61
Tənzimlənə bilən rabitə zolağı, Stereo Surround səs standartı, videotəsviri və səsi əlaqələndirən
sistem videokonfranslarda təbii ünsiyyətin yaradılmasına xidmət edir. Kompleks çox asan idarə olunur və
xüsusi hazirliq tələb etmir.
Dövlət Gömrük Komitəsini, Astara, Xaçmaz və Tovuz gömrük idarələrini birləşdirən videokonfrans
sisteminin birləşmə sxemi aşağıdakı şəkildə verilmişdir.
Gömrük işinin əsas məsələlərindən biri də sərhəddən keçirilən mal və nəqliyyat vasitələrinə nəzarəti
və onların rəsmiləşdirilməsini təşkil etməkdir. Bildiyimiz kimi sərhədi keçən mal və nəqliyyat vasitələri idxal,
ixrac və tranzit kimi keçə bilir. Mal və nəqliyyat vasitələrinə nəzarət etmək üçün daşınma cədvəllərindən
istifadə olunur və təyinat gömrük orqanlarına telefonoqramla onlar haqqında məlumatlar ötürülür.
62
Videokonfrans sisteminin birləşmə sxemi
Azərbaycan Respublikasının ərazisini keçən nəqliyyat vasitələrinə gömrük nəzarətini həyata keçirmək
məqsədilə giriş və çıxış, həmçinin daxili gömrük orqanlarına məlumatın tez və operativ şəkildə otürülməsini
təmin etmək üçün "Çatdırma" proqram təminatı hazırlanmışdır.
Gömrük sərhədinin keçən nəqliyyat vasitələrinin elektron qeydiyyatı aparılır. Nəqliyyat vasitələri
haqqında məlumatların giriş gömrük orqanında məlumat bazasına daxil olunmasından sonra fayl şəklində
müvafiq məlumat hazırlanır və "İnternet" sistemi ilə elektron poçt vasitəlsilə təyinat gömrük məntəqəsinə
göndərilir. Giriş gömrük orqanında nəqliyyat vasitələri haqqında olan məlumatlar məlumat bazasında nəzarətdə
saxlanılır. Təyinat gömrük orqanında yükün gəlməsi haqqında məlumat alındıqdan sonra inspektor elektron
müqayisə nəticəsində həmin yükü nəzarətdən çıxarır. Giriş gömrük orqanında yüklərin nəzarətdən çıxarılması
üçün müvafiq elektron cavab hazırlanır və poçt vasitəsilə göndərilir. Giriş gömrük orqanından göndərilmiş,
lakin nəzarətdən çıxarılmayan yüklər haqqında qaçaqmalçılıq və gömrük qaydalarının pozulması şöbəsi
tərəfindən tədbirlər görülür.
Son illər ərzində Azərbaycan Respublikasının xarici ticarət dövriyyəsində fiziki şəxslərin xüsusi çəkisi
artır. Fiziki şəxslər tərəfindən gətirilən mallar üçün gömrük prosedurlarının sadələşdirilməsi məqsədilə
kommersiya məqsədləri üçün nəzərdə tutulmayan malların rəsmiləşdililməsi zəmanı gömrük mədaxil
orderlərindən istifadə olunur. Fiziki şəxslər tərəfindən gətirilən yüklərin rəsmiləşdirilməsi üçün tətbiq olunan
gömrük mədaxil orderləri üzrə avtomatlaşdırılmış iş yerinin yaradılması məqsədilə "Gömrük mədaxil orderi
(GMO)" proqram təminatı DGK sədrinin 009 saylı 11 mart 1998-ci il tarixli əmrinə müvafiq olaraq 1998-ci
ilin aprel ayından tətbiq olunur. Gömrük mədaxil orderləri üzrə məlumat bazası 3 mərhələdə yaradılır:
- sərhəd postlarında;
- regional gömrük idarələrində;
- Azərbaycan Respublikası Dövlət Gömrük Komitəsində.
Tovuz
Gюmrц
k
DGK
Xaчmaz
Gюmrц
k
Astara
Gюmrц
k
Aztelecom
Xaчmaz
ATS
Astara
ATS
Tovuz
ATS
63
Sərhəd gömrük məntəqələrində və bəzi hallarda regional gömrük idarələrində uyğun sənədlər əsasında
gömrük mədaxil orderləri tərtib olunur və müvafiq proqram təminatının köməyilə məlumatlar bazaya daxil
edilir və iş gününün sonunda DGK-nə ötürülür.
Azərbaycan Respublikası Dövlət Gömrük Komitəsində mərkəzi məlumat bazası yaradılmışdır.
Mövcud tətbiqi proqramlar paketinin köməyilə aşağıdakı məlumatları almaq olar:
- GMO-lar üzrə olan gömrük rüsum və yığımları haqqında;
- Mənşə ölkələri, mallar və fiziki şəxslər haqqında.
Bütün dünya miqyasinda olduğu kimi Azərbaycan Respublikasında da cəmiyyətin iqtisadi və sosial
həyatının saflaşdırılmasında narkoticarət və qaçaqmalçılıqla mübarizə əsas məsələlərdən biri hesab olunur.
Gömrük orqanları həm Azərbaycan Respublikasının qanunları , həm də gömrük qaydalarının hüquq pozuntuları
faktlarının aşkar edilməsi prosesinin əsas həlqəsidir. Qaçaqmalçılıq və gömrük qaydalarının pozulması
faktlarının müəyyən edilməsi və araşdırılması sahəsində aparılan işləri yüksək səviyyəyə qaldırmaq məqsədilə
əməliyyat-axtarış tədbirlərinin avtomatlaşdırılması istiqamətində müvafiq işlər görülmüşdür. Bu məqsədlə
"Azərbaycan Respublikasının gömrük orqanları tərəfindən aşkar olunmuş hüquq pozuntularının qeydiyyatı və
nəzarətinin avtomatlaşdırılması sistemi" yaradılmışdır. Sistemin funksional sxemi aşağıdakı kimidir.
Azərbaycan Respublikasının gömrük orqanları tərəfindən aşkar olunmuş hüquq pozuntularının
qeydiyatı və nəzarətinin avtomatlaşdırılmış sistemi respublikanın gömrük orqanları tərəfindən aşkara çıxarılan
hüquq pozuntularının avtomatlaşdırılmış qeydiyatının təşkilini təmin edir. Başqa sözlə, hüquq pozuntularının
məlumat bazası yaradılmışdır. Belə bir informasiya əsasında gömrük qaydalarının pozulması və qaçaqmalçılıqla
mübarizənin təşkili vəziyyətini göstərən riskin keçirilməsi və respublikanın regional gömrük idarələri üzrə
hesabatın alınması mümkündür.