Cild: 0 Say: issn 2218 – 0346 2017

 
Tunc dövrünün hakimiyyət rəmzi silahlarında tariximizin izləri 
55
 
 
5.Herzfeld E. The Persian Empire. Wiesbaden, Franz Steiner Verlag, 1968, 375 p. 
6.Radner  K.,  Kroll  S.  Ein  Bronzedolch  des  Simbar-Šipak  von  Babylon  (1025-
1008). Uberlegungen zu Waffenweihungen im Vörderen Orient // Zeitschrift 
für Assyriologie und verwandte Gebiete. Berlin, 2006, Band 96, ss.212-221. 
  
   
 
 
 
 
 
 
 
 
Summary 
 
The traces of our history in the atributes – the power of Bronze Age 
 
Allahverdi Alimirzayev  
Azerbaijan National Academy of Science. Institute of History  
 
Since the XXVI century BC. a new tradition is being built in Mesopotamia, 
that the  kings  left  their  weapons  in  the conquered cities;  it symbolized  the  recog-
nition there of their power. Previously, such a weapon was a mace with a stone top. 
The oldest example of such a mace with a dedication text belonged to the king of 
the  Sumerian  city-state  Kish  Mesilim.  It  was  discovered  by  the  French  archaeo-
logist  E.  de  Sarzek  during  the  excavation  of  the  settlement  of  Tello  (ancient  La-
gash).  A  similar  mace  of  the  Lasirab  king  of  gutians  was  discovered  in  1881  by 
Hormuzd Rassam during the excavations of the settlement of Abu-Habba (ancient 
Sippar).  In  the  1970s,  archaeologists from  the  University  of  Pennsylvania,  led  by 
Robert Dyson, discovered from Hassanlu (on the southern shore of Urmia lake) the 
two  maces  of  the  eighth  governor  of  the  country  Simashki  Tan-Ruhurater  (1945-
1925 BC). From the middle of the II millennium BC in connection with the deve-
lopment of metallurgy, the bronze sword becomes the symbol of power. One such 
sword, which belonged to the elamian king Humbanumen (13th century BC) was 
found from Hamadan. The bronze sword of the kassite king of Babylonia Simbar-
Shipak (1025-1008 BC) was discovered from Maragha and is now kept in the Tab-
riz Museum. These finds testify to the entry of the Urmia region into the  zone of 
military and political influence of the mighty rulers of the East. 
 
Key  words:  ancient  weapons,  atributs  of  power,  stoun  maceheads,  wea-
pons of bronz. 
 
 
 

---

 
56
 
 
Allahverdi Əlimirzəyev
 
 
Резюме 
 
Следы нашей истории в атрибутах-оружиях эпохи бронзы 
 
Аллахверди Алимирзоев 
Национальная Академия Наук Азербайджана. Институт Истории 
 
С  XXVI  в.  до  н.э.  в  Двуречье  намечается  сложение  новой  традиции, 
при которой цари оставили свои оружия в покоренных городах: это символи-
зировало признание там их власти. Раньше таким оружием являлась булава с 
каменным навершием. Самый древний образец такой булавы с посвятитель-
ным текстом принадлежал царю шумерского города-государства Киш Меси-
лиму.  Она  была  найдена  французским  археологом  Э.  де  Сарзеком  при  рас-
копках  поселения  Телло  (древний  Лагаш).  Схожая  булава  кутийского  царя 
Ласираба была обнаружена в 1881 г. Хормуздом Рассамом при раскопках по-
селения Абу-Хабба (древний Сиппар). В 70-х годах минувшего века археоло-
ги из Пенсильванского университета под руководством Роберта Дайсона об-
наружили из Хасанлу (на южном берегу Урмийского озера) две булавы вось-
мого правителя страны Симашки Тан-Рухуратера (1945-1925 гг. до н.э.). С се-
редины II тыс. до н.э. в связи с развитием металлургии символом могущества 
и власти становится бронзовый меч. Один такой меч, принадлежавший элам-
скому царю Хумбанумену (XIII в. до н.э.) был найден из Хамадана. Бронзо-
вый меч касситского царя Вавилонии Симбар-Шипака (1025-1008 гг. до н.э.) 
был обнаружен из Мараги и ныне хранится в Тебризском музее. Эти находки 
свидетельствуют  о  вхождении  Приурмийского  региона  в  зону  военно-поли-
тического влияния могучих правителей Передней Азии. 
 
