Daġ DÖVRÜ alti cġlddə
Yüklə 2,35 Mb. Pdf görüntüsü
|
136
Azıx düşərgəsində qədim Aşel dövrünün ibtidai insanları isə pitikantrop, sinantrop və azıxantrop tipli adamlardan ibarət olmuşlar.
Quruçay mədəniyyətinə aid olan madi mədəniyyət qalıqlarının elmi tədqiqi zamanı müəyyən edilmiş maraqlı xüsusiyyətlərdən biri də əmək alətlərinin inkişafında baş verən inkişafın izlənməsi ilə yanaşı bu mədəniyyətə xas olan texniki- tipoloji ənənələrin sonrakı dövrlərdə saxlanmasının müşahidə edilməsidir (Hüseynov, 1981, 1985). Əmək alətlərinin hazırlanmasında texniki inkişaf heç də əvvəlki ənənələri aradan qaldırmamışdır. Əmək alətlərinin hazırlanmasında olan ən qədim ənənə sonrakı inkişaf mərhələlərində də qalmaqda davam etmişdir. Əmək alətlərinin hazırlanmasında əsas texniki ənənələrin qalması göstərir ki, Quruçay arxeoloji mədəniyyəti burada inkişaf etmiş olan sonrakı mədəniyyətlərin əsasını təşkil etmişdir.
Aparılan kompleks elmi tədqiqatlar göstərir ki, nəinki Azərbaycanda, eyni zamanda Qafqaz və Yaxın Şərqdə Q uruçay arxeoloji mədəniyyəti qədim paleolitin ən ilkin mədəniyyəti olmaqla yanaşı onun özülünü təşkil edir.
Son 10 ildə Azıx paleolit düşərgəsinin daş məmulatının və Dmanisi paleolit abidələrində aparılan kompleks elmi tədqiqatlar nəticəsində məlum olmuşdur ki, bu ərazilərdə ibtidai insanlar – Homo erektus tipli insanlar 2-2,5 milyon il bundan əvvəllərdən
137
məskunlaşmağa başlamışlar. Azərbaycan, Dmanisi, Kudaro I, III, Soni və digər paleolit düşərgələrindən tapılmış ayrı-ayrı arxeoloji mədəniyyətlərin maddi mədəniyyət qalıqlarının tədqiqi bu arxeoloji mədəniyyətlər arasında varisliyin olduğunu söyləməyə imkan verir. Həmçinin, iki milyon il bundan əvvəllərdən başlamış Homo erektus tipli insanların inkişaf edib, Azərbaycan və Qafqazın digər ərazilərində kamil insanlara – Homo sapiens tipli insanlara çevrilməsinin baş verdiyini arxeoloji və paleoantropoloji tapıntılar əsasında sübuta yetirir. Aparılan kompleks arxeoloji tədqiqatlar zamanı qədim, orta və üst Paleolit dövrlərinin bütün inkişaf mərhələlərinə aid çoxtəbəqəli düşərgələr qeydə alınmış və arxeologiyanın müasir metodları əsasında tədqiq olunmuşdur (Lümley, Lordkipanidze və b. 1998)
Aparılan kompleks elmi tədqiqatlar göstərir ki, qədim Paleolit dövründə ibtidai insanların çaydaşılarından hazırladıqları əmək alətləri olduqca bəsit və primitiv olmuşdur. Bu ibtidai insanların inkişaf səviyyəsi ilə əlaqədar idi. Zaman keçdikcə ibtidai insanların hazırladıqları əmək alətləri təkmillləşməyə başlamış və yeni-yeni çaydaşılarından hazırlanmış alətlər meydana gəlmişdir. Çaydaşılarından olan əmək alətləri öz- özlüyündə inkişaf edə bilməz. İbtidai insanların şüuru, təfəkkürü inkişaf
etdikcə, bu
inkişaf özünü
əmək alətlərinin təkmilləşdirilməsində göstərmişdir.
138
Aparılan kompleks elmi tədqiqatlar zamanı məlum olmuşdur ki, bəşər tarixində qədim paleolit olduqca uzun bir inkişaf dövrü keçmişdir. Eyni zamanda, bu inkişafla yanaşı, ibtidai insanların da təkamül inkişafı getmişdir. 1994-cü ildən başlayaraq Şərqi Afrikanın Tanzaniya, Keniya və Efiopiya ərazilərində aparılan kompleks arxeoloji tədqiqatlar zamanı yaşı 6 milyon ilə bərabər olan arxeoloji, paleontoloji və paleoantropoloji tapıntılar aşkar edilmişdir (Lümley, 2003; Cəfərov, 2004).
2003-cü il fevralın 21-23-də Fransanın Totavel şəhərində keçirilən beynəlxalq elmi konfransda Şərqi Afrika ərazisində tapılmış yeni arxeoloji tapıntılar geniş müzakirə olunmuş və ibtidai insanların bəşər tarixində ilk dəfə olaraq çaydaşılarından məhz bu ərazidə əmək alətləri hazırlamaları yekdilliklə təsdiq edilmişdir. Beynəlxalq elmi konfransda Fransa, İtaliya, İspaniya, Hollandiya, Almaniya, Rusiya, Gürcüstan, Tanzaniya, Keniya və digər ölkələrin arxeoloqları, paleontoloqları və paleoantropoloqları və digər elm sahələrinin mütəxəssisləri iştirak etmişlər. Professor Anri dö Lümleyin sədrliyi altında keçən beynəlxalq konfransda Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyası Arxeologiya və Etnoqrafiya İnstitutunun şöbə müdiri Ə.Q.Cəfərov da iştirak etmişdir. Elmi konfrans iştirakçılarının Keniyanın Türkanə gölü ətrafında tapılmış arxeoloji, paleontoloji və
139
paleoantropoloji tapıntılar xüsusi marağına səbəb olmuşdur (Cəfərov, 2004, 2006).
Azərbaycan və Qafqaz ərazilərində hazırda ibtidai insanların qədim Paleolit dövründə məskunlaşmasına aid maddi mədəniyyət qalıqları Azıx paleolit düşərgəsinin VII-X təbəqələrindən və Dmanisi paleolit abidəsindən tapılmışdır. Ona görə də bu gün dünyanın arxeoloq, paleontoloq, paleoantropoloq, paleogeoloq, paleogeomorfoloq və digər alimlərinin diqqəti Azıx və Dmanisidən tapılmış maddi mədəniyyət qalıqlarına yönəlmişdir.
Dmanisi paleolit düşərgəsində aparılan arxeoloji tədqiqat işlərini iki mərhələyə ayırmaq olar: birinci mərhələdəki arxeoloji qazıntı işləri 1982-1990-cı illəri əhatə edir. 1982-ci ilə qədər aparılan arxeoloji qazıntılar zamanı isə Dmanisi arxeologiya elminə orta əsr şəhər yeri kimi məlum olmuş və tədqiqatlar zamanı orta əsrlərə aid qala divarları, saxsı qab nümunələri və digər maddi mədəniyyət nümunələri tapılmışdır. 1982-ci ildə Gürcüstan arxeoloqları Dmanisi orta əsr şəhər yerində olan taxıl saxlanılan çalada apardıqları arxeoloji qazıntılar zamanı pleystosen çöküntüsünə rast gəlmiş və oradan heyvan sümükləri tapmışlar. Aparılan paleontoloji tədqiqatlar zamanı həmin sümüklərin cənub fili, etrus kərgədanı və ən qədim ata aid olması müəyyən edilmişdir (Vekua, 1991). İlk vaxtlar bu tapıntı yerini Yüklə 2,35 Mb. Dostları ilə paylaş:
|