22
sahnasida.
"O'n ikkinchi kecha" komediyasining g'oyaviy mazmuni. Asardagi komik
holatlar. Aka-singil Viola va Sebastyanlar taqdiri. Komediyadagi chin muhabbat,
odamgarchilik, shijoat kabi hislatlarning ifodalanishi. Shekspir tomonidan taqdir
masalasining yechilishi. Insonning baxtga erishishi (graf Orsinoning Violaga)
jarayonini tasvirlash bilan Shekspirning inson to'siqlarni yengishi zarur degan
xulosaga kelishi. "O'n ikkinchi kecha" optimistik ruhdagi komediyadir. Asar
o'zbek tilida va sahnada. Shekspirning "Venesiya savdogari" komediyasining
yaratilishi. Komediyada ikki dunyo kishilari o'rtasidagi qarama-qarshilik va
kurashning tasvirlanishi. Antonio bilan Sheylok obrazlari. Sheylok sudxo'r
obrazidir. Sheylok o'z xalqi - yaxudiy xalqining huquqlari himoyachisi sifatida
tasvirlanishi. Bu obrazning murakkabligi. Komediyada shaxsiyatparastlikning fosh
qilinishi.
Shekspirning tragediyalari. "Romeo va Juletta" - o'rta asr fanatizmi ustidan
g'alaba qilgan buyuk insoniy sevgini kuylovchi asar. "Gamlet" tragediyasi
Shekspir ijodining cho'qqisidir. Asarning asosiy g'oyasi. Tragediyada chirigan
olam e'tiqodlariga zarba berilishi, saroy ahli egoizmi, monarx despotizmiga qarshi
kurashning ifodalanishi. Gamletning: "Tabiatning naqadar ajoyib mo''jizasidir
odamzod! Uning zehni naqadar olijanob, undagi qobiliyatlar naqadar bepoyon", -
degan fikrlari. "Gamlet" sahnada.
"Otello" tragediyasining yaratilishi va g'oyasi. Asarda ikki tarixiy davr - o'lib
borayogan absolyutizm va tug'ilib kelayotgan davrda vujudga kelayotgan yangi
axloq, tushunchalarning murakkab jarayonini, shaxs bilan uni o'rab olgan muhit
o'rtasidagi ziddiyatlarni aks ettirish. qahramonning shaxsiy fojiasi zamonning
ijtimoiy konflikti darajasiga ko'tarilishi. Asar sahnada.
"Makbet" tragediyasining g'oyasi. Unda zolimga munosib o'limning tasvirlanishi.
Makbet - siyosiy despotizmning to'la in'ikosi. Asarda insoniy huquqlarning
himoya qilinishi.
Shekspir tragediyalarining ijtimoiy ahamiyati. Shekspir realizmi, uning
xususiyatlari. Shekspir asarlarining tili va uning boyligi. Shekspir asarlari o'zbek
tilida va sahnada.
Ispaniyada gumanistik dunyoqarashning shakllana borishi bilan jamiyatga va
uning urf-odatlariga qarshi kurashning kuchayishi. Ispan Uyg'onish davri
adabiyoti XV-XVI asrlarda yuz bergan ijtimoiy-siyosiy voqealar, mamlakat tarixiy
taraqqiyotining o'ziga xos xususiyatlari. Gumanistik g'oyalarning targ'ib qilinishi.
Ispan adabiyoti va romanchilik. Migel de Servantes (1547-1616) - ispan
adabiyotining realist yozuvchisi. Servantes dunyoqarashining gumanistik
xarakterda shakllanishi. "Don-Kixot" romani - XVI-XVII asr boshlaridagi ispan
ijtimoiy hayotining realistik umumlashmasi. Roman jamiyat va uning urf-
odatlariga zarba bergan ochiq satira ekanligi. Don-Kixot obrazi va uning
ikkilanuvchanligi. Asarda xalq obrazi. Xalqchillik masalasi. "Don-Kixot" asari
o'zbek tilida. Servantes dramaturgiyasi. "Numansiya"da vatanparvarlik pafosi,
23
uning ispan xalqining tinchlik uchun kurashi davrida o'ynagan roli.
"Don-Kixot" romani o'rta asr ritsar romanlariga parodiya tariqasida yozilgan
bo'lsa ham, mazmuni keng, o'sha jamiyat va uning urf-odatlari fosh qilingan.
Asarda yozuvchi harbiy san'tning haqiqiy maqsadi - tinchlik ekanligini uqtiradi.
Roman qahramonlarining ko'pchiligi dehqon va cho'pon, talaba va askar,
aravakash va kosiblardir. O'rta asrda yashagan dehqon ayolning turmushi,
orzularini real ko'rsatib berdi. Yozuvchi asarida o'z davri muhim tomonlarini
anglagani holda, asosiy qahramonlari orqali o'z davr voqeligini aks ettirdi, ritsarlik
va boylikka intilishni qoraladi. Romanning xalqchilligi. Asar bilan Servantes o'rta
asr ritsar romanlariga qarshi chiqib, yangi realistik romanga asos soldi.
Servantes ijodining Ovro'po adabiyotiga ta'siri katta.
SAVOLLAR:
1. O'rta asrlar adabiyotining rivojlanishida xalq ijodiyotining roli.
2. qahramonlik eposining xalqchilligi.
3. Ritsarlik romanlarida fantastika.
4. Fablio va shvanklar.
5. Dantening "Ilohiy komediya" asarida realistik holatlar.
6. Bokkachchoning "Dekameron" asarining Uyg'onish davri adabiyoti tarixidagi
ahamiyati.
7. Shekspir komediyalari va tragediyalarining mavzusi.
ADABIYoTLAR
1. qayumov O. "Chet el adabiyoti". (Ilk o'rta asrlar, Uyg'onish davri va XVII asr
Farbiy Ovro'po adabiyoti) Ikkinchi nashri. "O'qituvchi" nashriyoti, Toshkent, 1979
yil.
2. Sulaymonova F. "Sharq va Farb", T., "O'zbekiston", 1997 yil.
3. Sulaymonova F. "Shekspir O'zbekistonda", "Fan", T., 1978 yil.
BADIIY ADABIYoTLAR
1. Aligeri Dante "Ilohiy komediya", T., Adabiyot va san'at nashriyoti, 1975 yil.
2. Bokkachcho Jovanni "Dekameron", T., Adabiyot va san'at nashriyoti, 1978 y.
3. Goldoni Karlo "Mehmonxona bekasi", T., O'zdavnashr, 1935 y. (lotin
grafikasi).
4. Pesn o Rolande. Perevod de la Barta. M., 1958 g.
5. Rable Franusua "Gargantyua va Pantagryuel", T., "Yosh gvardiya", 1970 y.
6. Servantes Saavedra de Migel "Lamanchlik Idalgo uddaburo don Kixot
sarguzashtlari"., T., "Yosh gvardiya", 1969 y.
7. Shekspir Vilyam "Pesalar", Gamlet, Otello, qirol Lir, Yuliy Sezar, Romeo va
Juletta. T., O'zadabiynashr. 1960 yil.
8. Shekspir Vilyam "Sonetlar", T., Adabiyot va san'at nashriyoti, 1978 yil.
9. Shekspir Vilyam "qiyiq qizning quyulishi", T., Toshkent, 1965 yil.