Ключевые слова:  древнее  оружие,  символы  власти,  каменные  була-
вы, бронзовые мечи.  
 
 
 

---

Azərbaycan Arxeologiyası 
 
Volume 20 № 2 2017, 57-68 
Khazar University Press 
DOI: 10.5782/2218-0346.2017.20.2.57 
57 
 
Gilançay vadisi abidələrində daş örtüklərin meydana 
gəlməsi və inkişafı tarixindən 
 
Bəhlul İbrahimli 
Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyası. Tarix İnstitutu 
 
Əcəmi Əbubəkr oğlunun (XII əsr) əsasını qoyduğu Naxçıvan memarlıq 
məktəbi bişmiş kərpicdən inşa olunmuş və zəngin həndəsi ornamentli “me-
marlıq  köynəyi  geydirilmiş”  qülləvari  türbələri  ilə  dünyada  məşhurdur.  Bu 
abidələrin yaradılması yüksək həndəsi və riyazi biliklərin olmasını tələb edir-
di.  Kamil  bir ustanın  yetişməsi  üçün on illərlə vaxt  tələb olunurdu. Bərdə, 
Marağa və digər orta əsr Azərbaycan şəhərlərində Naxçıvan memarlıq mək-
təbinə məxsus türbələrin varlığı Əcəmi məktəbinin bu vəzifənin öhdəsindən 
ləyaqətlə gəldiyini göstərir. 
 Maraqlıdır ki, orta əsrlərin sonuna qədər Naxçıvanda daş tikililər kə-
miyyətcə çox üstünlük təşkil etmişdir. Ona görə də, Naxçıvan memarlarının 
daş  memarlığı  sahəsindəki  nailiyyətlərini  də  öyrənmək  və  yüksək  qiymət-
ləndirmək lazımdır. Bu baxımdan ilk tunc dövründən orta əsrlərə qədər keçən 
uzun zaman çərçivəsində memarlığın mühüm elementlərindən biri olan daş 
örtüklərin inkişaf tarixinə qısa nəzər salmaq Naxçıvan memarlarının indiyə 
qədər az məlum olan istedadını üzə çıxarmağa imkan verir. 
Plovdağ arxeoloji abidələr kompleksi, Xaraba Gilan antik və orta əsrlər 
şəhər yeri və ətrafındakı abidələr təkcə memarlıq məsələlərinin deyil, Azər-
baycan arxeologiyasının bir sıra problemlərinin həlli üçün də mühüm bazadır. 
Xaraba Gilan şəhər yeri və ətrafındakı abidələrdə keçən əsrin 70-ci il-
lərindən başlayaraq aparılan arxeoloji tədqiqatlar nəticəsində iki yaşayış ye-
rindən, üç nekropoldan, bir məbədin, bir kult təyinatlı tikilinin və bir təsər-
rüfat təyinatlı tikilinin qalıqlarından ibarət tunc dövrünün bütün mərhələlərini 
əhatə edən Plovdağ arxeoloji kompleksi, son tunc - erkən dəmir dövrünə aid 
Xalıkeşan nekropolu (e.ə. XII-X əsrlər), Mərdan gölü nekropolu (e.ə. X-VIII 
əsrlər), erkən dəmir dövrünə aid (e.ə. XII – VI əsrin ortaları) Sumbatan dizə 
şəhər yeri, Muncuqlu təpə nekropolu (e.ə. VIII-VI əsrlər), antik və orta əsrlərə 
aid  Xaraba Gilan şəhər yeri (e. ə.  IV-III  əsrlərdən monqolların  hücumuna-
dək), erkən orta əsrlərə aid Dəlmə qalası (I-X əsrlər), XIV-XVII əsrin əvvəl-
lərinə aid Aza şəhər yeri və XV-XVI əsrlərə aid Bal dərəsi nekropolu aşkar 
edilib öyrənilmişdir.  
Bu abidələrin hər biri ayrı-ayrı dövrləri əhatə edir və xronoloji cəhətdən 
bir-birini tamamlayır. Uzun illər aparılmış tədqiqatların nəticələri bölgədə ya-

---