Böyük Ermənistan” dövləti yaratmaq xülyasında olan ermənilər SSRİ xarici işlər naziri V.Molotova müraciət edərək İranda yaşayan ermənilərin SSRİ-yə köçürülməsinə icazə istəmişlər. V.Molotov bu mə sələ ilə bağlı İ.Stalinlə danışmış və İrandakı erməni- 8 lərin Ermənistan SSRİ-yə köçürülməsinə razılıq almışdır. 1946-cı il oktyabr ayının 19-da SSRİ Ali Soveti Rəyasət Heyəti fərman vermişdir. Fərmanda qeyd olunmuşdur ki, xaricdə yaşayan ermənilər Ermənistan SSRİ-nin ərazisinə köçürülsün. Bunu həyata keçirmək üçün azərbaycanlıları öz dədə-baba torpaqlarından çıxartmalı və Azərbaycanın Kur-Araz ova lığında yerləşdirməyi qarşıya məqsəd qoy muşdular. Odur ki, 1947-ci il dekabrın 23-də SSRİ Nazirlər Soveti “Ermənistan SSRİ-dən kolxozçuların və başqa azərbaycanlı əhalisinin Azərbaycan SSRİ-nin Kür- Araz ovalığına köçürülməsi haqqında” 4083 saylı qərar verdi. SSRİ Nazirlər Sovetinin 1948-ci il 10 mart tarixli “Ermənistan SSRİ-dən kolxozçuların və digər azərbay- can lı əhalinin Azərbaycan SSRİ-nin Kür-Araz ovalığına köçürülməsi ilə əlaqədar tədbirlər haqqında” qərarı deportasiya işini həyata keçirməyi mütəşəkkil surətdə yerinə yetirdi. O zaman Ermənistan SSRİ-də yaşayan 400 min nəfər azərbaycanlının 7747 nəfəri Azərbaycan SSRİ-yə köçürüldü. 1948-ci ilin payızına qədər 10.584 nəfər azərbaycanlı öz dədə-baba yurdundan deportasiya olundu. Onların evlərində, yaşadıqları məskənlərdə xaricdən gələn ermənilər yerləşdirildi. Onu da qeyd edək ki, deportasiya Ermənistan SSRİ-nin 22 rayonunu əhatə etdi. Həmin rayonlarda (məsələn, Basarkeçər, Zəngibasar, Dilican, Kirovakan və s.) yaşayan yerli aborigen azərbaycanlılar Azərbaycanın Saatlı, Göyçay, Mirbəşir (indiki Tərtər), İmişli, Əli Bayramlı (indiki Şirvan), Zərdab, Salyan, Kürdəmir, Xaldan, Sabirabad, 9 Jdanov (indiki Beyləqan), Yevlax, Ucar, Gədəbəy, Bərdə rayonlarına deportasiya olundu. 1949-cu ildə adları qeyd olunan rayonlara Ermənistan SSRİ-dən 15276 nəfər deportasiya olundu, köçürüldü. Təbii ki, deportasiya olunan azərbaycanlıların sosial və məişət problemlərini həll etmək asan başa gəlmirdi. Onların problemlərini lazımi səviyyədə həll etmək çətinlik yaratdığından bəzi ailələr geri qayıtmaq məcburiyyətində qalırdılar. Təsadüfi deyildir ki, Kür-Araz ovalığına köçürülmüş azərbaycanlılar yaşayış şəraitinin olmaması səbəbindən geri qayıdırdılar. O vaxt Kür-Araz ovalığından 1115 ailə geriyə, öz dədə-baba yurdlarına, Ermənistana qayıtmışdır. Ancaq onları öz dədə-baba yurdlarına qəbul etmir, qeydə almır və vətəndaş hüquqlarından məhrum edirdilər. Ona görə də uşaqların təhsil alması işi çətinləşirdi. Məktəb, təhsil işi geriləyirdi. Nəzərə almaq lazımdır ki, o vaxt azərbaycanlıları öz dədə-baba yurdlarından deportasiya etməklə Azərbaycan dilində olan məktəbləri, bir sözlə, təhsili deportasiya edirdilər. Bu mənada İrəvan Pedaqoji Məktəbi deportasiya olunmuş məktəblərin ən bariz nümunəsidir. Ermənistan SSRİ-də azərbaycanlıların ali təhsil almalarına imkan verməmək üçün məqsədli işlər gö- rülürdü. Məsələn, 1937-ci ildən X.Abovyan adına İrə- van Pedaqoji İnstitutunda Azərbaycan dilində olan dil- ədəbiyyat, tarix-coğrafiya, fizika-riyaziyyat fakültələri bağlandı. Həmin fakültələr 1948-ci ildə Azərbaycandakı müvafiq institutlara köçürüldü. Məhz Xanlar rayonuna Yüklə 15,04 Mb. Dostları ilə paylaş:
|